CHUNG NGHĨA ĐỒNG BÀO

(Trương Ngọc Ánh)

Bao sinh linh oằn trong sóng dữ

Mắt người bầm chớp giật mưa chan

Bao thảm cảnh trời nghiêng núi lở

Biết mấy đau thương ập xuống cơ hàn.

 

Những phận người trôi theo bọt lũ

Sóng Thủy Tinh cuộn đỏ Hồng Hà

Những mái ấm bỗng vùi trong lòng đất

Miền Bắc đau khi bão tố tràn qua.

 

Vâng là nỗi đau quặn thắt

Ơi bí bầu chung núm ruột liền nhau

Một miếng sẻ chia tình đồng bào cao cả

Nối vòng tay bắc lại nhịp cầu.

 

Cơn ấm lạnh thấm vào tình dân tộc

Ngựa chung tàu đâu quản buổi gian nan

Tình ruột thịt vỗ về nhân ái

Chảy hồng tươi dòng máu Việt Nam.

(Báo Mới, trang thông tin điện tử 11/9/2024)

Xác định thể thơ của văn bản.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Trình bày suy nghĩ của mình về giá trị nội dung của tác phẩm.

- Hệ thống ý:

+ Bài thơ tái hiện thảm cảnh thiên tai với bao đau thương, mất mát: “Bao sinh linh oằn trong sóng dữ”, “Những phận người trôi theo bọt lũ”…

+ Khắc họa tình đoàn kết, tương thân tương ái của dân tộc Việt Nam: “Một miếng sẻ chia tình đồng bào cao cả / Nối vòng tay bắc lại nhịp cầu”.

+ Ca ngợi truyền thống nhân ái, tinh thần gắn bó keo sơn, sẵn sàng san sẻ yêu thương trong hoạn nạn của người Việt.

+ Gợi suy ngẫm về trách nhiệm của mỗi cá nhân trong việc giữ gìn, phát huy truyền thống tốt đẹp ấy.

=> Chung nghĩa đồng bào không chỉ phản ánh hiện thực đau thương mà còn lan tỏa thông điệp về tình người, tình dân tộc sâu sắc, giàu tính nhân văn

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ văn bản để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện rõ suy nghĩ về tinh thần tương thân tương ái của dân tộc Việt Nam trong hoạn nạn, gian khó.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Bài thơ Chung nghĩa đồng bào của Trương Ngọc Ánh không chỉ tái hiện bức tranh thiên tai dữ dội mà còn gửi gắm thông điệp sâu sắc về tình người trong hoạn nạn. Những câu thơ như “Bao sinh linh oằn trong sóng dữ / Mắt người bầm chớp giật mưa chan” gợi lên biết bao mất mát, đau thương mà bão lũ gây ra. Nhưng vượt lên trên nỗi đau ấy là hình ảnh “một miếng sẻ chia tình đồng bào cao cả”, là vòng tay yêu thương nối liền mọi miền đất nước. Tác giả đã ca ngợi truyền thống đoàn kết, tương thân tương ái – giá trị nhân văn ngàn đời của dân tộc Việt Nam, giúp con người vững vàng trước thiên tai, hoạn nạn. Bài thơ còn gợi nhắc mỗi người hãy biết yêu thương, san sẻ, và cùng nhau lan tỏa lòng nhân ái để xây dựng một xã hội tốt đẹp hơn. Như vậy, Chung nghĩa đồng bào không chỉ phản ánh hiện thực khắc nghiệt mà còn thắp sáng niềm tin vào tình người, tình dân tộc, khẳng định sức mạnh của tinh thần đoàn kết Việt Nam.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Trình bày cảm nhận về tinh thần tương thân tương ái của dân tộc Việt Nam trong hoạn nạn, gian khó.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu bài thơ Chung nghĩa đồng bào và hoàn cảnh gợi cảm hứng: bão lũ, thiên tai gây đau thương, mất mát cho người dân.

- Nêu vấn đề: Bài thơ ngợi ca tinh thần đoàn kết, tình cảm gắn bó, sẻ chia của dân tộc Việt Nam trong gian nan, hoạn nạn.

* Thân bài:

a. Cảm nhận về bức tranh thiên tai, đau thương

- Hình ảnh sóng dữ, bão tố, núi lở, mái ấm bị chôn vùi… gợi lên thảm cảnh mất mát, đau thương do thiên tai gây ra.

- Biện pháp tu từ: ẩn dụ (sóng Thủy Tinh), nhân hóa (mắt người bầm chớp giật), hình ảnh mạnh gợi cảm xúc xót xa.

b. Ngợi ca tinh thần tương thân tương ái, đoàn kết

- "Bí bầu chung núm ruột": hình ảnh ẩn dụ gợi tình cảm ruột thịt, gắn bó keo sơn của đồng bào.

