ĐÊM THƠM

(Nguyễn Nhật Ánh)

[….. ]

Tôi chạy ra vườn. Ánh trắng đầu thu như dòng sữa ngọt ngào mơn man làm tóc rối. Gió mát hôn lên môi, tâm hồn tôi chợt sảng khoái lạ lùng. Tôi hít sâu vào lồng ngực mùi thơm vươngvấn khắp nơi. Hương hoa đào, hoa bưởi, hoa ngâu… và khóm lài bên hòn non bộ cũng vừa hé nở những bông trắng nõn nà. Tôi ngồi xuống ghế đá, đưa tay nâng niu đài lá xanh ôm ấp nụ hoa đầu. Trong đêm, sắc lá trở nên tím thẫm như màu mực tôi dùng để trang hoàng những tập vở chuẩn bị bước vào năm học mới. Vậy là tôi đã bước vào cấp 3. Hành trình cũng khá vất vả vì tôi học không giỏi lắm. Nhà tôi nghèo, ba mẹ là công nhân viên, lương không đủ sống, phải làm thêm những công việc ngoài giờ, phụ vào kinh tế gia đình. Việc chị Thảo bị nghỉ học từ năm lớp 9 để đi may thuê đã làm ba mẹ ân hận nên ba mẹ bắt tôi phải cố gắng học hành cho đến nơi đến chốn. Số điểm tôi đạt được vượt xa điểm chuẩn đã làm tôi sung sướng và ba mẹ cũng hãnh diện theo. Ba hứa sẽ cho tôi một món quà đặc biệt dù tôi không đòi hỏi một sự ban thưởng nào hết. Học hành thi cử là bổn phận của mình, phải làm tròn thôi. Tôi đứng dậy, đi thơ thẩn khắp vườn. Không gian tràn ngập ánh trăng. Trăng soi bàng bạc trên hàng dừa rủ bóng, trăng dọi xuống vai tôi ngàn đốm lá lung linh. Trăng đưa hương hoa nâng cõi lòng tôi bay bổng… Tôi yêu mảnh vườn nhà tôi biết bao. Khoảng đất nhỏ trồng hoa và cây ăn trái theo tuổi thơ tôi lớn lên từng ngày. Gia đình tôi chỉ có khoảng vườn này là đáng giá. Nhiều lúc túng thiếu quá, ba định treo bảng bán. Nhưng mẹ cản, mẹ bảo đây là đất thừa tự của ông bà để lại, bán là mang tội với tổ tiên. Thôi thì ăn rau, ăn mắm qua ngày, rồi trời cũng sẽ ngó xuống. “Sông có khúc, người có lúc”, không lẽ cứ nghèo mãi sao? Vậy là tôi vẫn được dịp lang thang khắp vườn những lúc rảnh rỗi, làm bạn với cây trái và hoa thơm. Thích nhất là vào những đêm trăng như đêm nay, ngôi vườn thân yêu của tôi tỏa ánh hào quang thơm ngát, hương hoa vương vấn tràn lan, dìu dịu len vào hồn người cảm giác lâng lâng. Điện trong nhà bỗng tắt phụt. Tiếng bà nội càu nhàu: – Đã nói mà. Đứt cầu chì rồi chắc?

Tiếng chị Thảo: – Chờ ba cháu về coi thử.

– Ba mẹ tụi bây đi mô mà lâu rứa?

– Ba me cháu đi giao hàng. Mệ cứ dùng cơm trước đi.

– Thôi, để mệ chờ! Thắp ngọn đèn dầu đi cháu.

Trăng như càng sáng hơn. Tôi trở về bên hòn non bộ, ngồi xuống ngắt một nụ lài hàm tiếu, lát nữa đem về phòng cho hoa hé nở mang hương thơm đi vào giấc ngủ của tôi. Ngày mai, tôi sẽ gặp lại bạn bè, thầy cô, trường lớp… tôi sẽ tung tăng trong sân ngôi trường mới, dưới bóng phượng xanh um. Chẳng biết còn cánh hoa đỏ dễ thương nào sót lại trên cành khi mùa hè đã qua không nhỉ?

