I. Đọc hiểu (4,0 điểm)

Đọc ngữ liệu sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:

SỰ TRUNG THỰC CỦA TRÍ THỨC

Theo nghĩa truyền thống, kẻ sĩ là một người có học. Có học nên biết lẽ phải trái để “tu thân, tề gia, trị quốc, bình thiên hạ”. Cái dũng của họ không phải cái dũng chém tướng đoạt thành mà là hệ quả của cái trí, nhằm làm sáng tỏ đạo thánh hiền. Đó là một công việc khó khăn, thậm chí nguy hiểm.

Không phải lúc nào cũng có một Chu Văn An trước sự lộng hành của đám sủng thần, dám dâng thất trảm sớ và sau khi bị khước từ, kiên quyết từ quan về dạy học.

Không phải lúc nào cũng có anh em thái sử Bá thời Xuân Thu. Thôi Trữ sau khi giết vua Tề, ra lệnh cho thái sử Bá phải ghi vào sử: “Tề Trang Công bị bạo bệnh mà chết”. Bá ghi: “Năm Ất Hợi, tháng Năm, Thôi Trữ giết vua”. Thôi Trữ nổi giận, lôi Bá ra chém. Bá có ba người em. Hai người noi gương anh đều bị chém. Người em út vẫn điềm nhiên viết: “Năm Ất Hợi, tháng Năm, Thôi Trữ giết vua”. Trữ quát: “Ba anh ngươi đều đã bị chém, ngươi không sợ sao?” Người này nói: “Việc của quan thái sử là ghi lại sự thật, nếu xuyên tạc thà bị chết chém còn hơn”.

Nhưng không hiểu sao tôi vẫn không thích từ “kẻ sĩ” lắm. Có lẽ do màu sắc hơi “hoài cổ” của nó chăng? Đạo thánh hiền quả là cao quý và đáng trân trọng nhưng nó là một cái gì đã có. Kẻ sĩ thời nay chính là những trí thức do tính rộng mở của từ này. Nhất là vào thời đại nền kinh tế tri thức phát triển với sự bùng nổ của khoa học, đặc biệt ngành tin học. Người trí thức không những tôn trọng thánh hiền mà còn là kẻ dám mày mò vào cõi không biết, đấu tranh với những định kiến của hiện tại để phát hiện những sự thật cho tương lai.

Một nước đang phát triển như nước ta cần nhanh chóng đào tạo một đội ngũ trí thức đông đảo để khỏi tụt hậu. Muốn vậy chúng ta phải lập cho được một môi trường lành mạnh trên nền tảng sự trung thực trí thức. Ít lâu nay báo chí nói nhiều đến nạn bằng giả. Đó là một hiện tượng xã hội nghiêm trọng, cần phải loại bỏ. Nhưng theo tôi, nó không nghiêm trọng bằng hội chứng “bằng thật, người giả” vì hội chứng này có nguy cơ gây sự lẫn lộn trong hệ giá trị và làm ô nhiễm môi trường đạo đức một xã hội trung thực, trong đó thật/ giả phải được phân định rạch ròi và minh bạch. Chúng ta thường nói nhiều đến tài năng và trí thức. Nhưng tài năng và trí thức chỉ có thể phát triển lâu dài và bền vững trên nền tảng một xã hội trung thực.

(Trích từ Đối thoại với đời & thơ, Lê Đạt, NXB Trẻ, 2008, tr.14-15)

(0,5 điểm) Xác định vấn đề nghị luận của văn bản.

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận

-Học sinh biết tạo lập một bài văn nghị luận đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài. 

b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận

Phân tích, đánh giá tác phẩm Sang thu của Anh Thơ.

c Triển khai vấn đề nghị luận

- Chia vấn đề nghị luận thành các luận điểm, luận cứ phù hợp, có sức thuyết phục; sử dụng tốt các thao tác lập luận; biết kết hợp giữa nêu lí lẽ và đưa dẫn chứng.

