ÔNG TIÊN

(Hoàng Long)

Ba có tính cả tin, thương người. Đi cùng ba, thể nào Uyên cũng cằn nhằn khi ba thường bảo Uyên tấp xe vô lề để ba dừng lại cho những người ăn xin dọc đường một ít tiền và ân cần hỏi thăm họ. Có nhiều người cơ nhỡ đã đến tận nhà tìm ba. Gặp trường hợp giả dạng, sau khi đã đứng ra quyên góp cho họ và ít lâu sau tình cờ phát hiện họ tiếp tục “bổn cũ soạn lại” với những người tốt bụng khác, ba không giận mà chỉ cười xòa: “Đó cũng là cái nghiệp của người ta, con ạ”.

…

“Anh quý nó không phải là không có nguyên do. Nó chịu thương chịu khó, nghèo nhưng tự trọng. Thanh niên thời nay không phải ai cũng được như thế”.

Uyên nghe ba giải thích với mẹ về lí do muốn nhận một cậu thanh niên nọ về phụ việc ở tiệm sách của gia đình mà Uyên thở dài. Mẹ lần nữa vì nghi ngại gốc gác của cậu ấy. Chỉ biết cậu ấy sinh ra ở mảnh đất miền Trung quanh năm bão lũ, từng đậu đại học nhưng không có tiền nên phải bỏ dở, vào thành phố làm đủ thứ nghề như giữ xe, bảo vệ, phát tờ rơi... để có tiền nuôi em gái theo ngành sư phạm, người đang thực hiện ước mơ luôn cho cả phần mình.

Ba gặp cậu ấy vào một chiều mưa, khi cậu ấy đói đến nỗi chỉ sau vài phút trò chuyện, đã bằng lòng ăn ngon lành một tô phở từ lòng hảo tâm của một người lạ là ba. Sau nhiều lần gặp gỡ ở quán quen mà cậu ấy đang giữ xe, nhân dịp nhà có giỗ, ba đưa cậu ấy về, đối đãi như người thân trong gia đình. Mẹ quý mến ngay vẻ hiền lành và thật thà của cậu ấy. Chỉ có Uyên là lịch sự đến mức lạnh lùng khiến ba đôi lúc phải nhắc nhở.

…

Sinh nhật của cậu ấy, ba mời cậu đi uống cà phê. Cuộc trò chuyện kéo dài hai tiếng đồng hồ khiến hai bác cháu càng thêm “mến tay mến chân” nhau. Ba tin tưởng đưa chiếc điện thoại đời mới mà chú tư ở nước ngoài mới gửi tặng tuần trước cho cậu ấy gọi nhờ. Và thể là cậu ấy vừa nói chuyện điện thoại vừa biến mất khỏi tầm mắt của ba...

Chiêu cũ, mà lừa ba ngọt xót. Nhiều lần đi ngang qua quán ấy, ba cứ nhấp nhỏm nhìn người giữ xe mới. Tưởng ba muốn hỏi xin thông tin cậu ấy để bắt đền, ai ngờ ba chép miệng: “Tội nghiệp, chỉ vì cái điện thoại mà nó nghỉ việc. Không biết đã tìm được việc mới chưa” Uyên lại thấy tội nghiệp cho ba với lòng trắc ẩn đặt không đúng chỗ.

…

Sáng Uyên mở cửa, ngẩn ngơ trước một chiếc hộp nhỏ được đặt kín đáo ở trước tiệm sách tự bao giờ. Mẹ mở hộp, cầm lên chiếc điện thoại mà ngày ấy ba sở hữu nó chưa được một tuần, rưng rưng đọc tờ giấy đính kèm: “Con xin lỗi bác vì đã... mượn nó quá lâu. Biết em gái cần dùng điện thoại mà để dành mãi con chưa mua được cho em, hôm đó con đã nổi lòng tham. Giờ em con đã ra trường, con đã tìm được việc lương khá hơn, con day dứt quá! Ngàn vạn lần xin lỗi bác...”

Ba chạy ào ra đường, nhìn quanh quất vì linh cảm vẫn còn đâu đó bóng dáng cậu thanh niên đã lặn mất tăm hơn một năm rồi. Thở phào nhẹ nhõm trước “chuyện lạ có thật” này, Uyên biết rồi đây ba sẽ có lại niềm tin để đóng vai “ông tiên”. Có lẽ Uyên sẽ không ngắn cản ba chi nữa...

(Nhiều tác giả, Truyện cực ngắn đương đại Việt Nam, NXB Văn học, 2014)

* Chú thích: Hoàng Long (1980), quê ở Đà Lạt, là tác giả chuyên viết truyện cực ngắn. Ông theo học Đông Phương học (chuyên ngành tiếng Nhật) và thạc sĩ Văn hóa học. Ông từng là giảng viên khoa Ngữ văn, Đại học Sư Phạm Thành phố Hồ Chí Minh.

