I. Đọc hiểu (4,0 điểm)

Đọc ngữ liệu sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:

NHỮNG SỰ VẬT CÒN SỐNG

Xuân Quỳnh

1. Cánh buồm trôi như một sự vô tình

    Trên dòng sông chiếc sà lan chìm một nửa

    Giàn mướp trước nhà đã đổ

    Hoa mướp vàng vô tư

    Ngọn rau sam trên gạch vỡ vẫn chua

    Cây mào gà nhởn nhơ trước gió...

    Và chúng tôi đi trên gạch vỡ

    Không khóc than như thể chẳng đau thương.

2. Chúng tôi hiểu sâu xa về sự vật quanh mình

    Cánh buồm trôi cho dòng sông sống lại

    Hoa mướp vàng để dựng giàn mướp dậy

    Rau sam chua cho đất biết đất đang còn...

    Người chết sẽ chẳng bằng lòng nếu chúng tôi quá đau thương

    Chúng tôi sống thay cho người đã chết.

Hải Phòng, 1-9-1972

(In trong Không bao giờ là cuối, Nxb Hội Nhà văn, Hà Nội, 2017)

(0,5 điểm) Văn bản trên được viết theo thể thơ nào?

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận

-Học sinh biết tạo lập một bài văn nghị luận đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài. 

b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận

Phân tích, đánh giá nét đặc sắc về nội dung, nghệ thuật của bài thơ Những sự vật còn sống

c Triển khai vấn đề nghị luận

- Chia vấn đề nghị luận thành các luận điểm, luận cứ phù hợp, có sức thuyết phục; sử dụng tốt các thao tác lập luận; biết kết hợp giữa nêu lí lẽ và đưa dẫn chứng.

- HS có thể triển khai theo những cách khác nhau, nhưng cần đảm bảo các ý cơ bản sau:

1. Mở bài

- Giới thiệu tác giả Xuân Quỳnh: là một trong những nhà thơ tiêu biểu của nền thơ ca hiện đại Việt Nam, với giọng thơ nữ tính, giàu cảm xúc, thấm đượm tình người và khát vọng sống.

- Giới thiệu bài thơ “Những sự vật còn sống” được sáng tác trong bối cảnh chiến tranh, thể hiện sâu sắc quan niệm về sự sống, nỗi đau và nghị lực vượt lên mất mát.

- Dẫn dắt vào vấn đề: Phân tích, đánh giá những nét đặc sắc về nội dung và nghệ thuật của bài thơ.

2. Thân bài

* Phân tích nội dung

- Khắc họa hiện thực mất mát, đổ vỡ do chiến tranh

+ Những hình ảnh như “sà lan chìm”, “giàn mướp đổ”, “gạch vỡ”, “đi trên gạch vỡ”… gợi ra khung cảnh hoang tàn, tan tác.

+ Không có sự bi lụy mà là một cái nhìn lặng lẽ, chấp nhận hiện thực khốc liệt.

- Khẳng định sức sống mãnh liệt của sự vật bình dị

+ Cánh buồm, hoa mướp, rau sam, cây mào gà – những hình ảnh đời thường vẫn tồn tại sau bom đạn, thể hiện sức sống bền bỉ, âm thầm.

+ Sự sống vẫn hiện diện nơi những điều nhỏ bé – như một lời khẳng định về niềm tin và hy vọng.

- Quan niệm sống tích cực và nhân văn

+ “Người chết sẽ chẳng bằng lòng nếu chúng tôi quá đau thương” – nhấn mạnh trách nhiệm của người sống là tiếp tục sống và dựng xây.

+ “Chúng tôi sống thay cho người đã chết” – lời nhắn gửi giàu tính nhân văn, vừa như lời tri ân vừa thể hiện khát vọng sống có ý nghĩa hơn.

* Phân tích nghệ thuật

- Hình ảnh gần gũi, giàu sức gợi

+ Sử dụng những hình ảnh đời thường (cánh buồm, hoa mướp, rau sam, cây mào gà…) để nói về sự sống và nghị lực.