– Ti!

Ba đã về, đang bước lại gần tôi.

– Ba ơi, đêm nay hoa nở nhiều lắm. Thơm ơi là thơm!

Trăng đi vào đám mây. Ngôi vườn trở nên tối thui. Ba hỏi:

– Điện cúp hồi nào vậy con?

– Vừa mới thôi ba! Bà nội bảo đứt cầu chì.

– Đâu có, suốt cả con đường bị hết mà! – Ba ngồi xuống bên tôi

– Ti à, mai trường con khai giảng phải không?

– Dạ!

– Hay quá, ba vừa kịp có quà cho con đây!

Ba lấy trong túi ra một gói nhỏ:

– Đáng lý ba me phải may áo dài cho con, nhưng chưa kịp có tiền thì con đã tự sắm cho mình được rồi. Tính tự lập của con đã làm cho ba me rất vui. Chiều nay, mẹ giao được hàng nên đã cùng ba tìm mua cho con một cái đồng hồ để đi học khỏi bị trễ nải. Con cầm lấy đi!

Tôi cảm động nép vào ngực ba:

– Ba me hy sinh cho con nhiều quá!

Ba vuốt tóc tôi:

– Đó là bổn phận của ba me. Dù cực khổ cách mấy, ba me vẫn sẵn sàng vượt qua, miễn sao con chăm chỉ học hành.

– Con hứa sẽ không phụ lòng ba me!

Gió mát rượi. Tôi ngước lên cao. Đám mây mỏng đang loãng tan vào vầng hào quang rạng rỡ, cho dòng sữa trắng ngần rót xuống trần gian. Ba hát nho nhỏ: “Đêm thơm như một dòng sữa, lũ chúng em êm đềm rủ nhau ra trước nhà. Hiu hiu, hương từ ngàn xa, bỗng quay về, dạt dào bên hè, ngoài trời khuya…”. Giọng ba trầm ấm. Trong một phút giây mơ mộng, hẳn ba đã quên tất cả những nhọc nhằn bon chen của đời sống khó khăn.

– Vườn nhà mình thật tuyệt, phải không con?

– Dạ!

– Trăng sáng quá!

– Hôm nay rằm mà ba! Ý quên, con đi xem những nụ hoa ban chiều đã nở hết chưa?

Bước chân tôi rón rén len giữa những khóm lài, sợ làm lay động giấc mơ tiên của những cánh mỏng dịu dàng vừa xòe nụ thả hương cho gió. Hoa trắng ngần như màu áo dài đầu tiên tôi mặc trong đời, thanh cao và kỳ diệu. Mong sao đêm chóng qua. Tôi theo ba bước vào nhà. Dòng sông trăng vẫn ngọt ngào rót sữa trên những hàng cây.

(Trích “Đêm thơm”, Nguyễn Nhật Ánh, tạp chí Nhà văn TPHCM)

* Chú thích:

Nguyễn Nhật Ánh là một trong những nhà văn nổi tiếng với nhiều tác phẩm viết về tuổi thơ và tuổi học trò đầy trong sáng và hồn nhiên. “Đêm Thơm” là một trong những tác phẩm tiêu biểu của ông, tác phẩm là một văn bản cảm động xoay quanh một cô bé tên Ti trong đêm trước ngày khai giảng. Tác phẩm khắc họa hình ảnh gia đình nghèo nhưng tràn đầy tình yêu thương, tinh thần tự lập và lòng biết ơn.

Chỉ ra dấu hiệu để nhận diện đặc trưng của thể loại của văn bản trên?

Nội dung của tác phẩm xoay quanh nhân vật Ti trong đêm trước ngày khai giảng, khắc họa tình cảm gia đình nghèo nhưng đầy yêu thương, tinh thần tự lập và lòng biết ơn đối với cha mẹ.

