NGƯ TINH – HỒ TINH

1. Ngư tinh

Ở ngoài biển Đông có con cá đã thành tinh, mình như rắn dài hơn năm mươi trượng, chân nhiều như rết, biến hóa thiên hình vạn trạng, linh dị khôn lường, khi đi thì ầm ầm như mưa bão, lại ăn thịt người nên ai cũng sợ...

Có hòn đá Ngư tinh, răng đá lởm chởm cắt ngang bờ bể, ở dưới đá có hang, cá tinh sống ở trong đó. Thuyền dân đi qua chỗ này thường hay bị cả tinh làm hại. Vì sóng gió hiểm trở, không có lối thông, dân muốn mở đường đi khác nhưng đá rắn chắc khó đẽo. Một đêm, có tiên đến đục đá làm cảng để cho người đi dễ dàng qua lại. Cảng sắp làm xong, cả tinh bèn hóa làm con gà trắng gáy ở trên núi. Quần tiên nghe tiếng ngỡ rằng đã rạng đông nên cùng bay lên trời (nay gọi là cảng Phật Đào). Long Quân thương dân bị hại, bèn hóa phép thành một chiếc thuyền lớn, hạ lệnh cho quỉ Dạ Xoa ở dưới thủy phủ cấm thần biển không được nổi sóng, rồi chèo thuyền đến bờ hang đá cá tinh, giả vờ cầm một người sắp ném vào cho nó ăn. Cả tinh há miệng định nuốt, Long Quân cầm một khối sắt nung đỏ ném vào miệng cá. Cá tinh chồm lên quẫy mình quật vào thuyền. Long Quân cắt đứt đuôi cá, lột da phủ lên trên núi nay chỗ đó gọi là Bạch Long Vĩ, còn cái đầu trôi ra ngoài bể biến thành con chó. Long Quân bèn lấy đá ngăn bể rồi chém nó. Nó biến thành cái đầu chó, nay gọi là Núi Đầu Chó (Cầu Đầu Sơn), còn thân mình trôi ra ngoài Mạn Cầu, chỗ đó nay gọi là Cẩu Mạn Cầu.

2. Hồ tinh

Thành Thăng Long xưa còn có tên là Long Biên, hồi thượng cổ không có người ở. Vua Lý Thái Tổ chèo thuyền ở bờ sông Nhĩ Hà, có hai con rồng dẫn thuyền đi, vì vậy đặt tên là Thăng Long, rồi đóng đô ở đấy, tức là đất kinh thành ngày nay vậy.

Xưa ở phía tây thành có hòn núi đá nhỏ. Trong hang dưới chân núi, có con chồn chín đuôi sống được hơn ngàn năm, có thể hóa thành yêu tinh, biến hóa thiên hình vạn trạng, hoặc thành người hoặc thành quỉ đi khắp nhân gian. Thời đó, dưới chân núi Tản Viên, người mọi chôn gỗ kết cỏ làm nhà. Trên núi có vị thần, người mọi thường thờ phụng. Thần dạy người mọi trồng lúa, dệt vải làm áo trắng mà mặc cho nên gọi là “mọi áo trắng” (Bạch y man). Con chồn chín đuôi biến thành người mọi áo trắng nhập vào giữa đám dân mọi cùng ca hát, dụ bắt trai gái rồi trốn vào trong hang núi đá. Người mọi rất khổ sở. Long Quân bèn ra lệnh cho lục bộ thủy phủ dâng nước lên phá vỡ hang đá, làm thành một đầm nước lớn. Nơi này trở thành một cái vũng sâu gọi là “đầm Xác Chồn” (tức Hồ Tây ngày nay). Rồi cho lập miếu để trấn áp yêu quái (tức chùa La đã ngàn năm). Cánh đồng phía Hồ Tây rất bằng phẳng, dân địa phương trồng trọt làm ăn, nay gọi là “đồng Chồn” (Hồ Đồng). Đất ở đây cao ráo, dân làm nhà mà ở, thường gọi là “thôn Chồn” (Hồ Thôn). Chỗ hang chồn xưa, nay gọi là đầm Lỗ Hồ (Lỗ Hồ Đàm).

(Trích Lĩnh Nam chích quái, Trần Thế Pháp soạn thảo, theo https://dotchuoinon.com)

Nội dung chính của văn bản trên là gì?

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Nhận xét về yếu tố kỳ ảo trong truyện Ngư Tinh – Hồ Tinh.

- Hệ thống ý:

+ Yếu tố kỳ ảo:

. Ngư Tinh có hình dạng kỳ lạ và khả năng siêu phàm, có thể biến hóa thành hình dạng khác như gà trắng, tác oai, tác quái gây hại cho dân.

