SỐNG MÃI VỚI THỦ ĐÔ

(Trích)

(1) Bầu trời Hà Nội đục nhờ nhờ.

(2) Giá buốt. Tuy sáng đã lâu rồi, nhưng phố xá vẫn như mới thức. Trần Văn và Loan đứng ở vườn hoa Cửa Nam, nhìn những con đường Hàng Đẫy, Hàng Bông, Tràng Thi, Cột Cờ đổ lại. Văn nao nao nhớ cái buổi chiều mùa thu năm ngoái, khi anh cùng hàng vạn con người dự cuộc mít-tinh ở vườn hoa Ba Đình về qua đây. Tai anh còn văng vẳng những lời trong bản Tuyên ngôn Độc lập, do Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc trước một bể người cuồn cuộn, một rừng cờ rực đỏ. Ngai vàng của cái nhà Nguyễn ở Huế mà anh rất ghét đổ nhào. Xiềng xích của thực dân Pháp tan vỡ. Một chế độ mới mở ra. Trước đây, anh cứ nghĩ không biết đến bao giờ dân tộc Việt Nam mới ra khỏi vòng trói buộc. Phan Đình Phùng, Hoàng Hoa Thám, Phan Bội Châu, Nguyễn Thái Học nối tiếp nhau thất bại. Anh có ngờ đâu Cách mạng Tháng Tám nổ ra, nước Việt Nam nhỏ bé của anh ngang nhiên thành lập chế độ cộng hoà dân chủ đầu tiên ở châu Á, và chính anh lại được sống những ngày lớn lao ấy. Anh bàng hoàng như mê như say, mặt bừng bừng nóng. Anh nhảy nhót trên đường đầy ánh sáng của một mùa thu tuyệt đẹp. Anh ngẩng đầu ngắm lá cờ đỏ sao vàng trên đỉnh cột cờ, nhìn vòm trời xanh lồng lộng. Cây cối hai bên đường reo vui. Chung quanh toàn là đồng bào của anh. Không còn bóng một thằng Pháp ngạo nghễ, hống hách. Anh yêu tất cả mọi người, và anh nói rất nhiều. Anh đi suốt từ Ba Đình về Nhà Hát Lớn, rồi lại từ Nhà Hát Lớn trở về Ba Đình. Anh ngẩng đầu đến mỏi cổ, chân anh bước đến long gối. Nhưng anh cứ đi và mãi không muốn trở về. Tất cả người Hà Nội đều đổ ra đường. Người không quen nhau cũng gật đầu chào hỏi. Tiệc mở linh đình ở hầu hết các nhà mà cánh cửa mở toang. Người ta như bừng tỉnh một giấc ngủ triền miên. Vui đẹp lạ lùng, là những con đường sạch bóng quân thống trị dưới bầu trời Tổ quốc trong lành.

 (3) Những ngày vui sao ngắn ngủi. Anh lại đang sống những ngày ngột ngạt, nặng nề. Con đường không còn thênh thang như cái ngày ấy nữa. Anh nhìn lên phía Cột Cờ, nơi quân Pháp đóng. Không thấy động tĩnh gì, nhưng nơi ấy trông rờn rợn, chứa đầy những bất trắc, gợi lên trong lòng người sự bực bội tự nhiên trước cái vô lí của một ranh giới giả tạo. Các phố khác thì lác đác vẫn có người, nhưng họ đi lẻ tẻ, âm thầm và như bị đè nặng xuống. Cái thành phố già nua của anh, trải qua nhiều tàn phá của gió bão, nhiều đổi thay của xã hội, đã hơn một lần có những buổi sáng như hôm nay, lúc mà những sinh hoạt đầy màu sắc của hè đường đột nhiên im ắng, thì cũng là lúc người dân mới chú ý tới và yêu thương thêm những mái nhà nho nhỏ, ép vào nhau, im lìm trên nền trời, kề bên những hàng cây um tùm, ủ rũ, thì thầm trong những suy nghĩ và đàm luận muôn đời, để chịu đựng, chống chọi và cố vươn lên. Trần Văn nghĩ như vậy, và trong cái buổi sáng khô lạnh này, anh thấy các phố xá cũ kĩ, chen chúc, chẳng có gì đồ sộ, phủ một màu xám nham nhở, lại có cái đẹp riêng, sắt lại trong một vẻ buồn nghiêm nghị. Anh nắm tay Loan, nói:

- Hà Nội đẹp nhất những lúc đau khổ này, Loan có thấy không? Loan vâng khe khẽ một cách lễ phép. Loan còn dè dặt, do cái thói quen của một người tỉnh nhỏ, và cũng do cái lòng tôn kính tự nhiên đối với thầy. Nhưng Loan vui lắm. Trần Văn sẽ giới thiệu anh vào tự vệ. Anh sẽ đến một nơi trung tâm của Hà Nội. Có những quãng đường qua lại ta thường chẳng để ý, nhưng khi ta đi để tới một nơi ta vừa mong muốn vừa ngại ngùng, ở đấy cuộc đời ta sẽ có nhiều cái khác trước, thì ta có cảm tưởng như con đường ấy mới mẻ, dài ra, có nhiều thứ như ta chưa trông thấy bao giờ.

