CẤU TRÚC VÀ GIẢI CẤU TRÚC BẢN SẮC VĂN HÓA HÀ NỘI (Trích)

(Nguyễn Văn Chinh)

Cũng giống như nhiều đô thị trên thế giới, Thăng Long – Hà Nội luôn luôn là một điểm đến hấp dẫn của nhiều luồng di cư. Luồng thứ nhất bao gồm những thành phần tinh hoa của đất nước. Họ là những người có năng lực, học vấn và vốn liếng, được tuyển dụng hoặc tự tìm đến chốn kinh kỳ để phát triển và thi thố với đời. Luồng thứ hai là những người dân cùng khổ đến từ các vùng nông thôn do lao dịch, thuế má, thất bát, dịch bệnh và bóc lột bị đẩy đến tình trạng bần cùng. Họ đổ về Thăng Long tìm cơ hội thay đổi cuộc đời và tạo nên những khu cư trú tồi tàn của người lao động vùng ngoại ô. Luồng di cư thứ ba là những người nước ngoài đủ mọi thành phần sắc tộc và chủng tộc, từ những thương nhân, nhà truyền giáo , nhà ngoại giao cho đến những người lao động nghèo hèn. Họ di chuyển vào thành phố lớn để tìm kiếm cơ hội phát triển sự nghiệp hoặc chỉ đơn giản là tìm kế sinh nhai. Bên cạnh luồng di cư đến thành phố , cũng có luồng di cư ra khỏi thành phố dù là tự nguyện hay cưỡng bức. Đặc biệt, các cuộc chiến tranh binh lửa, xung đột và cướp bóc đẫm máu thường là nguyên nhân làm cho số lượng cư dân khu vực đô thị giảm đi nhanh chóng. Chính sách của nhà nước ở mỗi thời kì cũng khuyến khích hoặc ngăn chặn các luồng di dân vào thành phố làm cho dân số khu vực đô thị thay đổi thất thường. Tuy nhiên, hiện tượng nổi bật của các biến động dân số khu vực đô thị chính là các dòng di cư.

(Nguyễn Văn Chinh, Cấu trúc và giải cấu trúc bản sắc văn hóa Hà Nội, Khoa Lịch sử: Một chặng đường nghiên cứu (2006-2011), NXB Thế giới, 2011, trang  163-192)

Đoạn trích trên sử dụng phương thức biểu đạt chính nào?

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 400 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Trình bày suy nghĩ về vai trò của di cư đối với sự hình thành và biến đổi bản sắc văn hóa đô thị Hà Nội.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu khái quát về vấn đề di cư và vai trò của nó trong văn bản.

- Nêu luận điểm: Di cư góp phần quan trọng trong việc định hình, làm giàu và biến đổi bản sắc văn hóa Hà Nội.

* Thân bài:

- Khẳng định vai trò của di cư:

+ Di cư mang đến sự đa dạng về văn hóa, phong tục, lối sống cho đô thị Hà Nội.

- Tác động tích cực:

+ Luồng di cư tinh hoa bổ sung tri thức, nghệ thuật, phát triển văn hóa kinh kỳ.

+ Luồng di cư của người lao động nghèo mở rộng khu dân cư, tạo sự phong phú về ẩm thực, ngôn ngữ, sinh hoạt.

+ Luồng di cư quốc tế đem đến giao thoa văn hóa Đông – Tây, mở cửa hội nhập.

- Tác động tiêu cực và thách thức:

+ Biến động dân số, chiến tranh, chính sách di dân khiến bản sắc đô thị thay đổi, có nguy cơ phai nhạt các giá trị truyền thống.

- Ý nghĩa:

+ Di cư là động lực làm mới văn hóa, nhưng cần chọn lọc, bảo tồn giá trị cốt lõi để phát triển bền vững.

* Kết bài:

- Khẳng định: Di cư là một phần tất yếu trong quá trình phát triển văn hóa Hà Nội.

- Lời nhắn nhủ: Cần dung hòa giữa tiếp nhận văn hóa mới và giữ gìn bản sắc truyền thống.

Bài văn tham khảo

Hà Nội – mảnh đất ngàn năm văn hiến – không chỉ nổi tiếng với bề dày lịch sử mà còn bởi bản sắc văn hóa phong phú, độc đáo. Một trong những yếu tố quan trọng góp phần làm nên diện mạo ấy chính là hiện tượng di cư. Từ ngàn xưa đến nay, Hà Nội luôn là điểm đến của nhiều dòng người với những mục đích và xuất phát điểm khác nhau, để rồi chính họ đã góp phần hình thành và làm biến đổi diện mạo văn hóa đô thị này.

