THẰNG GÙ (trích)

Làng tôi có một đứa trẻ bị tật nguyền. Nó tên là Đức, một cái tên hẳn hoi nhưng tất cả bọn trẻ chúng tôi đều gọi tên nó là thằng Gù. Lên mười tuổi mà thằng Gù vẫn chưa đi học, chẳng hiểu do mặc cảm hay do điều gì khác. Nhiều hôm từ trong phòng học (phòng học của chúng tôi ở tầng hai), tôi thấy thằng Gù chăn trâu ngoài cánh đồng. Cái hình người gấp khúc, chỗ đỉnh gù cao hơn chỏm đầu khiến tôi nhận ngay ra nó. Nó và con trâu giống như hai chấm đen nổi lên giữa màu xanh rười rượi của cánh đồng. Nó đứng nhìn về phía trường học. Tiếng đọc bài đồng thanh của chúng tôi vang vang lan tỏa ra xung quanh. Chắc nó nghe được tiếng đọc bài. Cái chấm đen gấp khúc, bé nhỏ dường như bất động. Chỉ có con trâu thỉnh thoảng lại vươn cổ lên kêu “nghé ọ” một hồi dài.

Thằng Gù lảng tránh tất cả các trò chơi của chúng tôi. Những tiếng trêu chọc: “Ê, con lạc đà châu Phi”, “Tránh ra chúng mày ơi cho bà còng đi chợ” làm nó càng cúi gập người xuống, mắt dí vào bụng. Nó im lặng len lét vòng qua chỗ chúng tôi đang chơi đùa. Có lần, nó bỏ chạy. Bọn trẻ cười ré khi thấy cái hình gấp khúc đó cứ như lăn về phía trước. Chao ôi, thằng Gù ...

[...] Một buổi chiều mưa vừa dứt, nắng mới tưng tửng hé sáng vạt đồi, chúng tôi chợt nghe tiếng đàn ghi ta vang lên từ chiếc loa nén nào đó. Có người hát rong về làng. Đây quả là cả một sự kiện đối với cái làng đang mê mệt, thiếp lặng đi sau những trận mưa ròng rã này. Chúng tôi ùa ra xem. Người lớn, trẻ con, vòng trong, vòng ngoài lố nhố vây quanh đoàn người hát rong. Tôi gọi là đoàn vì họ có tới ba người. Hai đứa trẻ và một người đàn ông mang kính đen, đeo cây đàn ghi ta trước bụng, Trong hai đứa trẻ, có một đứa giống hệt thằng bé tật nguyền của làng tôi. Nó cũng bị gù.

Nó biểu diễn nhiều trò. Buồn cười nhất là trò trồng cây chuối. Không phải nó trồng cây chuối bằng tay và đầu như lũ trẻ chúng tôi thường làm. Nó trồng bằng cái lưng gù. Đoạn gấp giữa đỉnh gù và đầu thành cái đế đỡ đôi chân khẳng khiu của nó dựng đứng. Mỗi lần nó trồng cây chuối mọi người lại cười ồ. Có người hứng chí vỗ tay hét: “Trồng lại đi, thế thế ...”. Nghe tiếng hô, thằng gù đỏ căng mặt mày, lên gân tì cái lưng gù xuống đất cố duỗi thẳng đôi chân. Phải trồng cây chuối nhiều lần nên trán nó ướt nhầy mồ hôi. Đã thế tiếng hô “Làm lại đi” vẫn thúc giục không ngớt.

Giữa lúc đó thì nó chen chân vào. Thằng Gù của làng tôi. Tiếng cười rộ: “À, hai thằng gù. Đức ơi, mày trồng thêm cây chuối nữa đi”. Tôi nín thở nhìn theo nó. Nó chen vào làm gì, cho tiền những người hát rong chăng? Tiếng ghi ta điện vẫn bập bùng, rấm rứt. Nó từ từ đi đến bên “cây chuối” người. Đỡ thằng bé gù đứng thẳng lại, nó bỗng quắc mắt nhìn vòng người vây quanh. Bất ngờ nó thét:

- Thế mà cười được à? Đồ độc ác!

