ĐỂ CHATGPT THÚC ĐẨY SỰ PHÁT TRIỂN CỦA GIÁO DỤC (trích)

(Nguyễn Nhâm)

(1) ChatGPT (Chat Generative Pre-training Transformer) là một chương trình kết hợp với AI để tương tác với con người, do Công ty OpenAI phát triển. Chat GPT sở hữu nhiều chức năng khác nhau, bao gồm trả lời câu hỏi, giải phương trình toán học, viết văn bản, bài luận, làm thơ, soạn nhạc, thiết kế, gỡ lỗi và sửa mã trong lập trình, dịch giữa các ngôn ngữ, tạo bản tóm tắt văn bản. Thậm chí có thể tạo ra các ý tưởng sơ khai về chiến lược kinh doanh hay lên kế hoạch cho một hoạt động cụ thể.

Trong lĩnh vực giáo dục, ChatGPT giúp công việc của giáo viên, học sinh, sinh viên trở nên thuận lợi, dễ dàng hơn, đặc biệt là góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo dục. ChatGPT giúp giáo viên giải phóng khỏi một số công việc, tập trung vào thay đổi cách thức dạy học từ truyền đạt nội dung là chủ yếu sang phát triển năng lực sáng tạo của người học và thúc đẩy học tập theo hướng cá thể hóa. Chẳng hạn, sử dụng ChatGPT để tạo tình huống trong giảng dạy hay giao bài tập cho học sinh.

ChatGPT giúp học sinh, sinh viên mạnh dạn hơn trong học tập, đưa ra các câu hỏi và tranh luận. Khi tiếp xúc trực tiếp với thầy cô, học sinh thường e ngại, không dám hỏi hoặc rất ít hỏi, còn với ChatGPT, người học có thể hỏi mọi câu hỏi. Điều này đồng nghĩa với ChatGPT đi đúng với bản chất của giáo dục hiện đại. Việc khuyến khích sử dụng ChatGPT một cách có trách nhiệm cũng như việc hình thành năng lực số, tận dụng công cụ số là cách thức để giáo viên, học sinh, sinh viên phát triển bản thân, phục vụ việc học tập và phát triển nghề nghiệp.

(2) Tuy nhiên, ChatGPT còn bộc lộ nhiều hạn chế và tiềm ẩn nhiều nguy cơ nếu sử dụng nó một cách vô trách nhiệm và thiếu đạo đức. Trước hết, độ chính xác không đồng đều về dữ kiện thực tế của ChatGPT, trong nhiều trường hợp nội dung hồi đáp bị sai lệch, bởi thông tin đưa ra dựa trên dữ liệu tổng hợp từ nguồn Internet có thể không chính xác. Hơn nữa, kho dữ liệu hiện tại mà Chat GPT sử dụng chỉ mới được cập nhật đến năm 2021. [...]

Với khả năng tạo ra các đoạn văn, bài thơ, bài tiểu luận khá mạch lạc chỉ trong thời gian ngắn, xuất hiện những lo ngại về nguy cơ phụ thuộc của người học vào ChatGPT, dẫn đến hạn chế về tư duy phản biện cũng như kĩ năng giải quyết vấn đề. ChatGPT có thể “tiếp tay” cho việc gian lận học thuật và nguy cơ xói mòn trí tuệ người học. [..]

Mặc dù cho đến nay, OpenAI đã có một số biện pháp bảo vệ, ngăn ngừa mọi người yêu cầu ChatGPT tạo mã phần mềm độc hại, nhưng vẫn có kẽ hở khiến giáo viên, học sinh, sinh viên có thể bị mất cắp dữ liệu một cách nhanh chóng. ChatGPT tạo ra một phần mềm độc hại có thể đánh cắp dữ liệu người khác mà không bị phát hiện chỉ trong thời gian rất ngắn (vài giờ). Sau khi nắm giữ dữ liệu, nó có thể chia dữ liệu thành các phần nhỏ hơn và ẩn các phần đó trong các hình ảnh khác trên thiết bị. Những hình ảnh được tải lên thư mục Google Drive và rất khó bị phát hiện.

(Theo Nguyễn Nhâm, Để ChatGPT thúc đẩy sự phát triển của giáo dục, dẫn theo vov.vn, ngày 25-4-2023)

2.2. Bộ câu hỏi đọc hiểu và viết

2.2.1. Câu hỏi đọc hiểu

ChatGPT là gì?

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Phân tích văn bản ngữ liệu “Để ChatGPT thúc đẩy sự phát triển của giáo dục” của Nguyễn Nhâm.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu về sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) và tác động của nó trong đời sống hiện đại.

- Dẫn vào văn bản “Để ChatGPT thúc đẩy sự phát triển của giáo dục” của Nguyễn Nhâm như một góc nhìn cụ thể về vai trò hai mặt của AI – đặc biệt là ChatGPT – trong lĩnh vực giáo dục.

