TÔI THÍCH MÌNH LÀ MỘT CÁI CÂY

(Thanh Thảo)

(…)

Tôi ước mình là một cái cây

Thi thoảng có chim tới hót

Con chim sâu bé bỏng nhảy nhót

Chẳng cần biết thế giới ra sao

Một cái cây xanh đến từng chiếc lá

Buổi sớm tỏa dưỡng khí

Ban đêm hứng ánh trăng

Một cái cây lang thang    

Dù đứng im một chỗ

Những ngày rồi qua những người rồi xa

Cái cây rung khẽ từng chiếc lá

Chúng ta là ai chúng ta về

Chờ mãi cơn mưa rào rất lạ

Nắng gay gắt cứ như cáu gắt

Cây lá nhỏ nép mình chật vật

Chúng ta là ai xanh được bao lâu

Lặng im lá vàng rơi chạm đất

(Trích “Chờ mãi cơn mưa rào – Rất lạ”, Thanh Thảo, NXB HNV, 2019, tr.293, 294)

Chú thích: Thanh Thảo tên khai sinh là Hồ Thành Công, sinh ngày 16/2/1946, quê ở xã Đức Tân, huyện Mộ Đức, tỉnh Quảng Ngãi. Tốt nghiệp khoa ngữ văn, trường Đại học Tổng hợp Hà Nội, Thanh Thảo vào công tác ở chiến trường miền Nam. Hiện ông là Chủ tịch Hội Văn học nghệ thuật Quảng Ngãi, phó chủ tịch Hội đồng thơ Hội nhà văn Việt Nam. Những năm gần đây, ngoài làm thơ Thanh Thảo còn viết báo, tiểu luận phê bình và nhiều thể loại khác, nhưng đóng góp quan trọng và đặc sắc nhất của ông vẫn là thơ ca.

Xác định nhân vật trữ tình trong đoạn thơ trên?

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 500 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: phân tích giá trị nội dung và nghệ thuật trong đoạn thơ ở phần Đọc hiểu để làm rõ những suy tư triết lí về cuộc sống và con người được nhà thơ gửi gắm qua hình tượng cái cây.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu tác giả Thanh Thảo: nhà thơ trưởng thành trong thời kì kháng chiến, nổi bật với phong cách thơ giàu chất suy tư, triết lí, mới mẻ.

- Giới thiệu đoạn thơ Tôi thích mình là một cái cây: Thể hiện những khát vọng sống đẹp, suy tư về thân phận và ý nghĩa tồn tại của con người qua hình tượng cái cây giản dị.

* Thân bài:

a. Nội dung

- Khát vọng được sống bình yên, thanh sạch:

+ Ước mình là cái cây xanh tươi, tỏa bóng mát, đón nhận chim chóc, ánh trăng, nắng mưa.

+ Thể hiện tâm hồn yêu thiên nhiên, khát vọng hòa hợp với cuộc sống giản dị mà thanh cao.

- Những trăn trở về kiếp người và sự sống:

+ “Chúng ta là ai… chúng ta về…”: Câu hỏi mang màu sắc triết lí về cội nguồn, thân phận, ý nghĩa đời người.

+ “Chúng ta là ai xanh được bao lâu”: Trăn trở về sự hữu hạn của kiếp sống, về quy luật sinh - diệt khắc nghiệt.

- Tình yêu và sự gắn bó với cuộc đời:

+ Dù phải chịu nắng gắt, chờ đợi mưa rào, cây vẫn hiện diện, hiến dâng sự sống cho đời.

+ Khẳng định khát vọng sống ý nghĩa, xanh tươi, cống hiến dù đời người ngắn ngủi.

b. Nghệ thuật

- Hình tượng thơ mới mẻ: Cái cây vừa bình dị, gần gũi vừa giàu tính biểu tượng về con người và cuộc đời.

- Thể thơ tự do giàu nhịp điệu, linh hoạt, phù hợp với mạch cảm xúc, suy tưởng miên man.

- Ngôn ngữ giàu chất tạo hình và biểu cảm:

+ Từ ngữ giản dị, gần gũi: “cái cây”, “nắng”, “mưa rào”, “chim”…

+ Nhiều hình ảnh gợi cảm, nhân hóa: “cái cây lang thang”, “cây lá nhỏ nép mình chật vật”…

- Giọng điệu thơ kết hợp giữa trữ tình và triết lí: khi hồn nhiên, khi sâu lắng, suy tư.

* Kết bài:

- Khẳng định: Bài thơ thể hiện khát vọng sống đẹp, suy tư triết lí về con người và cuộc đời qua hình tượng cái cây giản dị mà giàu ý nghĩa.

- Liên hệ: Gợi nhắc mỗi người trân trọng sự sống, sống có ý nghĩa, gắn bó với thiên nhiên và cuộc đời.

Bài văn tham khảo

Thanh Thảo là một trong những nhà thơ tiêu biểu của nền thơ Việt Nam hiện đại. Thơ ông giàu chất triết lí, luôn day dứt với những câu hỏi về lẽ sống, thân phận và khát vọng của con người. Đoạn thơ Tôi thích mình là một cái cây trích từ tập Chờ mãi cơn mưa rào – Rất lạ là minh chứng rõ nét cho phong cách thơ ấy. Qua hình tượng cái cây giản dị, tác giả gửi gắm nhiều suy tư về cuộc sống, con người và khát vọng sống đẹp giữa cuộc đời.