Sau tiếng thét của nó, đám đông bừng tỉnh. Tiếng cười tắt lặng. Người đàn ông đang gảy đàn cũng dừng tay sững sờ. Tất cả các cặp mắt dồn về nó. Khuôn mặt thằng Đức đẫm lệ. Nó móc túi áo ngực lôi ra những đồng tiền được gấp cẩn thận đặt vào lòng mũ của người hát rong. Đôi vai nó rung rung thổn thức. Cái vòng người đang vây quanh tự nhiên gãy vỡ. Đứt từng quãng. Không ai bảo ai, từng người một lặng lẽ tan dần. Tất cả bọn trẻ chúng tôi đứa nào cũng cúi gằm mặt xuống. Tiếng sấm ì ùng từ dãy núi dội đến. Hình như trời lại sắp mưa.

Theo Hạ Huyền

(Trích Con gái người lính đảo, Truyện đọc thêm môn Giáo dục công dân và môn Ngữ văn ở THCS, NXB Giáo dục, 2003)

Xác định ngôi kể của đoan trích.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 500 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Trình bày suy nghĩ về những số phận không may mắn trong cuộc sống.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu truyện Thằng gù và hình ảnh nhân vật Đức – đại diện cho những số phận bất hạnh trong cuộc sống.

- Dẫn dắt vào vấn đề: những mảnh đời kém may mắn vẫn hiện diện quanh ta và cần được thấu hiểu, sẻ chia.

* Thân bài:

- Luận điểm 1: Khắc họa số phận bất hạnh

+ Đức là một cậu bé tật nguyền, nghèo khổ, bị bạn bè trêu chọc, xa lánh.

+ Không được đi học, chỉ lặng lẽ chăn trâu, nhìn về phía trường với ánh mắt khao khát.

+ Hình ảnh “cái chấm đen gấp khúc” trên cánh đồng, “cái lưng gù” len lỏi giữa tiếng cười trêu chọc… gợi xót xa.

- Luận điểm 2: Tấm lòng nhân hậu, giàu yêu thương của người bất hạnh

+ Dù chịu nhiều thiệt thòi, Đức vẫn biết cảm thông với nỗi đau của người khác: bảo vệ cậu bé gù trong đoàn hát rong trước sự cười cợt của đám đông.

+ Dám lên tiếng phản kháng: “Thế mà cười được à? Đồ độc ác!” – cho thấy tâm hồn trong sáng, lương thiện.

+ Đức còn sẵn sàng chia sẻ những đồng tiền ít ỏi của mình cho những người bất hạnh hơn.

- Luận điểm 3: Liên hệ mở rộng

+ Trong cuộc sống, còn nhiều số phận như Đức: người nghèo khó, trẻ em mồ côi, người khuyết tật…

+ Họ cần sự yêu thương, cảm thông, giúp đỡ của cộng đồng để có cơ hội sống tốt đẹp hơn.

+ Lên án thái độ vô cảm, cười cợt, coi thường những người kém may mắn.

- Luận điểm 4: Bài học nhận thức và hành động

+ Hãy biết đồng cảm, sẻ chia, mở rộng tấm lòng.

+ Hành động thiết thực: giúp đỡ người khó khăn, tham gia hoạt động thiện nguyện, cư xử nhân ái.

* Kết bài:

- Khẳng định lại ý nghĩa nhân văn mà truyện Thằng gù mang đến: đánh thức tình thương và sự trân trọng đối với những số phận bất hạnh.

- Liên hệ bản thân: sống nhân ái để cuộc đời bớt những nỗi đau.

Bài viết tham khảo

Trong cuộc sống này, có biết bao số phận bất hạnh, thiệt thòi hơn người khác cả về hình hài lẫn cuộc sống tinh thần. Đọc truyện Thằng gù của Hạ Huyền, tôi đặc biệt xúc động trước nhân vật Đức – một cậu bé gù lưng, chịu nhiều đau khổ nhưng có một trái tim nhân hậu và khao khát được yêu thương. Qua đó, truyện còn nhắc nhở chúng ta về thái độ cần có trước những mảnh đời không may mắn quanh mình.