. Hồ Tinh: Chồn chín đuôi biến hình thành người, có phép thuật có thể gây hại cho dân.

. Lạc Long Quân: là vị thần, có khả năng biến hóa và sử dụng phép thuật: hóa phép thành thuyền lớn và sử dụng sắt nung đỏ để chiến đấu với Ngư Tinh, chặt đuôi cá và lột da phủ lên núi, làm biến đổi địa hình thành danh thắng

+ Cách sử dụng yếu tố kỳ ảo: Tác giả sử dụng yếu tố kỳ ảo đan xen với yếu tố hiện thực như địa danh có thưc: Hòn đá Ngư Tinh, cảng Phật Đào, Núi Đầu Chó, Hồ Tây, Thăng Long, Nhĩ Hà…

+ Vai trò, ý nghĩa: Phản ánh sự khắc nghiệt của thiên nhiên và những khó khăn, hiểm nguy mà con người phải đối mặt. Ngư Tinh, Hồ Tinh tượng trưng cho là các thế lực, thử thách khó khăn mà con người phải vượt qua. Lạc Long Quân là biểu tượng cho quá trình chinh phục thiên nhiên và khát vọng của ông cha ta.

. Tác giả sử dụng yếu tố kỳ ảo để thể hiện khát vọng của nhân dân về sự công bằng, chiến thắng của cái thiện với cái ác, ca ngợi công cuộc chinh phục thiên nhiên của cha ông, và mong muốn về người anh hùng có năng lực siêu phàm, dũng cảm, sẵn sàng đứng ra bảo vệ cộng đồng.

. Tạo sự hấp dẫn, lôi cuốn người đọc, sử dụng kết hợp yếu tố kỳ ảo và hiện thực cũng góp phần làm tăng thêm tính chân thực cho câu chuyện.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ văn bản để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện rõ suy nghĩ về yếu tố kỳ ảo trong truyện Ngư Tinh – Hồ Tinh.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Yếu tố kỳ ảo trong Ngư Tinh – Hồ Tinh được thể hiện qua hình tượng Ngư Tinh, Hồ Tinh và cả nhân vật Lạc Long Quân. Ngư Tinh có thân hình khổng lồ, biến hóa khôn lường, tác oai tác quái ở biển Đông; Hồ Tinh là chồn chín đuôi hóa thành người, gây hại cho dân lành. Ngược lại, Lạc Long Quân mang sức mạnh thần kì, dùng phép thuật trừng trị yêu quái, biến đổi địa hình thành những địa danh quen thuộc như Hồ Tây, Núi Đầu Chó, Cảng Phật Đào… Yếu tố kỳ ảo ở đây được kết hợp chặt chẽ với những yếu tố hiện thực, giúp câu chuyện vừa lung linh màu sắc huyền thoại vừa gắn bó với đời sống dân gian. Qua đó, tác phẩm phản ánh thiên nhiên khắc nghiệt, những hiểm nguy mà con người phải đối mặt, đồng thời ca ngợi khát vọng chinh phục thiên nhiên, khẳng định chiến thắng tất yếu của cái thiện trước cái ác. Yếu tố kỳ ảo không chỉ làm cho câu chuyện thêm hấp dẫn, sinh động mà còn thể hiện niềm tin, ước mơ của nhân dân về người anh hùng có sức mạnh phi thường, dũng cảm bảo vệ cuộc sống bình yên cho cộng đồng.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 500 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Phân tích giá trị nội dung và nghệ thuật của truyện, đặc biệt làm rõ vai trò của yếu tố kỳ ảo trong việc thể hiện tư tưởng, tình cảm của tác giả trong văn bản ngữ liệu phần Đọc hiểu.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu tác phẩm Lĩnh Nam chích quái và truyện Ngư Tinh – Hồ Tinh.

- Dẫn vào vấn đề cần nghị luận: giá trị nội dung, nghệ thuật và vai trò của yếu tố kỳ ảo.

* Thân bài:

1. Khái quát cốt truyện (0,5 điểm):

- Truyện kể về hai yêu quái Ngư Tinh và Hồ Tinh gây hại cho dân, cuối cùng bị Lạc Long Quân tiêu diệt, mang lại cuộc sống yên bình cho con người.

2. Phân tích yếu tố kỳ ảo và vai trò của nó (2,5 điểm):

- Yếu tố kỳ ảo: Hình tượng Ngư Tinh, Hồ Tinh với phép biến hóa siêu nhiên; Lạc Long Quân với sức mạnh thần kỳ; các địa danh ra đời từ trận chiến.

