I. Đọc hiểu (4,0 điểm)

Đọc văn bản sau và trả lời các câu hỏi bên dưới:

TỜ HOA

(Nguyễn Tuân)

Tại một công trường làm đường Tây Bắc, 1966

Tôi nhìn ra cái tàu lăn nghiến đá mặt đường mới, nhìn ra những kíp thợ xây dựng mở đường, nhìn ra một tổ ong của anh chị em làm đường vừa mang được ong chúa về. Cửa sổ buồng tôi viết, lúc nào cũng nhộn nhịp cánh tay người và những cánh ong quen dần với tổ mới. Ong bay trên trang sổ tay tôi. Ong tua tròn trên trang giấy chữ nhật trắng, như là tàu bay đảo nhiều vòng chờ lệnh hạ cánh xuống. Buồng bên có người bị ong đốt. Bởi vì người đó hoảng hốt vừa giết ong một cách không cần thiết, và ngửi thấy mùi máu, bọn ong cùng tổ liền xông tới đốt. Rồi ong cũng lăn ra chết, tinh hồn xuất theo luôn với nọc đốt. Con ong bé cũng như con voi to, vốn tính lành nhưng khiêu khích chúng thì chúng đánh lại ngay, dẫu rằng có phải lấy bổn mạng ra mà trả lời. Anh cán bộ địa chất liền cho tôi mượn một số tạp chí khoa học có mấy trang về nuôi ong. Giờ tôi mới biết rằng đó là một thế giới đầy sinh thú. Đời sống con ong để lại cho người đọc nó một bài học về kiên nhẫn, về cần lao, về tích lũy, chế tạo và sáng tạo. Người ta đã đánh dấu con ong, theo dõi nó, và thấy rằng cái giọt mật làm ra đó, là kết quả của 2.700.000 chuyến (bay) đi, đi từ tổ nó đến khắp các nơi có hoa quanh vùng. Và trong một nửa lít mật ong đóng chai, phân chất ra được 5 vạn thứ hoa. Tính ra thành bước chân người thì tổng cộng đường bay của con ong đó là 8.000.000 cây số.

Giữa rừng Tây Bắc đầy hoa, đầy bướm, đầy ong, cái tôi thấy say say trong chính mình là dầu không được một chuyến đi bằng một đời ong, mình cũng là một con sinh vật đang nung một thứ mật gì. Sự tích lũy ở mình cũng ngày ngày có giọt ra mà phần nào đem thơm thảo vào sự sống. Đối hoa xuân lắng ong mật mà thêm ngẫm tới đàn bướm tốt mã chấp chới bay, lộng lẫy những sắc phấn của sáo ngữ ồn ào. Bướm phù phiếm cũng bay vào hoa, nhưng cặp cánh hào nhoáng cũng chẳng để lại gì. Từ ngày có lịch sử tiến hóa của loài người, chưa ai dám nói đến mật bướm.

Người ta hay nhắc đến mang nặng đẻ đau. Có những quá trình không phải hoài thai, không đẻ gì (theo nghĩa hẹp và theo nghĩa đen sinh học) nhưng rất khó đau và nặng nhọc đèo bòng. Ngọc trai nguyên chỉ là một hạt cát, một hạt bụi biến xâm lăng vào vỏ trai, lòng trai. Cái bụi bặm khách quan nơi ron bế lẻn vào cửa trai. Trai xót lòng. Máu trai liền tiết ra một thứ nước rãi bọc lấy cải hạt buốt sắc. Có những cơ thể trai đã chết ngay vì hạt cát từ đâu bên ngoài gieo vào giữa lòng mình (và vì trai chết nên cát bụi kia vẫn chỉ là hạt cát). Nhưng có những cơ thể trai vẫn sống, sống lấy máu lấy rãi mình ra mà bao phủ lấy hạt đau hạt xót. Tới một thời gian nào đó, hạt cát khối tình con, cộng với nước mắt hạch trai, đã trở thành lõi sáng của một hạt ngọc tròn trăn ánh ngời (…)

(Báo Văn Nghệ số 143 - Tết Bính Ngọ)

Xác định thể loại của văn bản trên.

* Yêu cầu về hình thức, kĩ năng: Đảm bảo đoạn văn nghị luận có bố cục mạch lạc, sử dụng linh hoạt các kiểu câu và có sự liên kết chặt chẽ giữa các câu, các ý trong đoạn văn. Có cách diễn đạt trong sáng độc đáo, thể hiện những suy nghĩ, kiến giải mới mẻ về vấn đề nghị luận.