Trước hết, đoạn thơ bộc lộ khát vọng sống bình yên, thanh khiết và chan hòa với thiên nhiên. Hình tượng cái cây hiện lên qua những câu thơ đầy hồn nhiên: “Tôi ước mình là một cái cây / Thi thoảng có chim tới hót / Con chim sâu bé bỏng nhảy nhót / Chẳng cần biết thế giới ra sao”. Cái cây không bon chen, không ồn ào, chỉ lặng lẽ tỏa bóng mát, hiến dâng dưỡng khí, đón ánh trăng, chờ mưa rào. Hình ảnh ấy gợi một tâm hồn trong trẻo, yêu thiên nhiên và khát vọng sống thanh cao, hiến dâng âm thầm mà bền bỉ cho đời.

Bên cạnh đó, đoạn thơ còn chứa đựng những suy tư triết lí về kiếp người. Câu hỏi “Chúng ta là ai, chúng ta về” vang lên như một lời tự vấn về cội nguồn và số phận con người giữa dòng đời vô tận. Hình tượng chiếc lá “lặng im rơi chạm đất” gợi nỗi buồn man mác trước sự hữu hạn của kiếp sống. Con người như chiếc lá, như cái cây kia, sinh ra, lớn lên, cống hiến rồi rời đi. Tác giả day dứt trước quy luật nghiệt ngã ấy nhưng cũng gợi mở một lẽ sống: sống đẹp, sống có ích để khi rơi xuống vẫn để lại màu xanh cho đời.

Về nghệ thuật, đoạn thơ mang đậm phong cách Thanh Thảo với thể thơ tự do phóng khoáng, ngôn ngữ giản dị mà giàu sức gợi. Hình tượng cái cây được xây dựng qua nhiều biện pháp nghệ thuật như nhân hóa (“cái cây lang thang”, “cây lá nhỏ nép mình chật vật”) hay ẩn dụ (“lá vàng rơi chạm đất” gợi sự hữu hạn của đời người). Giọng điệu thơ khi hồn nhiên, khi triết lí sâu lắng, tạo nên mạch cảm xúc vừa nhẹ nhàng vừa day dứt, vừa tha thiết yêu đời vừa trăn trở trước kiếp sống con người.

Qua hình tượng cái cây, Thanh Thảo đã gửi gắm khát vọng sống đẹp, sống ý nghĩa và suy tư triết lí về thân phận con người. Đoạn thơ không chỉ gợi tình yêu thiên nhiên mà còn đánh thức trong mỗi chúng ta ý thức sống chan hòa, trân trọng từng phút giây của cuộc đời hữu hạn này.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Trình bày suy nghĩ về đoạn thơ trên.

- Hệ thống ý

+ Bài thơ mở đầu bằng việc tác giả bày tỏ mong muốn trở thành một cái cây.

+ Hình ảnh cái cây ở đây không chỉ đơn thuần là một thực thể sống mà còn mang nhiều ý nghĩa biểu tượng.

+ Cái cây tượng trưng cho sự bền bỉ, kiên cường và khả năng chịu đựng trước những thử thách của thiên nhiên.

+ Nó cũng biểu hiện cho sự gắn bó với đất mẹ, với cội nguồn.

=> Qua hình ảnh cái cây, Thanh Thảo đã gửi gắm những suy tư, triết lý về cuộc sống, về sự cống hiến, hy sinh và mong muốn một cuộc sống hòa hợp, thanh bình. Bài thơ không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật mà còn là một bài học về cách sống, cách nhìn nhận và trân trọng những giá trị tốt đẹp của cuộc đời.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ văn bản để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện được suy nghĩ về đoạn thơ.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Trong đoạn thơ Tôi thích mình là một cái cây, Thanh Thảo mở đầu bằng ước nguyện giản dị nhưng giàu ý nghĩa: “Tôi ước mình là một cái cây”. Cái cây ở đây không chỉ là hình ảnh của thiên nhiên mà còn mang tính biểu tượng sâu sắc. Nó gợi đến sự bền bỉ, sức sống mạnh mẽ trước nắng gắt, gió mưa; gợi đến sự gắn bó thủy chung với đất mẹ, với cội nguồn. Một cái cây lặng lẽ tỏa bóng mát, hiến dâng dưỡng khí, âm thầm cống hiến cho đời dù biết rằng một ngày nào đó lá sẽ rụng, thân sẽ mục. Qua hình tượng ấy, tác giả gửi gắm những suy tư về kiếp người: con người cũng như cái cây, có giới hạn về thời gian nhưng có thể sống đẹp, sống có ích, chan hòa với thiên nhiên và mọi người. Bài thơ vì vậy không chỉ là lời bộc bạch tâm tình mà còn là bài học về lẽ sống: biết sống bình thản, biết cống hiến, yêu đời và trân trọng từng khoảnh khắc của cuộc sống.