GIÓ LẠNH CHIỀU ĐÔNG

(Huy Cận)

Gió lạnh chiều đông nhớ tuổi thơ

Bầy chim chèo bẻo, nấp bên bờ

Mênh mông nước bạc đồng sau gặt

Một nỗi buồn xa như sóng xô.

 

Chim ở đâu về sà chớp mắt

Chim vương nhựa chết, hết bay rồi

Bắt chim nghe lạnh hai đầu cánh

Tưởng mặt trời se rụng đến nơi.

 

Tuổi nhỏ hắt hiu giữa cánh đồng

Nửa tràn sương núi, nửa hơi sông

Có gì ẩm ướt trong hồi tưởng

Như áo ngày mưa bặn bếp hong.

 

Gió lạnh chiều đông xui nhớ thuở

Bầy chim chèo bẻo nấp bên bờ

Hôm nay ta nấp, thơ giăng lưới

Bẫy tháng năm về, bắt tuổi thơ.

                            (Trích trong tập thơ “Hạt lại gieo”, Huy Cận, NXB Văn học, 1984)

*Chú thích:

bặn: vắt lên cao 

hong: phơi khô

- Huy Cận (1919-2005) tên khai sinh là Cù Huy Cận, quê ở làng Ân Phú, huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh.

- Là nhà thơ xuất sắc của phong trào Thơ mới. Thơ ông mang tính hàm súc, triết lí và mang nỗi “sầu vạn cổ”.

Văn bản trên được viết theo thể thơ nào?

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 400 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Phân tích, đánh giá nội dung và nghệ thuật tác phẩm “Gió lạnh chiều đông” của Huy Cận.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu ngắn gọn về tác giả, tác phẩm, giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm.

* Thân bài:

- Giá trị về nội dung và nghệ thuật của tác phẩm:

+ Về nội dung: bài thơ làm nổi bật hình ảnh những kỉ niệm tuổi thơ hiện lên trong tâm tưởng và tình cảm của nhân vật trữ tình. Thấy được nỗi buồn man mác của nhà thơ qua kỉ niệm, qua cảm nhận tinh tế về thiên nhiên, con người…

+ Về nghệ thuật: bài thơ là một trong những tác phẩm tiêu biểu cho hình thức Thơ mới, sử dụng thể thơ bảy tiếng; từ ngữ giản dị, gần gũi; giọng điệu nhẹ nhàng, tha thiết; sử dụng linh hoạt các biện pháp tu từ,...

- Nêu được thông điệp rút ra từ bài thơ: Bài thơ là kí ức của nhân vật trữ tình về tuổi thơ của mình; qua đó giáo dục mỗi người chúng ta cần trân trọng, giữ gìn những giá trị của kỉ niệm…

* Kết bài:

- Khái quát lại giá trị nội dung, nghệ thuật của bài thơ.

Bài viết tham khảo

Trong nền thơ Việt Nam hiện đại, Huy Cận là một trong những tên tuổi lớn với nhiều tác phẩm giàu chất trữ tình, sâu sắc về nội dung và nghệ thuật. Bài thơ Gió lạnh chiều đông trích trong tập Hạt lại gieo (1984) là một trong những sáng tác tiêu biểu của ông, khắc họa những ký ức tuổi thơ và gợi lên nỗi buồn man mác trước dòng chảy vô tình của thời gian.

Trước hết, về nội dung, bài thơ đưa người đọc trở về với những ký ức tuổi thơ gắn bó với thiên nhiên, với những trò chơi đồng quê bình dị. Mở đầu bài thơ là hình ảnh “gió lạnh chiều đông” và “bầy chim chèo bẻo nấp bên bờ” gợi không gian vắng vẻ, se lạnh của buổi chiều cuối đông, nơi tuổi thơ nhà thơ đã in dấu. Những hình ảnh “mênh mông nước bạc đồng sau gặt”, “tuổi nhỏ hắt hiu giữa cánh đồng”, “như áo ngày mưa bặn bếp hong”... gợi lên không khí man mác buồn của thời thơ ấu nơi làng quê nghèo khó. Ký ức tuổi thơ ấy tuy gian khó nhưng vẫn đầy kỷ niệm ấm áp, gắn bó với thiên nhiên và tình người. Đặc biệt, ở khổ thơ cuối, khi viết “hôm nay ta nấp, thơ giăng lưới / bẫy tháng năm về, bắt tuổi thơ”, nhà thơ đã bộc lộ nỗi khát khao được giữ lại thời gian, giữ lại những năm tháng êm đềm, trong trẻo của tuổi nhỏ nay chỉ còn là hoài niệm. Qua đó, người đọc cảm nhận được nỗi buồn man mác, sự tiếc nuối khôn nguôi của nhà thơ trước thời gian và tuổi trẻ đã trôi xa.