- Kết hợp kỳ ảo – hiện thực: Địa danh có thật như Hồ Tây, Bạch Long Vĩ, Thăng Long… gắn với yếu tố kỳ ảo làm tăng tính hấp dẫn, gợi nguồn gốc lịch sử – văn hóa dân tộc.

- Vai trò: Phản ánh thiên nhiên khắc nghiệt, khát vọng chinh phục tự nhiên, ước mơ về cuộc sống bình yên và công bằng, ca ngợi cái thiện chiến thắng cái ác.

3. Giá trị nội dung (1 điểm):

- Ca ngợi người anh hùng mang sức mạnh siêu phàm bảo vệ cuộc sống yên lành.

- Thể hiện ước mơ chinh phục thiên nhiên, khẳng định vai trò cộng đồng, sức mạnh chính nghĩa.

4. Giá trị nghệ thuật (1 điểm):

- Sử dụng yếu tố kỳ ảo giàu trí tưởng tượng, hấp dẫn.

- Kết hợp tự nhiên giữa kỳ ảo và yếu tố lịch sử – địa lý, tăng tính chân thực và truyền thuyết cho câu chuyện.

* Kết bài:

- Khẳng định ý nghĩa, giá trị của truyện Ngư Tinh – Hồ Tinh.

- Liên hệ: Bài học về khát vọng chế ngự thiên nhiên, tinh thần đoàn kết, bảo vệ cuộc sống hòa bình.

Bài văn tham khảo

Lĩnh Nam chích quái là một trong những tập truyện truyền kỳ tiêu biểu của văn học trung đại Việt Nam, phản ánh đời sống tinh thần phong phú của nhân dân ta. Trong đó, Ngư Tinh – Hồ Tinh là câu chuyện đặc sắc, kết hợp yếu tố kỳ ảo với hiện thực để truyền tải nhiều giá trị sâu sắc về cuộc sống, con người và ước mơ của cộng đồng.

Câu chuyện kể về hai loài yêu quái: Ngư Tinh ở biển Đông và Hồ Tinh ở vùng đất Long Biên xưa. Chúng đều có hình dạng khổng lồ, phép thuật biến hóa vô cùng lợi hại, thường xuyên tác oai tác quái, bắt người vô tội, gây nên bao đau khổ cho dân lành. Trước hiểm họa ấy, Lạc Long Quân – vị thần mang sức mạnh siêu nhiên – đã xuất hiện, dùng phép thuật diệt trừ yêu quái, trả lại cuộc sống yên bình cho nhân dân. Đặc biệt, sau trận chiến, nhiều địa danh quen thuộc như Bạch Long Vĩ, Núi Đầu Chó, Hồ Tây… ra đời, gắn liền với chiến công của người anh hùng trong truyền thuyết.

Yếu tố kỳ ảo là điểm nổi bật tạo nên sức hấp dẫn cho truyện. Hình tượng Ngư Tinh, Hồ Tinh với khả năng hóa thân thành gà trắng, người áo trắng; Lạc Long Quân với phép thần thông biến hóa, chém yêu quái, làm biến đổi địa hình… vừa gợi trí tưởng tượng phong phú vừa phản ánh những hiểm nguy mà con người thời cổ phải đối mặt. Việc kết hợp yếu tố kỳ ảo với các địa danh có thật như Hồ Tây, Thăng Long, Nhĩ Hà… khiến câu chuyện vừa kỳ diệu vừa gần gũi, gắn bó với đời sống dân gian. Qua đó, tác phẩm ca ngợi khát vọng chinh phục thiên nhiên, niềm tin vào chiến thắng của cái thiện trước cái ác, đồng thời đề cao vai trò người anh hùng mang sức mạnh siêu phàm bảo vệ cộng đồng.

Về nghệ thuật, truyện sử dụng yếu tố kỳ ảo kết hợp yếu tố lịch sử – địa lý một cách tự nhiên, tạo màu sắc truyền thuyết hấp dẫn. Cốt truyện đơn giản mà giàu ý nghĩa, lời văn súc tích, giàu hình ảnh đã góp phần làm nên sức sống bền lâu cho câu chuyện.

Tóm lại, Ngư Tinh – Hồ Tinh không chỉ phản ánh cuộc đấu tranh chinh phục thiên nhiên của cha ông ta mà còn thể hiện ước mơ ngàn đời về công lý và cuộc sống bình yên. Câu chuyện là minh chứng cho trí tưởng tượng phong phú và tinh thần nhân văn sâu sắc của dân tộc Việt Nam.