- Lúc hoạn nạn, tình người càng tỏa sáng: "Một miếng sẻ chia", "Nối vòng tay bắc lại nhịp cầu".

- Người dân cả nước cùng nhau hướng về miền khó khăn, đem tình thương, sự đùm bọc xoa dịu nỗi đau.

c. Giá trị nhân văn và ý nghĩa thời sự

- Thể hiện truyền thống “lá lành đùm lá rách” quý báu của dân tộc Việt Nam.

- Gợi suy ngẫm về trách nhiệm của mỗi người trong cộng đồng: biết sẻ chia, giúp đỡ lẫn nhau khi gặp khó khăn, hoạn nạn.

d. Nghệ thuật

- Hình ảnh giàu sức gợi, nhiều phép tu từ: ẩn dụ, hoán dụ, điệp ngữ, nhân hóa.

- Giọng thơ chân thành, tha thiết, kết cấu chặt chẽ, giàu nhịp điệu.

* Kết bài:

- Khẳng định ý nghĩa bài thơ: ca ngợi tình nghĩa đồng bào, sức mạnh của đoàn kết dân tộc.

- Liên hệ thực tế: Dù thiên tai, dịch bệnh hay bất cứ khó khăn nào, tinh thần tương thân tương ái vẫn là truyền thống tốt đẹp, cần được phát huy trong xã hội hôm nay.

Bài viết tham khảo

Thiên tai, bão lũ từ lâu đã là nỗi ám ảnh của con người Việt Nam. Mỗi lần bão tố đi qua, để lại sau lưng nó là những mất mát, đau thương không gì bù đắp nổi. Bài thơ Chung nghĩa đồng bào của Trương Ngọc Ánh được viết lên từ chính bối cảnh ấy, để ca ngợi tinh thần tương thân tương ái, tình đoàn kết keo sơn của dân tộc Việt Nam trong gian khó.

Bài thơ mở ra bằng những câu chữ đầy xót xa, gợi lên thảm cảnh thiên tai dữ dội: “Bao sinh linh oằn trong sóng dữ/ Mắt người bầm chớp giật mưa chan”. Cơn bão tràn qua, cuốn theo mái nhà, ruộng đồng, cả những số phận con người nhỏ bé. Hình ảnh “sóng Thủy Tinh cuộn đỏ Hồng Hà” không chỉ gợi liên tưởng đến truyền thuyết xưa mà còn làm nổi bật sức tàn phá ghê gớm của thiên nhiên. Đằng sau đó là những giọt nước mắt, là tiếng kêu xé lòng của biết bao gia đình mất đi nhà cửa, người thân.

Thế nhưng, trên nền thảm họa ấy lại bừng sáng lên tình nghĩa đồng bào tha thiết. Những câu thơ “Ơi bí bầu chung núm ruột liền nhau/ Một miếng sẻ chia tình đồng bào cao cả” gợi lên truyền thống ngàn đời “lá lành đùm lá rách” của dân tộc Việt Nam. Con người từ mọi miền đất nước cùng hướng về nơi tâm bão với sự cảm thông và tình yêu thương sâu nặng. Những chuyến xe cứu trợ, những bàn tay sẻ chia, những vòng tay ôm nhau siết chặt… tất cả làm nên một sức mạnh kỳ diệu giúp con người vượt qua thiên tai, hoạn nạn.

Không chỉ dừng lại ở tình cảm, bài thơ còn gợi nhắc ý thức về trách nhiệm của mỗi cá nhân với cộng đồng. Trong “cơn ấm lạnh” của thời cuộc, chúng ta cần biết yêu thương, gắn bó và sẻ chia, bởi đó chính là sức mạnh làm nên bản sắc Việt Nam suốt chiều dài lịch sử.

Về nghệ thuật, bài thơ sử dụng nhiều hình ảnh giàu sức gợi như “bí bầu”, “ngựa chung tàu”, “dòng máu Việt Nam”, kết hợp với biện pháp ẩn dụ, nhân hóa, điệp ngữ… tạo nên giọng điệu vừa xót xa, vừa ấm áp tình người. Cấu tứ chặt chẽ, mạch cảm xúc chân thành đã giúp bài thơ chạm đến trái tim người đọc.

Chung nghĩa đồng bào vì thế không chỉ là tiếng lòng trước đau thương mà còn là lời nhắn gửi sâu sắc: Dù thiên tai, dịch bệnh hay bất kỳ gian nan nào, tinh thần tương thân tương ái, tình nghĩa ruột thịt vẫn luôn là sức mạnh giúp dân tộc Việt Nam vượt qua tất cả. Mỗi người hôm nay cần biết trân trọng, phát huy truyền thống quý báu ấy để cuộc sống thêm gắn bó, nhân ái và tốt đẹp hơn.