Trước hết, di cư mang đến cho Hà Nội nguồn lực trí tuệ quý báu. Luồng di cư tinh hoa – gồm những trí thức, nghệ nhân, quan lại, người có tài năng và vốn liếng – đã lựa chọn Thăng Long – Hà Nội làm nơi lập nghiệp, mang đến những giá trị văn hóa, học thuật, nghệ thuật đặc sắc. Nhờ họ, Thăng Long xưa không chỉ là trung tâm chính trị mà còn trở thành trung tâm văn hóa, giáo dục, nơi hội tụ tinh hoa khắp mọi miền.

Không chỉ vậy, dòng người lao động nghèo từ nông thôn lên thành phố vì mưu sinh cũng góp phần tạo nên những khu dân cư mới, đem theo phong tục, tập quán, lối sống dân dã. Chính họ đã làm phong phú thêm đời sống ẩm thực, ngôn ngữ, sinh hoạt, để Hà Nội không chỉ là kinh kỳ hoa lệ mà còn mang hơi thở gần gũi của làng quê Việt.

Đặc biệt, luồng di cư quốc tế với thương nhân, nhà ngoại giao, nhà truyền giáo từ nhiều quốc gia khác nhau đã đem đến cho Hà Nội sự giao thoa văn hóa Đông – Tây độc đáo. Từ kiến trúc, ẩm thực đến lối sống, tư duy, tất cả hòa quyện tạo nên một Hà Nội đa sắc màu mà vẫn giữ được cốt lõi truyền thống của dân tộc.

Tuy nhiên, di cư cũng kéo theo nhiều thách thức. Chiến tranh, dịch bệnh hay chính sách di dân từng làm dân số Hà Nội biến động mạnh, đe dọa sự ổn định xã hội và có nguy cơ làm phai nhạt những giá trị văn hóa lâu đời. Chính vì thế, vấn đề đặt ra là làm sao để tiếp nhận những giá trị mới mẻ mà vẫn bảo tồn được bản sắc văn hóa truyền thống vốn là linh hồn của Thăng Long – Hà Nội ngàn năm.

Có thể nói, di cư là một động lực tất yếu trong quá trình phát triển của Hà Nội. Nó mang đến nguồn sinh lực mới, giúp thành phố năng động, hiện đại, hội nhập với thế giới nhưng đồng thời cũng nhắc nhở chúng ta về trách nhiệm giữ gìn cốt cách văn hóa ngàn năm văn hiến. Chỉ khi biết dung hòa giữa bảo tồn và đổi mới, Hà Nội mới có thể vừa phát triển mạnh mẽ vừa giữ vững được bản sắc riêng của mình.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Trình bày suy nghĩ của anh/chị về tác động của các luồng di cư đến đời sống văn hóa đô thị Hà Nội.

- Hệ thống ý

+ Luồng di cư tinh hoa: Mang tri thức, văn hóa, nghệ thuật đến làm phong phú đời sống tinh thần Thăng Long – Hà Nội.

+ Luồng di cư của người lao động nghèo: Góp phần tạo nên những khu dân cư mới, làm biến đổi cấu trúc xã hội và văn hóa.

+ Luồng di cư quốc tế: Mang đến sự giao thoa văn hóa Đông – Tây, thúc đẩy sự đa dạng trong phong tục, ẩm thực, ngôn ngữ.

+ Các biến động dân số do chiến tranh, chính sách nhà nước cũng làm thay đổi đáng kể diện mạo văn hóa đô thị.

=> Khẳng định: Di cư vừa làm phong phú bản sắc, vừa đặt ra thách thức trong việc giữ gìn giá trị truyền thống.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ văn bản để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện rõ suy nghĩ của anh/chị về tác động của các luồng di cư đến đời sống văn hóa đô thị Hà Nội.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Di cư là một trong những yếu tố quan trọng góp phần hình thành và biến đổi bản sắc văn hóa đô thị Hà Nội. Trước hết, luồng di cư của tầng lớp tinh hoa – những người có học vấn, tài năng, vốn liếng – đã mang đến Thăng Long – Hà Nội nguồn tri thức, nghệ thuật và các giá trị văn hóa đặc sắc, làm phong phú đời sống tinh thần của kinh thành. Bên cạnh đó, dòng người lao động nghèo từ nông thôn tìm đến Hà Nội vì kế sinh nhai đã tạo nên những khu dân cư mới, góp phần làm đa dạng diện mạo xã hội và văn hóa. Đặc biệt, luồng di cư quốc tế với các thương nhân, nhà ngoại giao, nhà truyền giáo… đã đem đến sự giao thoa văn hóa Đông – Tây, giúp Hà Nội mở rộng tầm nhìn và hội nhập với thế giới. Tuy nhiên, chiến tranh, dịch bệnh, hay các chính sách nhà nước cũng làm dân số Hà Nội biến động, kéo theo nhiều thay đổi về cấu trúc văn hóa. Có thể nói, các dòng di cư vừa mang đến cơ hội làm giàu bản sắc văn hóa, vừa đặt ra thách thức trong việc giữ gìn những giá trị truyền thống quý báu của Hà Nội.