Yêu cầu về kiến thức: 

Học sinh có thể triển khai theo nhiều cách, nhưng cần giới thiệu được vấn đề cần bàn luận, nêu rõ lí do và quan điểm của bản thân, hệ thống luận điểm chặt chẽ, lập luận thuyết phục, sử dụng dẫn chứng thuyết phục.

Sau đây là một hướng gợi ý: 

- Giải thích vấn đề:

+ Thành công là kết quả tốt đẹp đạt được sau quá trình phấn đấu, nỗ lực.

+ Không có thành công nào đến một cách ngẫu nhiên, dễ dàng, không cần cố gắng.

- Khẳng định quan điểm:

+ Mọi thành công đều cần trải qua gian khổ, rèn luyện, vượt qua thất bại.

+ Nỗ lực, kiên trì, học hỏi là con đường tất yếu dẫn đến thành công.

- Chứng minh, phân tích:

+ Nhiều tấm gương nổi tiếng (Edison, Jack Ma, Đặng Lê Nguyên Vũ...) đều phải trải qua nhiều thất bại trước khi thành công.

+ Học sinh muốn đạt kết quả tốt phải chăm chỉ, kỷ luật, không ngừng rèn luyện.

- Phản đề: những thành công đến từ may mắn, “đường tắt” thường không bền vững.

- Bài học, liên hệ bản thân:

+ Cần kiên trì, cố gắng học tập và rèn luyện không ngừng.

+ Không ngại khó khăn, thử thách để đạt được mục tiêu.

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận

-Học sinh biết tạo lập một bài văn nghị luận đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài. 

b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận

Thuyết minh về lối sống tích cực của giới trẻ.

c Triển khai vấn đề nghị luận

- Chia vấn đề nghị luận thành các luận điểm, luận cứ phù hợp, có sức thuyết phục; sử dụng tốt các thao tác lập luận; biết kết hợp giữa nêu lí lẽ và đưa dẫn chứng.

- HS có thể triển khai theo những cách khác nhau, nhưng cần đảm bảo các ý cơ bản sau:

1. Mở bài

- Giới thiệu khái quát về vai trò của lối sống đối với con người, đặc biệt là giới trẻ trong xã hội hiện đại.

- Dẫn vào lối sống tích cực – một xu hướng đẹp và cần thiết trong thời đại mới.

2. Thân bài

* Thuyết minh khái niệm và biểu hiện của lối sống tích cực

- Lối sống tích cực là cách sống lành mạnh, hướng thiện, sống có mục tiêu, trách nhiệm và biết lan tỏa những điều tốt đẹp.

- Biểu hiện:

+ Luôn có tinh thần học hỏi, cầu tiến.

+ Biết yêu thương, chia sẻ, giúp đỡ người khác.

+ Giữ gìn sức khỏe, sống lành mạnh (ăn uống điều độ, luyện tập thể thao…).

+ Chủ động vượt qua khó khăn, không ngại thử thách.

* Kết hợp yếu tố tự sự – kể chuyện thực tế

- Kể về một người trẻ tiêu biểu (ví dụ: sinh viên vượt khó học giỏi, thanh niên tình nguyện, người khởi nghiệp từ hai bàn tay trắng…).

- Câu chuyện truyền cảm hứng, thể hiện rõ tinh thần sống tích cực.

* Miêu tả và biểu cảm

- Miêu tả hình ảnh người trẻ sống tích cực: ánh mắt sáng, năng động, luôn tràn đầy năng lượng.

- Bộc lộ cảm xúc: khâm phục, xúc động, mong muốn được học theo lối sống ấy.

* Nghị luận, phân tích ý nghĩa của lối sống tích cực

- Lối sống tích cực giúp bản thân phát triển toàn diện.

- Góp phần xây dựng xã hội văn minh, tốt đẹp hơn.

- Truyền cảm hứng, cổ vũ cộng đồng cùng hành động tích cực.

* Phản đề

- Phê phán những người trẻ có lối sống tiêu cực, thụ động, ích kỷ, sống ảo, đua đòi.

- Khẳng định lối sống tích cực là xu hướng đúng đắn và cần nhân rộng.

3. Kết bài

- Khẳng định lại vai trò, ý nghĩa của lối sống tích cực trong đời sống giới trẻ hiện nay.

- Bày tỏ mong muốn bản thân và thế hệ trẻ sẽ tiếp tục rèn luyện, sống đẹp, sống có ích cho gia đình và xã hội.

d. Chính tả, ngữ pháp

Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt

e. Sáng tạo

- Bài viết có luận điểm rõ ràng, lập luận thuyết phục, diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng.           

-Chữ viết sạch đẹp, rõ ràng, văn phong lưu loát; không mắc lỗi chính tả, lỗi dùng từ, đặt câu.