                                                        (Trích Sống mãi với thủ đô, Nguyễn Huy Tưởng)

Xác định phương thức biểu đạt của truyện trên.

Bối cảnh câu chuyện là Hà Nội vào buổi sáng mùa thu, sau Cách mạng Tháng Tám, khi dân tộc Việt Nam giành độc lập khỏi thực dân Pháp. Thành phố vừa trải qua niềm vui chiến thắng, nhưng vẫn còn hiện diện âm thầm của quân Pháp, tạo nên không khí vừa náo nhiệt, phấn khởi, vừa căng thẳng, bất trắc. Các nhân vật Trần Văn và Loan đứng ở vườn hoa Cửa Nam, quan sát phố xá và cảm nhận sự thay đổi, vẻ đẹp và ý nghĩa lịch sử của thủ đô.

Nhân vật Trần Văn bộc lộ tâm trạng, cảm xúc vào thời điểm sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945, khi nước Việt Nam giành độc lập, vua Nguyễn bị lật đổ, thực dân Pháp thất thế. Đây là những ngày đầu của chế độ cộng hòa dân chủ ở Việt Nam, đánh dấu niềm vui, tự hào và phấn khởi của nhân dân trước thắng lợi lịch sử và bầu trời tự do, độc lập.

Trần Văn suy nghĩ như vậy vì trước đó, dân tộc Việt Nam phải chịu ách đô hộ của thực dân Pháp lâu dài, nhiều phong trào yêu nước, khởi nghĩa của các chí sĩ như Phan Đình Phùng, Hoàng Hoa Thám, Phan Bội Châu, Nguyễn Thái Học đều thất bại. Sự chậm trễ trong giành độc lập khiến Trần Văn từng hoài nghi về tương lai tự do của đất nước, cảm thấy bế tắc trước hoàn cảnh lịch sử.

Vì thành phố đang chịu sự xâm lược của thực dân Pháp, nhân dân Hà Nội phải sống trong cảnh chiến tranh đau thương.

- Câu “Cây cối hai bên đường reo vui.” sử dụng phép nhân hóa.

- Tác dụng:

+ Biến cây cối thành những “thực thể sống” biết vui mừng, làm tăng sức gợi hình, gợi cảm xúc.

+ Nhấn mạnh không khí hân hoan, rộn rã của Hà Nội sau Cách mạng Tháng Tám, đồng thời phản ánh tâm trạng vui sướng, phấn khởi của nhân vật Trần Văn.

Lá cờ tượng trưng cho tự do, độc lập dân tộc, là biểu tượng của niềm tự hào và hạnh phúc của Trần Văn khi được sống trong thời khắc lịch sử trọng đại.

Trần Văn yêu nước, nhạy cảm, biết trân trọng tự do độc lập, có tinh thần lạc quan, hứng khởi và biết quan sát, cảm nhận vẻ đẹp của Hà Nội và cuộc sống xung quanh.

- Đồng ý với câu nói của Trần Văn với Loan vì:

+ Hà Nội đẹp trong cuộc kháng chiến chống lại thực dân Pháp, đó là thành phố những con người kiên cường, dũng cảm, kiên quyết đứng lên để bảo vệ thành phố của mình tới cùng.

+ Đó là vẻ đẹp của một thành phố có lịch sử hào hùng, oanh liệt, đáng tự hào.

+ Việc Loan và Trần Văn tham gia đội tự vệ khẳng định lí tưởng, mục đích sống cao đẹp của người trí thức quyết tâm cùng nhân dân đứng lên bảo vệ thủ đô.

- Không đồng ý với câu nói của Trần Văn với Loan vì:

+ Câu nói này chỉ đúng trong hoàn cảnh lúc đó khi nhân dân Hà Nội tham gia kháng chiến chống giặc để bảo vệ thành phố.

