I. Đọc hiểu (4,0 điểm)

Đọc ngữ liệu sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:

THÁNG NĂM CỦA BÀ

Tháng năm có đàn chim ngói về ăn hạt trên cánh đồng bà ngoại                           

Trời thì xanh như không thể biếc hơn

Cháu đội nón đôi chân trần trên đất

Gặt về phơi cả ba tháng nhọc nhằn

                         

Ba tháng nhọc nhằn nuôi mày lớn lúa ơi

Hoa cỏ may đan chéo bàn chân bà tứa máu

Mồ hôi xuống như mưa là tháng sáu

Lưng bà còng bông lúa trĩu như nhau

                               

Bà ngoại trồng lúa, bà ngoại nhai trầu

Suốt một đời không đi ra ngoài mái đình bến nước.

Nỗi vất vả ấy lấy gì mà đo được

Như hạt thóc nảy mầm trổ bông

                

Tháng năm này cánh đồng bà có nhiều chim ngói không

Lưng bà mỗi ngày lại gần hơn mặt đất

Cháu mong lắm được trở về đi gặt

Phơi giúp bà hạt giống để mùa sau

                                                                           (Bình Nguyên Trang (1),

Chỉ em và chiếc bình pha lê biết, NXB Hội nhà văn, 2003, tr. 87, 88)

(1) Bình Nguyên Trang là bút danh của nhà văn Vũ Thị Quỳnh Trang, chị được biết đến là một nhà thơ với phong cách giản dị, sâu lắng. “Tháng năm của bà” được trích trong tuyển tập thơ “Chỉ em và chiếc bình pha lê biết”, bài thơ khắc họa hình ảnh người bà tần tảo, vất vả và giàu đức hi sinh.

(0,5 điểm) Chỉ ra dấu hiệu để xác định thể thơ của bài thơ trên.

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận

-Học sinh biết tạo lập một bài văn nghị luận đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài. 

b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận

Phân tích hình ảnh người bà trong bài thơ Tháng năm của bà

c Triển khai vấn đề nghị luận

- Chia vấn đề nghị luận thành các luận điểm, luận cứ phù hợp, có sức thuyết phục; sử dụng tốt các thao tác lập luận; biết kết hợp giữa nêu lí lẽ và đưa dẫn chứng.

- HS có thể triển khai theo những cách khác nhau, nhưng cần đảm bảo các ý cơ bản sau:

1. Mở bài

- Giới thiệu khái quát về bài thơ “Tháng năm của bà” của Bình Nguyên Trang.

- Nêu vấn đề nghị luận: hình ảnh người bà hiện lên với vẻ đẹp tảo tần, hy sinh, gắn bó với ruộng đồng quê hương.

2. Thân bài

- Khái quát nội dung bài thơ

+ Bài thơ là những hồi ức đầy xúc động của người cháu về người bà.

+ Không gian và thời gian được tái hiện qua hình ảnh cánh đồng, mùa gặt, đàn chim ngói, tháng năm… gắn liền với hình bóng người bà.

- Hình ảnh người bà gắn liền với đồng ruộng và lao động

+ Bà gắn bó cả cuộc đời với cánh đồng: "bà ngoại trồng lúa", "ba tháng nhọc nhằn", "lưng bà còng bông lúa trĩu như nhau".

+ Những vất vả hiện lên chân thực: “hoa cỏ may đan chéo bàn chân bà tứa máu”, “mồ hôi xuống như mưa”.

⟶ Gợi hình ảnh người bà tảo tần, lao động không ngơi nghỉ, vì cuộc sống gia đình và vì tương lai con cháu.

- Hình ảnh người bà đại diện cho vẻ đẹp người phụ nữ Việt Nam truyền thống

+ Một đời quanh quẩn nơi “mái đình bến nước”, không mưu cầu danh vọng.

+ Lặng lẽ hi sinh, chịu thương chịu khó, giàu tình yêu thương và gắn bó với làng quê.

⟶ Biểu tượng cho thế hệ phụ nữ Việt Nam xưa: thầm lặng nhưng bền bỉ và giàu đức hy sinh.

- Tình cảm của người cháu đối với bà

+ Hồi tưởng về những kỉ niệm tuổi thơ bên bà.

+ Nỗi day dứt, tiếc nuối khi không thể cùng bà “đi gặt, phơi giúp bà hạt giống”.

⟶ Gợi sự biết ơn, yêu thương và mong muốn được đền đáp công lao của bà.

3. Kết bài

- Khẳng định vẻ đẹp giản dị nhưng sâu sắc của hình ảnh người bà trong bài thơ.

- Bài thơ là lời tri ân thầm lặng đến những người bà, người mẹ Việt Nam tảo tần.

- Gợi nhắc thế hệ trẻ trân trọng gia đình, quê hương và những giá trị truyền thống.

d. Chính tả, ngữ pháp

Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt

e. Sáng tạo

- Bài viết có luận điểm rõ ràng, lập luận thuyết phục, diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng.           

-Chữ viết sạch đẹp, rõ ràng, văn phong lưu loát; không mắc lỗi chính tả, lỗi dùng từ, đặt câu.

* Yêu cầu về hình thức, kĩ năng: Đảm bảo đoạn văn nghị luận có bố cục mạch lạc, sử dụng linh hoạt các kiểu câu và có sự liên kết chặt chẽ giữa các câu, các ý trong đoạn văn. Có cách diễn đạt trong sáng độc đáo, thể hiện những suy nghĩ, kiến giải mới mẻ về vấn đề nghị luận.

Yêu cầu về kiến thức: 

Học sinh có thể triển khai theo nhiều cách, nhưng cần giới thiệu được vấn đề cần bàn luận, nêu rõ lí do và quan điểm của bản thân, hệ thống luận điểm chặt chẽ, lập luận thuyết phục, sử dụng dẫn chứng thuyết phục.

Sau đây là một hướng gợi ý: 

- Giải thích khái niệm: lòng hiếu thảo là tình cảm yêu thương, biết ơn, kính trọng và có hành động chăm sóc, đền đáp công ơn sinh thành, dưỡng dục của cha mẹ, ông bà.

- Vai trò, ý nghĩa của lòng hiếu thảo:

+ Là nền tảng đạo đức làm người, thể hiện nhân cách và phẩm chất đạo lí.

+ Giúp gắn kết tình cảm gia đình, nuôi dưỡng yêu thương và sự thấu hiểu giữa các thế hệ.

+ Người sống hiếu thảo sẽ được mọi người kính trọng, yêu mến và thường có cuộc sống thanh thản, nhân văn.

+ Xã hội có nhiều người hiếu thảo sẽ tạo nên một cộng đồng nhân ái, có truyền thống đạo đức tốt đẹp.

- Biểu hiện của lòng hiếu thảo:

+ Lễ phép, biết ơn, chăm sóc cha mẹ lúc ốm đau.

+ Nỗ lực học tập, sống tốt để cha mẹ vui lòng.

+ Không cãi lời, vô ơn hay thờ ơ với công ơn sinh thành.