Xác định ngôi kể được tác giả sử dụng trong văn bản.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Phân tích nhân vật người ba trong truyện ngắn “Ông tiên” của Hoàng Long.

- Hệ thống ý:

+ “Ba” là người có tính thương người, sẵn sàng giúp đỡ người khác: Khi gặp cậu thanh niên, thấy hoàn cảnh khó khăn của cậu, ba đã động lòng thương, muốn cưu mang, đùm bọc: muốn nhận cậu ấy về phụ tiệm sách cho gia đình để tạo công việc và thu nhập cho cậu trang trải và nuôi em ăn học; ba đối đãi với cậu ấy như người thân: đưa cậu thanh niên về nhà ăn giỗ, quan tâm đến ngày sinh nhật của cậu, mời cậu đi uống cà phê, trò chuyện thân tình; cho cậu ấy mượn chiếc điện thoại đời mới mà ba vừa được tặng...

+ Ba là người có lòng trắc ẩn, bao dung trước lỗi lầm của người khác: Khi bị cậu thanh niên lừa, ba không có ý định đi tìm để trách móc hay bắt đền mà ngược lại ba còn xót xa, tội nghiệp, lo lắng cho cậu thanh niên khi phải nghỉ việc chỉ vì lấy chiếc điện thoại...; khi cậu thanh niên trả điện thoại: ba vẫn muốn gặp cậu, ba chạy ào ra đường, nhìn quanh quất vì linh cảm vẫn còn đâu đó bóng dáng cậu thanh niên

 => Đánh giá chung về nhân vật: Ba là người vô tư, bao dung, nhân ái; ba luôn tin vào những điều tốt đẹp có ở mỗi con người. Ba chính là “ông tiên” trong đời thường.

* Nghệ thuật xây dựng nhân vật người ba: Tác giả khắc họa nhân vật qua cử chỉ, hành động, lời nói...; qua góc nhìn của nhân vật khác đặt nhân vật vào tình huống bất ngờ; ngôn ngữ kể chuyện giản dị, tự nhiên, giàu cảm xúc...

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ văn bản để minh chứng cho nhận định.

+ Phân tích rõ nhân vật người ba trong truyện ngắn “Ông tiên” của Hoàng Long.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Nhân vật người ba trong truyện ngắn Ông tiên của Hoàng Long hiện lên như một người nhân hậu, bao dung và giàu lòng trắc ẩn. Gặp cậu thanh niên nghèo khó, ba động lòng thương, muốn nhận cậu về phụ việc tại tiệm sách của gia đình để có thêm thu nhập nuôi em gái ăn học. Ba đối đãi với cậu như người thân: đưa về nhà ăn giỗ, mời đi uống cà phê, trò chuyện thân tình và còn tin tưởng cho cậu mượn chiếc điện thoại mới được tặng. Khi cậu thanh niên lỡ dại lấy mất chiếc điện thoại rồi bỏ đi, ba không trách móc, giận dữ mà chỉ chép miệng xót xa: “Không biết đã tìm được việc mới chưa”. Hơn một năm sau, khi cậu thanh niên gửi trả điện thoại và bày tỏ sự hối lỗi, ba vội vã chạy ra đường mong được gặp lại, để rồi có thêm niềm tin vào điều tốt đẹp trong cuộc đời. Qua hình ảnh người ba, tác giả khắc họa một “ông tiên” đời thường – người luôn sống nhân ái, bao dung và tin tưởng vào phần thiện lương trong mỗi con người.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 500 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Phân tích nhân vật người ba để làm rõ thông điệp về lòng nhân ái, niềm tin vào cái thiện và vẻ đẹp tâm hồn con người trong cuộc sống hiện đại.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu tác phẩm Ông tiên và nhân vật người ba.

- Dẫn dắt để nêu vấn đề: Lòng nhân ái và niềm tin vào con người qua hình tượng người ba.

* Thân bài:

a. Khái quát về nhân vật người ba:

- Là người có tấm lòng nhân hậu, luôn sẵn sàng giúp đỡ những người khó khăn.

- Sống bao dung, đặt niềm tin vào điều thiện ngay cả khi bị lừa dối.

b. Phân tích biểu hiện lòng nhân ái của người ba:

- Thường dừng xe giúp đỡ người nghèo khổ, cơ nhỡ dọc đường.

- Muốn nhận cậu thanh niên nghèo về làm việc, tạo cơ hội cho cậu có thu nhập nuôi em gái ăn học.