+ Còn hiện nay, hòa bình luôn mang lại sự bình yên, là ước mơ của loài người, là cơ hội để thành phố phát triển, …

+ Lúc chiến tranh đi qua, mọi người dân được đi lại, họ vui vẻ, hạnh phúc trong thành phố thân yêu.

- Chúng ta hãy yêu quý, trân trọng giá trị của cuộc sống hòa bình mà chúng ta đang có.

- Chúng ta cần biết ơn những thế hệ đi trước đã cống hiến, hi sinh để chúng ta có cuộc sống tốt đẹp.

Gợi ý:

a. Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

- Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

- Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

b. Xác định đúng yêu cầu của đoạn văn: tâm trạng của nhân vật Trần Văn.

c. Hệ thống ý

- Nhân vật: Trần Văn – người chứng kiến và cảm nhận sự kiện lịch sử.

- Hoàn cảnh: Thời điểm Cách mạng Tháng Tám thành công, Hà Nội mở ra thời kỳ độc lập, dân tộc thoát ách thống trị của thực dân Pháp.

- Tâm trạng: Vui mừng, bàng hoàng, phấn khích; yêu mến quê hương, tự hào dân tộc.

- Thông điệp: Niềm vui chiến thắng, tự do, ý nghĩa của độc lập dân tộc, tình yêu quê hương, đoàn kết cộng đồng.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chỉnh, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Bố cục rõ ràng, lời văn giàu hình ảnh, cảm xúc.

Đoạn văn tham khảo

Trong đoạn trích, nhân vật Trần Văn thể hiện tâm trạng phấn khích, vui mừng trước sự kiện Cách mạng Tháng Tám thành công. Khi đứng ở vườn hoa Cửa Nam, anh nhớ lại những năm tháng đất nước chịu ách thống trị của thực dân Pháp, với những thất bại liên tiếp của các phong trào yêu nước. Sự kiện Hà Nội được giải phóng khiến Trần Văn bàng hoàng, nhảy nhót trên đường, cảm nhận lá cờ đỏ sao vàng tung bay trên đỉnh cột cờ, cây cối hai bên đường như reo vui cùng lòng người. Anh cảm nhận rõ ràng sự đổi thay của phố xá, thấy niềm hân hoan, đoàn kết của đồng bào và tình yêu quê hương dâng trào. Những chi tiết sinh động này không chỉ gợi lên niềm tự hào dân tộc mà còn khắc họa sâu sắc cảm xúc của người dân trước thời khắc lịch sử trọng đại, làm nổi bật sức sống mãnh liệt của tinh thần yêu nước, khát vọng tự do và hạnh phúc của dân tộc Việt Nam.

Gợi ý:

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn tự sự

- Học sinh biết tạo lập một bài văn tự sự đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài.

- Đảm bảo đúng dung lượng khoảng 400 chữ.

b. Xác định đúng vấn đề tự sự: kể lại một chuyến đi tham quan bảo tàng hoặc di tích lịch sử.

c. Bài viết có thể triển khai theo nhiều cách khác nhau song cần đảm bảo các ý sau

* Mở bài:

- Giới thiệu chuyến đi: Thời gian, địa điểm (bảo tàng hoặc di tích lịch sử), ai đi cùng.

- Lí do tham quan: Học tập, tìm hiểu lịch sử, trải nghiệm thực tế.

* Thân bài:

- Chuẩn bị và xuất phát:

+ Chuẩn bị: Quần áo, dụng cụ, đồ ăn, vé vào cổng.

+ Cảm xúc trước khi đi: Háo hức, tò mò, mong chờ khám phá.

- Quá trình tham quan:

+ Miêu tả không gian, cảnh vật bên ngoài: Kiến trúc, cổng, sân, vườn (nếu có).

+ Miêu tả bên trong: Các hiện vật, hình ảnh, tư liệu lịch sử, hiện vật đặc sắc.

+ Hoạt động: Nghe thuyết minh, chụp ảnh, ghi chú, tham gia trò chơi hoặc trải nghiệm tương tác.

+ Cảm xúc, suy nghĩ: Kinh ngạc, tự hào, hiểu thêm về lịch sử, trân trọng quá khứ.

- Kết thúc chuyến đi:

+ Kết thúc tham quan: Ra về, chia sẻ trải nghiệm với bạn bè hoặc người thân.

+ Những bài học, cảm nhận rút ra từ chuyến đi: Ý nghĩa lịch sử, tình yêu quê hương, tinh thần tự hào dân tộc.

* Kết bài:

- Nhận xét chung về chuyến đi: Vui, bổ ích, đáng nhớ.