+ Hình ảnh đối lập giữa tan hoang và sự sống tạo ấn tượng sâu sắc.

- Giọng điệu bình thản mà mạnh mẽ: không bi lụy, than vãn mà lặng lẽ, kiên cường, thể hiện thái độ sống bản lĩnh trước mất mát.

- Biện pháp tu từ đặc sắc

+ So sánh (“cánh buồm trôi như một sự vô tình”) tạo chiều sâu suy tưởng.

+ Ẩn dụ, nhân hóa (“hoa mướp vàng để dựng giàn mướp dậy”, “rau sam chua cho đất biết đất đang còn”) thể hiện triết lí sâu sắc về sự sống.

3. Kết bài

- Khẳng định giá trị nội dung: Bài thơ thể hiện sâu sắc quan niệm sống nhân văn, tinh thần lạc quan, nghị lực vượt qua mất mát của con người trong chiến tranh.

- Khẳng định giá trị nghệ thuật: Ngôn ngữ cô đọng, hình ảnh gần gũi, giọng điệu bình thản giàu sức gợi.

- Đánh giá chung: “Những sự vật còn sống” không chỉ là một bài thơ viết về chiến tranh, mà còn là lời nhắc nhở về giá trị của sự sống, về thái độ sống tích cực giữa những mất mát đau thương.

d. Chính tả, ngữ pháp

Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt

e. Sáng tạo

- Bài viết có luận điểm rõ ràng, lập luận thuyết phục, diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng.           

-Chữ viết sạch đẹp, rõ ràng, văn phong lưu loát; không mắc lỗi chính tả, lỗi dùng từ, đặt câu.

* Yêu cầu về hình thức, kĩ năng: Đảm bảo đoạn văn nghị luận có bố cục mạch lạc, sử dụng linh hoạt các kiểu câu và có sự liên kết chặt chẽ giữa các câu, các ý trong đoạn văn. Có cách diễn đạt trong sáng độc đáo, thể hiện những suy nghĩ, kiến giải mới mẻ về vấn đề nghị luận.

Yêu cầu về kiến thức: 

Học sinh có thể triển khai theo nhiều cách, nhưng cần giới thiệu được vấn đề cần bàn luận, nêu rõ lí do và quan điểm của bản thân, hệ thống luận điểm chặt chẽ, lập luận thuyết phục, sử dụng dẫn chứng thuyết phục.

Sau đây là một hướng gợi ý: 

- Giải thích vấn đề

+ Thái độ sống tích cực là cách nhìn nhận lạc quan, hướng thiện, luôn tin tưởng vào điều tốt đẹp dù trong hoàn cảnh khó khăn.

+ Đây là phẩm chất cần thiết giúp con người vượt qua thử thách và sống có ý nghĩa.

- Bàn luận vấn đề

+ Người có thái độ sống tích cực sẽ không gục ngã trước nghịch cảnh, luôn biết cách đứng dậy và làm mới bản thân.

+ Thái độ này giúp nuôi dưỡng nghị lực sống, mang lại năng lượng tích cực cho bản thân và những người xung quanh.

+ Ngược lại, sống tiêu cực dễ khiến con người rơi vào bế tắc, tuyệt vọng, bỏ lỡ cơ hội phát triển.

- Chứng minh

+ Trong bài thơ "Những sự vật còn sống" của Xuân Quỳnh, sau mất mát đau thương, hình ảnh sự sống nhỏ bé (hoa mướp, rau sam, cánh buồm…) vẫn hiện diện như lời nhắc nhở về lòng kiên cường và thái độ sống tích cực của con người.

+ Trong thực tế, nhiều người sau tai nạn, bệnh tật vẫn vươn lên sống đẹp, sống có ích (như Nick Vujicic – không tay chân vẫn truyền cảm hứng sống mạnh mẽ cho hàng triệu người).

- Bài học nhận thức và hành động

+ Mỗi người, đặc biệt là thế hệ trẻ, cần rèn luyện cho mình thái độ sống tích cực.

+ Biết chấp nhận thực tại, hướng về tương lai, biến khó khăn thành động lực để sống có trách nhiệm và ý nghĩa hơn.