Đức xuất hiện trong truyện như một hình ảnh gợi nhiều xót xa: một cậu bé lưng gù, lên mười mà chưa từng được đi học, ngày ngày chăn trâu ngoài đồng, lặng lẽ nhìn về phía trường học với ánh mắt khao khát. Trong mắt lũ trẻ, Đức chỉ là “thằng Gù” để chúng trêu chọc, giễu cợt: “Ê, con lạc đà châu Phi”, “Tránh ra cho bà còng đi chợ”. Đức lầm lũi, lặng im chịu đựng, cúi gập người xuống, vòng qua đám đông như muốn né tránh cả thế giới. Hình ảnh cái bóng nhỏ bé, gấp khúc trên cánh đồng xanh khiến người đọc chạnh lòng thương cảm.

Nhưng trong hình hài tật nguyền ấy là một tâm hồn đẹp đẽ, giàu lòng trắc ẩn. Khi thấy cậu bé gù trong đoàn hát rong bị mọi người cười cợt, Đức đã dũng cảm quắc mắt, hét lên: “Thế mà cười được à? Đồ độc ác!” Tiếng hét của một đứa trẻ bị giễu cợt suốt đời lại là tiếng nói bảo vệ người cùng cảnh ngộ, đánh thức lòng nhân ái trong mỗi người. Không chỉ vậy, Đức còn móc túi, đặt những đồng tiền ít ỏi của mình vào chiếc mũ của cậu bé gù kia, như một cách sẻ chia với số phận khổ đau hơn cả mình. Đó là hành động đẹp nhất, lặng lẽ mà lay động lòng người.

Trong cuộc sống hôm nay, vẫn còn nhiều mảnh đời kém may mắn như Đức: người khuyết tật, trẻ em mồ côi, người nghèo khó… Họ không cần sự thương hại mà cần sự tôn trọng, đồng cảm và giúp đỡ chân thành. Mỗi chúng ta hãy biết mở rộng tấm lòng, sẵn sàng chia sẻ và hành động để mang đến cho họ cơ hội sống tốt đẹp hơn.

Truyện Thằng gù vì thế không chỉ kể về một cậu bé tật nguyền mà còn gửi gắm thông điệp sâu sắc: hãy sống nhân ái, trân trọng con người, bởi yêu thương chính là cách làm cho cuộc đời bớt đi những nỗi đau và bất hạnh.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Cảm nhận về nhân vật Đức trong truyện ngắn “Thằng gù”.

- Hệ thống ý: Cảm nhận về nhân vật Đức.

+ Là một cậu bé nghèo khổ, tật nguyền, bất hạnh:

. Bị bạn bè chế giễu là “thằng Gù”, không được đi học, phải đi chăn trâu, không có bạn bè…

. Thường xuyên bị giễu cợt vì hình dáng tật nguyền.

+ Một cậu bé mạnh mẽ, giàu tình yêu thương:

. Biết bảo vệ người yếu đuối, bất hạnh

. Biết chia sẻ những đồng tiền quý giá của mình cho người bất hạnh

+ Qua lời kể của nhân vật “tôi”, cậu bé Đức hiện lên chân thực, giản dị mà để lại ấn tượng sâu sắc.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ văn bản để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện rõ suy nghĩ, cảm nhận về nhân vật Đức trong truyện ngắn “Thằng gù”.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Nhân vật Đức trong truyện ngắn Thằng gù hiện lên như một cậu bé tật nguyền, nghèo khổ nhưng mang trong mình tâm hồn mạnh mẽ và đầy yêu thương. Cậu bị bạn bè trêu chọc, gọi là “thằng Gù”, sống lặng lẽ bên lề tuổi thơ bạn bè với tiếng cười, trường lớp và trò chơi mà cậu chưa từng được tham gia. Thế nhưng ẩn sau dáng vẻ gấp khúc, bất hạnh ấy là một trái tim nhân hậu, biết cảm thông với nỗi đau của người khác. Khi chứng kiến đám đông cười cợt đứa trẻ gù trong đoàn hát rong, Đức không im lặng mà dám quắc mắt, thét lên “Đồ độc ác!”, rồi rưng rưng đặt những đồng tiền ít ỏi của mình vào chiếc mũ. Hành động ấy khiến mọi người sững sờ, lặng đi vì xấu hổ. Cậu bé Đức nhỏ bé mà can đảm, bất hạnh mà nhân ái, để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc. Nhờ cách kể giản dị, chân thực qua góc nhìn nhân vật “tôi”, Đức hiện lên vừa đáng thương vừa đáng quý, như một ngọn lửa ấm áp sưởi lòng người giữa cơn mưa cuộc đời.