- HS có thể triển khai theo những cách khác nhau, nhưng cần đảm bảo các ý cơ bản sau:

1. Mở bài

Giới thiệu vấn đề nghị luận: nội dung và nghệ thuật của tác phẩm Sang thu.

2. Thân bài

* Nội dung:

- Chủ đề mùa thu khá quen thuộc trong thơ ca, nhưng nhà thơ Anh Thơ đã thổi hồn cho mùa thu khác với những bài thơ cổ. Mùa thu nhẹ nhàng, nữ tính, trông qua như một cô thôn nữ mộc mạc. Cả bài thơ mang đến cho chúng ta một nỗi niềm bâng khuâng, xao xuyến trong khoảnh khắc giao mùa mong mang của đất trời.

- Nhà thơ đã quan sát tinh tường đặc biệt cùng với những cảnh vật giản dị chốn thôn quê đã giúp bà dệt bao bức tranh giản phác, chân thực đầy gợi cảm: “bờ tre”, “hoa mướp”, “chuồn chuồn”, diều “đứt sợi “, “gã mục đồng”, “bọn thợ thuyền”...

* Nghệ thuật:

- Thể thơ: Tám chữ

- Gieo vần chân: xác – rác, mây – bay, nghe – hè, vương – sương...

- Nhà thơ đó sử dụng nghệ thuật nhân hóa “tre buồn”, “chuồn chuồn ngẩn ngơ” và những từ láy : “xao xác, rải rác, ngẩn ngơ” đó bộc lộ được thần thái của sự vật.

*Đánh giá:

- Bức tranh mùa thu mang vẻ đẹp giản dị, đẹp, lãng mạn, gợi buồn

- Bức tranh thu hài hoà giữa thiên nhiên và con người

- Từ vẻ đẹp thiên nhiên mùa thu ta thấy được tâm hồn nhạy cảm và tình yêu, sự gắn bó tha thiết của tác giả với quê hương.

3. Kết bài

- Khẳng định lại giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ

- Nêu cảm nghĩ của bản thân

d. Chính tả, ngữ pháp

Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt

e. Sáng tạo

- Bài viết có luận điểm rõ ràng, lập luận thuyết phục, diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng.           

-Chữ viết sạch đẹp, rõ ràng, văn phong lưu loát; không mắc lỗi chính tả, lỗi dùng từ, đặt câu.

* Yêu cầu về hình thức, kĩ năng: Đảm bảo đoạn văn nghị luận có bố cục mạch lạc, sử dụng linh hoạt các kiểu câu và có sự liên kết chặt chẽ giữa các câu, các ý trong đoạn văn. Có cách diễn đạt trong sáng độc đáo, thể hiện những suy nghĩ, kiến giải mới mẻ về vấn đề nghị luận.

Yêu cầu về kiến thức: 

Học sinh có thể triển khai theo nhiều cách, nhưng cần giới thiệu được vấn đề cần bàn luận, nêu rõ lí do và quan điểm của bản thân, hệ thống luận điểm chặt chẽ, lập luận thuyết phục, sử dụng dẫn chứng thuyết phục.

Sau đây là một hướng gợi ý: 

- Giải thích khái niệm tri thức: là vốn hiểu biết, kinh nghiệm, thông tin mà con người tích lũy được qua học tập, nghiên cứu, trải nghiệm.

- Tri thức giúp con người hiểu thế giới, nâng cao nhận thức, tư duy, làm chủ cuộc sống.

- Là nền tảng của sự phát triển cá nhân và xã hội, góp phần tạo ra thành tựu khoa học, công nghệ, văn hóa…

- Tri thức gắn liền với sáng tạo, đổi mới, giải quyết vấn đề, phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường.

- Người có tri thức thường sống có định hướng, biết suy nghĩ sâu sắc, đưa ra quyết định đúng đắn.

- Xã hội có tri thức là xã hội văn minh, tiến bộ, nhân văn.

- Phê phán những ai coi nhẹ việc học, sống thiếu hiểu biết, dễ bị dẫn dắt, sai lầm.

- Bài học: cần chủ động học tập suốt đời, tích lũy và vận dụng tri thức một cách linh hoạt, hiệu quả.