- Không gian: Ngôi vườn nhỏ, hòn non bộ, ngôi nhà của Ti.

- Thời gian: Đêm trước ngày khai giảng, trăng rằm đầu thu.

Lời kể giúp miêu tả chi tiết, truyền tải cảm xúc sâu sắc về không gian, tâm trạng nhân vật. Lời nhân vật làm nổi bật tình cảm gia đình, tâm tư của Ti và cha mẹ, đồng thời tăng tính chân thực, gần gũi cho câu chuyện.

Nhân vật Ti sống trong tâm trạng tràn ngập cảm xúc hân hoan, tự hào, biết ơn cha mẹ và niềm vui đón chào năm học mới.

Phó từ trong câu là: đã.

Nhân vật Ti là một cô bé giàu tình cảm, tinh tế và đầy nghị lực:

- Yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống giản dị với những rung cảm tinh tế trước ánh trăng, hương hoa, vẻ đẹp của khu vườn và đêm thơm.

- Biết ơn, hiếu thảo với ba mẹ khi cảm nhận được những hy sinh âm thầm và tình thương lớn lao từ gia đình.

- Ý thức rõ trách nhiệm, cố gắng học tập dù gia cảnh khó khăn. Cô bé không đòi hỏi phần thưởng, mà xem học hành là bổn phận.

- Tự lập và chín chắn, khi tự sắm áo dài cho mình và không ỷ lại vào ba mẹ.

→ Những phẩm chất ấy làm nổi bật hình ảnh một cô bé tuổi mới lớn giàu nội tâm, đáng yêu và đáng khâm phục.

Hình ảnh “dòng sữa trắng ngần rót xuống trần gian” là một phép ẩn dụ đặc sắc, giàu chất thơ:

- Gợi vẻ đẹp thanh khiết, dịu dàng của ánh trăng rằm đầu thu – ánh trăng như dòng sữa mát lành đang tưới tắm cho cảnh vật và con người.

- Thể hiện cảm nhận tinh tế, giàu xúc cảm của nhân vật “tôi” trước vẻ đẹp thiên nhiên.

- Gợi lên cảm giác yên bình, êm dịu, làm dịu đi những vất vả, thiếu thốn trong cuộc sống gia đình.

→ Hình ảnh này vừa cụ thể, vừa lãng mạn, thể hiện rõ phong cách văn chương trong trẻo, đậm chất thơ và chan chứa yêu thương của Nguyễn Nhật Ánh.

- Đoạn văn miêu tả không gian: “Không gian tràn ngập ánh trăng. Trăng soi bàng bạc trên hàng dừa rủ bóng, trăng dọi xuống vai tôi ngàn đốm lá lung linh. Trăng đưa hương hoa nâng cõi lòng tôi bay bổng…”

- Phân tích:

+ Đây là đoạn miêu tả không gian thiên nhiên giàu hình ảnh, gợi cảm.

+ Tác giả sử dụng các biện pháp tu từ như nhân hóa (“trăng soi”, “trăng dọi”, “trăng đưa hương hoa”), từ láy giàu nhạc tính (“lung linh”, “bay bổng”) để khơi gợi một thế giới nhẹ nhàng, nên thơ.

+ Không gian hiện lên tươi đẹp, thanh bình, gắn liền với ký ức tuổi thơ và sự gắn bó với mảnh vườn, gia đình.

→ Qua đoạn văn này, có thể thấy phong cách Nguyễn Nhật Ánh là lãng mạn, giàu hình ảnh, tinh tế và luôn đặt tình cảm gia đình, tuổi thơ trong mối quan hệ thân thương với thiên nhiên.

Em rất đồng cảm với hoàn cảnh gia đình của nhân vật Ti vì:

- Gia đình Ti sống trong khó khăn, túng thiếu, ba mẹ làm công nhân, phải làm thêm để lo cho con học hành.

