I. Đọc hiểu (4,0 điểm)

Đọc ngữ liệu sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:

THUẬT HỨNG (BÀI 5)

Đến trường đào mận⁽¹⁾ ngạt chăng thông

Quê cũ ưa làm chủ cúc thông⁽²⁾

Sầu nặng/ Thiếu Lăng⁽³⁾ biên đã bạc

Hứng nhiều/Bắc Hải⁽⁴⁾ chén chưa không

Mai chăng bẻ, thương cành ngọc⁽⁵⁾

Trúc nhặt vun, tiếc cháu rồng⁽⁶⁾

Bui một tấc lòng ưu ái⁽⁷⁾ cũ

Đêm ngày cuồn cuộn nước triều đông.

(Thơ văn Nguyễn Trãi, Tuyển chọn Phan Sĩ Tấn,

Trần Thanh Đạm, NXB Giáo dục 1980, tr.41-42)

Chú thích:

(1) đào mận: nơi quyền quý.

(2) cúc thông: là những loại cây thanh cao tượng trưng cho cuộc sống của người ở ẩn.

(3) Thiếu Lăng: tên hiệu của nhà thơ Đỗ Phủ, nhà thơ yêu nước, thương dân ở đời Đường.

(4) Bắc Hải: tên hiệu của Khổng Dung, nhà thơ đời Hán muốn dẹp loạn nhưng không thành công, tìm khuây khỏa trong chuyện làm thơ và uống rượu.

(5) cành ngọc: hoa mai nở, nhìn như một cành xâu đầy chuỗi ngọc.

(6) cháu rồng: người xưa gọi măng là long tôn (cháu rồng).

(7) ưu ái: yêu nước, thương dân.

(0,5 điểm) Xác định thể thơ được sử dụng trong văn bản trên.

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận

-Học sinh biết tạo lập một bài văn nghị luận đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài. 

b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận

Người khôn ngoan học từ lỗi sai của người khác.

c Triển khai vấn đề nghị luận

- Chia vấn đề nghị luận thành các luận điểm, luận cứ phù hợp, có sức thuyết phục; sử dụng tốt các thao tác lập luận; biết kết hợp giữa nêu lí lẽ và đưa dẫn chứng.

- HS có thể triển khai theo những cách khác nhau, nhưng cần đảm bảo các ý cơ bản sau:

1. Mở bài

- Dẫn dắt vấn đề: trong cuộc sống, ai cũng từng mắc sai lầm. Có người chỉ học từ chính lỗi lầm của bản thân, nhưng người khôn ngoan lại biết học từ lỗi sai của người khác.

- Nêu vấn đề: học từ sai lầm của người khác là biểu hiện của tư duy sáng suốt, thái độ cầu tiến và sự trưởng thành trong nhận thức.

2. Thân bài

- Giải thích vấn đề

+ “Người khôn ngoan học từ lỗi sai của người khác” nghĩa là: Không chờ đến khi bản thân phạm lỗi mới rút kinh nghiệm, mà chủ động quan sát, phân tích sai lầm từ người khác để tránh lặp lại.

+ Đây là cách học hiệu quả, giúp tiết kiệm thời gian, công sức và tránh tổn thất không cần thiết.

- Vì sao học từ lỗi sai của người khác là sự khôn ngoan?

+ Giúp tránh lặp lại sai lầm: Nhận ra hậu quả từ người khác để điều chỉnh hành vi, lựa chọn đúng đắn.

+ Phát triển tư duy phản biện và quan sát: Không chỉ nhìn bề nổi, mà còn hiểu nguyên nhân sâu xa dẫn đến thất bại.

+ Tiết kiệm chi phí và thời gian trải nghiệm: Đôi khi có những sai lầm mà nếu tự mắc phải, sẽ phải trả giá đắt.

+ Góp phần hoàn thiện nhân cách: Người biết học từ lỗi sai người khác thường có thái độ sống khiêm tốn, biết lắng nghe.

- Biểu hiện của người biết học từ sai lầm của người khác

+ Luôn quan sát và rút kinh nghiệm từ những câu chuyện xung quanh.

+ Không vội phán xét, thay vào đó là phân tích đúng – sai để tự điều chỉnh.

+ Lắng nghe lời góp ý, phản biện và sẵn sàng tiếp nhận góc nhìn mới.

- Dẫn chứng minh họa

+ Trong lịch sử: nhiều nhà lãnh đạo giỏi đã thành công nhờ học từ thất bại của người đi trước.

+ Trong cuộc sống: học sinh thấy bạn bê trễ học tập bị điểm kém, từ đó tự điều chỉnh bản thân chăm chỉ hơn.

+ Trong kinh doanh: nhiều công ty khôn ngoan né tránh rủi ro khi quan sát thất bại từ mô hình của đối thủ.

- Phản đề

+ Có người chỉ tin vào kinh nghiệm của bản thân, coi nhẹ bài học từ người khác → dễ lập lại vết xe đổ.

+ Tuy nhiên, cũng cần kết hợp với trải nghiệm thực tế để học hỏi một cách sâu sắc và toàn diện.

3. Kết bài

- Khẳng định: học từ lỗi sai của người khác là cách học thông minh, giúp ta trưởng thành nhanh hơn.

-Mở rộng: trong thời đại phát triển nhanh, người biết quan sát và học hỏi từ xung quanh sẽ có nhiều cơ hội để vươn lên và thành công.

d. Chính tả, ngữ pháp

Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt

e. Sáng tạo

- Bài viết có luận điểm rõ ràng, lập luận thuyết phục, diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng.           

-Chữ viết sạch đẹp, rõ ràng, văn phong lưu loát; không mắc lỗi chính tả, lỗi dùng từ, đặt câu.

* Yêu cầu về hình thức, kĩ năng: Đảm bảo đoạn văn nghị luận có bố cục mạch lạc, sử dụng linh hoạt các kiểu câu và có sự liên kết chặt chẽ giữa các câu, các ý trong đoạn văn. Có cách diễn đạt trong sáng độc đáo, thể hiện những suy nghĩ, kiến giải mới mẻ về vấn đề nghị luận.

Yêu cầu về kiến thức: 

Học sinh có thể triển khai theo nhiều cách, nhưng cần giới thiệu được vấn đề cần bàn luận, nêu rõ lí do và quan điểm của bản thân, hệ thống luận điểm chặt chẽ, lập luận thuyết phục, sử dụng dẫn chứng thuyết phục.

Sau đây là một hướng gợi ý: 

- Cuộc sống ẩn cư giản dị, hài hòa với thiên nhiên:

+ Hình ảnh “am cao am thấp”, “khấp khểnh ba làn” cho thấy khung cảnh mộc mạc, không trau chuốt.

+ Các hoạt động như “quét trúc bước qua lòng suối”, “thưởng mai về đạp bóng trăng” thể hiện sự hòa nhập trọn vẹn vào thiên nhiên, tinh thần thanh thản, ung dung.

- Tình cảm gắn bó với quê hương, cội nguồn:

+ “Phần du lẽo đẽo thương quê cũ” cho thấy tình cảm quyến luyến, nhớ nhung tha thiết với làng quê.

+ “Tùng cúc bù trì nhớ việc hằng” thể hiện tinh thần chăm chỉ, nhớ tới những công việc thường ngày gắn bó với đất đai, cây cỏ.

- Quan niệm sống đề cao giá trị tinh thần: “Một phút thanh nhàn... thiên kim ước đổi được hay chăng?” thể hiện quan điểm: niềm vui thanh nhàn quý giá hơn của cải vật chất.