Về nghệ thuật, bài thơ Gió lạnh chiều đông là một trong những sáng tác tiêu biểu mang âm hưởng của Thơ mới với giọng điệu nhẹ nhàng, tha thiết và đầy hoài niệm. Ngôn ngữ thơ giản dị, gần gũi nhưng giàu sức gợi, thể thơ bảy tiếng truyền thống được sử dụng linh hoạt, nhịp điệu uyển chuyển như nhịp trôi chảy của ký ức. Nhà thơ khéo léo vận dụng các biện pháp tu từ như điệp ngữ (“gió lạnh chiều đông”, “bầy chim chèo bẻo nấp bên bờ”), so sánh (“nỗi buồn xa như sóng xô”), nhân hóa… tạo nên những vần thơ gợi cảm, giàu hình ảnh và nhạc điệu.

Bài thơ không chỉ gợi lại những ký ức tuổi thơ trong trẻo mà còn gửi gắm thông điệp sâu sắc: tuổi thơ là quãng đời đẹp đẽ nhất của mỗi con người, vì vậy chúng ta hãy biết trân trọng, nâng niu những kỷ niệm ấy để sống tốt đẹp và ý nghĩa hơn.

Tóm lại, Gió lạnh chiều đông của Huy Cận là một bài thơ đặc sắc cả về nội dung lẫn nghệ thuật. Bài thơ gợi nhắc người đọc về giá trị của tuổi thơ, của những ký ức bình dị mà thiêng liêng, đồng thời thể hiện tài năng thơ ca giàu cảm xúc và tinh tế của Huy Cận trong việc khắc họa tâm trạng và cảnh sắc thiên nhiên.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Cảm nhận về những suy tư, hoài niệm tuổi thơ của tác giả trong buổi chiều đông gió lạnh.

- Hệ thống ý:

+ Khung cảnh thiên nhiên: chiều đông gió lạnh, bầy chim chèo bẻo, cánh đồng sau gặt gợi không gian vắng lặng, hiu hắt.

+ Hồi tưởng tuổi thơ: tác giả nhớ về những năm tháng tuổi nhỏ với hình ảnh “bầy chim”, “cánh đồng”, “áo ngày mưa bặn bếp hong”. Nỗi nhớ vừa ấm áp vừa buồn man mác.

+ Ý nghĩa cảm xúc: Thời gian trôi qua, tuổi thơ chỉ còn trong kỷ niệm; con người trưởng thành nhưng vẫn khao khát níu giữ những tháng ngày vô tư, trong trẻo ấy.

+ Nghệ thuật: Hình ảnh thơ giàu sức gợi, giọng điệu trữ tình, nhạc điệu êm ái.

=> Bài thơ thể hiện nỗi nhớ thương quá khứ và sự chiêm nghiệm về thời gian, tuổi trẻ. Gợi nhắc mỗi người trân trọng ký ức tuổi thơ và sống ý nghĩa trong hiện tại.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ văn bản để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện rõ suy nghĩ, cảm nhận về những suy tư, hoài niệm tuổi thơ của tác giả trong buổi chiều đông gió lạnh.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Trong bài thơ Gió lạnh chiều đông, Huy Cận đã gợi lên những hoài niệm tuổi thơ sâu lắng qua khung cảnh một buổi chiều đông gió lạnh. Hình ảnh “bầy chim chèo bẻo nấp bên bờ”, “cánh đồng sau gặt” gợi nên một không gian mênh mang, vắng lặng, phảng phất nỗi buồn xa xăm. Từ khung cảnh ấy, tác giả hồi tưởng về tuổi thơ hắt hiu giữa “nửa tràn sương núi, nửa hơi sông”, về những kỷ niệm gắn với “áo ngày mưa bặn bếp hong”. Nỗi nhớ tuổi thơ hòa trong nỗi buồn thời gian trôi, trong sự tiếc nuối những tháng năm trong trẻo nay chỉ còn là kỷ niệm. Bài thơ không chỉ vẽ nên bức tranh thiên nhiên gió lạnh chiều đông mà còn gửi gắm tình cảm sâu sắc với quá khứ, với tuổi thơ đã xa. Nghệ thuật miêu tả giàu hình ảnh, giọng thơ trữ tình, nhạc điệu êm đềm đã làm nổi bật tâm trạng bâng khuâng, hoài niệm của nhà thơ. Qua đó, người đọc càng thêm trân trọng những ký ức tuổi thơ và biết sống ý nghĩa hơn trong hiện tại.