- Dù nghèo nhưng gia đình luôn tràn đầy tình thương yêu, sự quan tâm lẫn nhau và giữ gìn những giá trị truyền thống, như mảnh vườn tổ tiên.

- Những điều ấy làm em cảm thấy xúc động và khâm phục, bởi trong nghịch cảnh, gia đình ấy vẫn hướng về điều tốt đẹp, giáo dục con nên người.

→ Qua đó, em thấy trân trọng hơn những gì mình đang có và học được cách yêu thương, cố gắng, và không ngừng nuôi dưỡng tâm hồn mình bằng những điều bình dị mà sâu sắc.

Thông điệp rút ra từ tác phẩm: Gia đình là nơi tràn đầy yêu thương, là nguồn động viên lớn lao giúp mỗi người vượt qua khó khăn; cần trân trọng và biết ơn những hy sinh của cha mẹ.

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Cảm nhận về tình yêu thương và sự hy sinh của ba mẹ Ti.

- Hệ thống ý:

+ Hoàn cảnh gia đình khó khăn:

. Ba mẹ là công nhân viên, thu nhập thấp, phải làm thêm để nuôi con ăn học.

. Vì từng để chị Thảo nghỉ học sớm, ba mẹ quyết tâm không để điều đó lặp lại với Ti.

+ Sự hy sinh thầm lặng:

. Dù túng thiếu, vẫn giữ lại mảnh vườn tổ tiên để nuôi dưỡng tinh thần và ký ức cho con.

. Ba mẹ dành dụm, làm lụng vất vả để mua tặng con món quà nhân ngày khai giảng.

. Không ngại nhọc nhằn, chỉ mong con chuyên tâm học hành, nên người.

+ Tình yêu thương vô bờ bến:

. Ba mẹ luôn dõi theo từng bước đi của con, thấu hiểu, động viên và tự hào trước sự tự lập của con.

. Câu nói của ba “đó là bổn phận của ba mẹ…” thể hiện tình cảm thiêng liêng và cao cả.

=> Tình yêu thương và sự hy sinh của ba mẹ là nguồn động lực vô giá, giúp Ti vững bước trên hành trình cuộc đời. Đoạn văn đã khơi dậy trong người đọc sự xúc động và nhắc nhở mỗi người con phải biết biết ơn, yêu thương và trân trọng cha mẹ mình.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ văn bản để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện rõ suy nghĩ, cảm xúc về về tình yêu thương và sự hy sinh của ba mẹ Ti dành cho gia đình.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Tình yêu thương và sự hy sinh của ba mẹ Ti trong văn bản Đêm thơm của Nguyễn Nhật Ánh thật thiêng liêng và xúc động. Trong hoàn cảnh gia đình nghèo khó, ba mẹ Ti vẫn kiên trì làm việc, chắt chiu từng đồng để nuôi con ăn học nên người. Họ từng day dứt vì để chị Thảo nghỉ học sớm nên đã đặt trọn niềm tin vào Ti, âm thầm hy sinh mà không một lời oán thán. Dù chưa đủ tiền may áo dài cho con, ba mẹ vẫn tranh thủ sau buổi giao hàng, tìm mua cho Ti một chiếc đồng hồ nhỏ – món quà chất chứa bao tình cảm. Câu nói giản dị của ba: “Đó là bổn phận của ba mẹ…” lại thấm đẫm một thứ tình thương cao cả và sâu nặng. Trong ánh trăng dịu êm, Ti nép vào ngực ba với lòng biết ơn nghẹn ngào. Tình cảm gia đình ấm áp ấy khiến người đọc cảm nhận rõ rằng: chính những yêu thương thầm lặng và hy sinh bền bỉ của ba mẹ đã nuôi dưỡng tâm hồn con trẻ, là nguồn động lực để các em vượt qua khó khăn, bước tiếp trên hành trình trưởng thành với tất cả yêu thương và trách nhiệm.