- Đối đãi với cậu thanh niên như người thân: đưa về nhà ăn giỗ, mời đi uống cà phê, cho mượn điện thoại.

c. Thái độ bao dung khi bị lừa dối:

- Khi cậu thanh niên lấy điện thoại rồi bỏ đi, ba không giận dữ hay trách móc.

- Chỉ thở dài, lo lắng không biết cậu ấy có tìm được việc làm mới chưa.

d. Niềm tin vào con người:

- Khi cậu thanh niên gửi trả điện thoại và bày tỏ sự hối hận, ba vui mừng, chạy ra đường mong được gặp lại.

- Niềm tin vào sự lương thiện trong tâm hồn mỗi con người được khẳng định.

e. Nghệ thuật xây dựng nhân vật:

- Khắc họa nhân vật qua hành động, lời nói, tình huống bất ngờ.

- Lời kể giản dị, giàu cảm xúc, tạo tính chân thực và sức lay động.

f. Ý nghĩa nhân vật người ba:

- Biểu tượng cho lòng nhân ái, sự bao dung trong cuộc sống.

- Mang thông điệp: Dù cuộc sống hiện đại còn nhiều toan tính, lòng tốt và niềm tin vào cái thiện vẫn luôn cần được trân trọng và giữ gìn.

* Kết bài:

- Khẳng định vẻ đẹp tâm hồn người ba: nhân hậu, bao dung, giàu tình thương.

- Liên hệ bản thân: cần biết sống nhân ái, bao dung và đặt niềm tin vào điều tốt đẹp trong cuộc sống.

Bài viết tham khảo

Trong cuộc sống hiện đại với nhịp sống hối hả, đôi khi lòng nhân ái và sự bao dung của con người dễ bị lãng quên giữa những toan tính, nghi kị. Thế nhưng, qua truyện ngắn Ông tiên của Hoàng Long, hình ảnh người ba với trái tim nhân hậu và niềm tin mãnh liệt vào cái thiện đã để lại trong lòng người đọc nhiều xúc động. Nhân vật người ba không chỉ làm đẹp cho câu chuyện mà còn gợi ra bài học sâu sắc về tình thương và niềm tin vào con người trong xã hội hôm nay.

Người ba hiện lên với phẩm chất đầu tiên là lòng nhân ái bao la. Ba sẵn sàng giúp đỡ những mảnh đời khốn khó, từ người ăn xin bên đường đến cậu thanh niên nghèo khổ vào thành phố mưu sinh. Gặp cậu thanh niên với hoàn cảnh đáng thương, ba không chỉ dừng lại ở sự đồng cảm mà còn muốn nhận cậu về làm việc tại tiệm sách của gia đình, mong cho cậu có thu nhập nuôi em gái ăn học. Ba coi cậu như người thân khi đưa về nhà ăn giỗ, mời đi uống cà phê, trò chuyện chân tình. Hình ảnh người ba ấy gợi cho ta niềm tin rằng tình thương giữa người với người vẫn luôn hiện hữu, dù trong xã hội còn nhiều bon chen.

Thế nhưng, lòng tốt ấy không phải lúc nào cũng được đáp lại. Cậu thanh niên đã lấy chiếc điện thoại mà ba vừa được tặng rồi bỏ đi không một lời từ biệt. Nhưng thay vì giận dữ, trách móc, ba chỉ thở dài thương cảm: “Tội nghiệp, chỉ vì cái điện thoại mà nó nghỉ việc. Không biết đã tìm được việc mới chưa.” Lòng trắc ẩn của ba vượt qua cả sự mất mát về vật chất, thể hiện sự bao dung đáng quý mà không phải ai cũng có được.

Và rồi khi chiếc điện thoại được trả lại kèm lời xin lỗi sau hơn một năm, ba chạy ào ra đường, mong gặp lại cậu thanh niên với niềm vui khôn xiết. Chính khoảnh khắc ấy cho thấy ba luôn tin rằng trong mỗi con người đều có phần thiện lương, chỉ cần một cơ hội, họ sẽ quay về với cái tốt đẹp vốn có trong tâm hồn.

Với lối kể giản dị, giàu cảm xúc, tác giả đã khắc họa thành công hình tượng người ba như một “ông tiên” giữa đời thường. Ở ba hội tụ vẻ đẹp của lòng nhân ái, sự bao dung và niềm tin vào con người, làm cho câu chuyện trở nên ấm áp, nhân văn.

Nhân vật người ba gợi cho mỗi chúng ta bài học sâu sắc: hãy biết sống yêu thương, bao dung và tin vào những điều tốt đẹp, bởi chính những giá trị ấy làm nên ý nghĩa của cuộc sống.