- Lời nhắn nhủ hoặc mong muốn: Sẽ tiếp tục tìm hiểu lịch sử, đi tham quan nhiều nơi khác.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng. 

Bài viết tham khảo

Vào một ngày đầu tháng mười, lớp tôi được tổ chức đi tham quan Khu di tích Hoàng thành Thăng Long – một trong những di tích lịch sử tiêu biểu của thủ đô Hà Nội. Từ khi biết được thông tin về chuyến đi, tôi đã háo hức chuẩn bị mọi thứ từ quần áo, đồ ăn nhẹ đến sách ghi chép và máy ảnh. Chuyến đi không chỉ là dịp học tập thực tế mà còn giúp chúng tôi cảm nhận rõ hơn về truyền thống lịch sử và văn hóa của dân tộc.

Sáng hôm đó, chúng tôi tập trung tại cổng trường, chờ xe đưa đi. Trên đường đến Hoàng thành Thăng Long, tôi nhìn ngắm những con phố Hà Nội quen thuộc nhưng qua lăng kính của một chuyến đi học tập, mọi thứ đều trở nên mới mẻ, tấp nập nhưng cũng trầm mặc, cổ kính. Khi đến nơi, khuôn viên rộng lớn của di tích hiện ra trước mắt với những bức tường đá rêu phong, cổng chính uy nghi và hàng cây cổ thụ rợp bóng mát. Không khí nơi đây mang một vẻ trang nghiêm, khiến tôi vừa ngỡ ngàng vừa kính trọng.

Bên trong Hoàng thành, chúng tôi được thuyết minh về lịch sử hình thành, những thời kỳ thăng trầm của triều đại phong kiến Việt Nam và vai trò quan trọng của nơi đây trong lịch sử dân tộc. Các hiện vật, từ bình gốm, trang phục triều đình đến các bức phù điêu, đều được sắp xếp cẩn thận, giúp chúng tôi hình dung rõ nét về cuộc sống và văn hóa của các triều đại xưa. Tôi ấn tượng nhất là những căn hầm và nền móng cổ còn sót lại, chứng minh cho sự kiên cường của dân tộc qua các thời kỳ chiến tranh và kháng chiến. Mỗi hiện vật đều kể một câu chuyện riêng, khiến tôi không khỏi thán phục sự tài tình và bền bỉ của cha ông.

Chúng tôi còn được trải nghiệm tham quan các mô hình tương tác, từ việc mặc thử trang phục cung đình đến tham gia các trò chơi tìm hiểu lịch sử. Khi nhìn thấy các mô hình vua, quan, binh lính xưa, tôi cảm nhận được rõ ràng hơn cuộc sống thời phong kiến, những nỗi lo toan, trách nhiệm và sự hy sinh của các bậc tiền nhân. Tôi chụp nhiều bức ảnh để lưu giữ kỷ niệm và ghi chú lại những thông tin thú vị. Qua từng bước đi trong khu di tích, tôi cảm thấy mình như được sống lại những trang sử hào hùng, hiểu hơn về giá trị lịch sử của từng viên gạch, từng mảnh nền.

Kết thúc chuyến tham quan, cả lớp cùng ngồi nghỉ dưới tán cây cổ thụ, trao đổi cảm nhận. Bạn bè tôi đều chia sẻ cảm giác tự hào về lịch sử dân tộc, thấy trân trọng hơn những hy sinh của các thế hệ đi trước. Bản thân tôi cũng nhận ra rằng việc tìm hiểu và gìn giữ di tích lịch sử không chỉ là học tập, mà còn là cách để nuôi dưỡng tình yêu quê hương, lòng tự hào dân tộc. Chuyến đi còn giúp tôi nhận ra tầm quan trọng của việc bảo tồn và truyền bá giá trị văn hóa, lịch sử cho thế hệ trẻ.

Trở về nhà, tôi vẫn còn lâng lâng niềm vui và tự hào. Chuyến tham quan không chỉ mang lại những hiểu biết bổ ích về lịch sử mà còn khơi dậy trong tôi ý thức trân trọng và bảo vệ di sản của dân tộc. Tôi tự nhủ sẽ tiếp tục tìm hiểu các di tích, bảo tàng khác, để mỗi lần tham quan là một lần trải nghiệm, một lần học hỏi, đồng thời càng thêm yêu mảnh đất quê hương mình. Chuyến đi thực sự là một trải nghiệm đáng nhớ, mở ra cho tôi những hiểu biết sâu sắc về lịch sử, văn hóa và truyền thống của dân tộc Việt Nam, giúp tôi trưởng thành hơn trong suy nghĩ và cảm xúc.