* Thân bài:

1. Khái quát nội dung chính của văn bản

- Văn bản làm rõ vai trò tích cực và những thách thức mà ChatGPT đặt ra đối với giáo dục hiện nay.

- Nêu bật tiềm năng to lớn của AI nhưng cũng cảnh báo về nguy cơ nếu sử dụng thiếu kiểm soát và không có trách nhiệm.

2. Phân tích mặt tích cực của ChatGPT trong giáo dục

- Hỗ trợ giảng dạy:

+ Giúp giáo viên giảm tải công việc lặp lại như ra đề, chấm bài, tạo bài giảng…

+ Tăng khả năng sáng tạo trong phương pháp dạy học (tạo tình huống, mô phỏng, bài tập…).

- Hỗ trợ học sinh – sinh viên:

+ Tạo môi trường học tập chủ động, tự do đặt câu hỏi không sợ sai.

+ Cung cấp tri thức nhanh chóng, dễ hiểu, thúc đẩy học tập cá thể hóa.

+ Góp phần rèn luyện năng lực số và phát triển tư duy sáng tạo nếu dùng đúng cách.

- Thúc đẩy giáo dục hiện đại:

+ Hướng đến một nền giáo dục lấy người học làm trung tâm, nhấn mạnh năng lực thay vì chỉ tiếp thu kiến thức.

3. Phân tích mặt tiêu cực và những cảnh báo từ văn bản

- Sai lệch thông tin, độ chính xác không ổn định:

+ ChatGPT có thể đưa ra thông tin không đúng, gây lệch lạc trong tư duy người học.

- Nguy cơ phụ thuộc – xói mòn tư duy:

+ Nếu lạm dụng ChatGPT, người học dễ trở nên lười suy nghĩ, suy giảm tư duy phản biện.

+ ChatGPT có thể bị lợi dụng để gian lận trong học tập, làm mất đi giá trị thực chất của giáo dục.

- Nguy cơ an ninh mạng:

+ Cảnh báo về khả năng ChatGPT bị khai thác để phát triển phần mềm độc hại, đánh cắp dữ liệu – ảnh hưởng tới bảo mật trong môi trường học đường.

4. Đánh giá và mở rộng vấn đề

- Văn bản thể hiện cái nhìn khách quan, hai chiều: không thần thánh hóa AI nhưng cũng không phủ nhận giá trị tích cực của nó.

- Thể hiện thông điệp: con người cần sử dụng công nghệ một cách có trách nhiệm, có đạo đức và có tư duy phản biện để biến AI thành công cụ hữu ích, không phải kẻ thay thế.

* Kết bài:

- Khẳng định: Văn bản của Nguyễn Nhâm đã góp phần định hướng nhận thức đúng đắn về việc ứng dụng ChatGPT trong giáo dục.

- Mở rộng: Trong thời đại số, thay vì bài xích hay lệ thuộc, con người cần tỉnh táo, linh hoạt, làm chủ công nghệ để nâng cao giá trị bản thân và xã hội.

Bài văn tham khảo

Trong thời đại công nghệ số phát triển mạnh mẽ, trí tuệ nhân tạo (AI) ngày càng khẳng định vai trò quan trọng trong nhiều lĩnh vực của đời sống, đặc biệt là giáo dục. Văn bản “Để ChatGPT thúc đẩy sự phát triển của giáo dục” của Nguyễn Nhâm đã phản ánh một cách sâu sắc, thuyết phục những cơ hội và thách thức mà công cụ AI – cụ thể là ChatGPT – mang lại cho nền giáo dục hiện đại.

Ngay từ đầu văn bản, tác giả đã giới thiệu tổng quát về ChatGPT – một chương trình ứng dụng AI do OpenAI phát triển, có khả năng tương tác ngôn ngữ với con người. ChatGPT không chỉ trả lời câu hỏi, giải toán, viết văn, làm thơ, mà còn có thể thiết kế, lập trình, tóm tắt văn bản, thậm chí đưa ra ý tưởng kinh doanh. Trong giáo dục, ChatGPT là công cụ hỗ trợ đắc lực cho cả người dạy lẫn người học. Đối với giáo viên, công cụ này giúp tiết kiệm thời gian, chuyển đổi phương pháp dạy học theo hướng phát triển năng lực cá nhân và sáng tạo cho học sinh. Với học sinh, ChatGPT tạo môi trường học tập cởi mở, kích thích sự chủ động tìm tòi, vượt qua rào cản tâm lý khi giao tiếp trực tiếp với thầy cô. Qua đó, văn bản cho thấy ChatGPT nếu được sử dụng đúng cách sẽ góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và phát triển tư duy số cho người học.

Tuy nhiên, Nguyễn Nhâm không chỉ dừng lại ở việc ca ngợi mà còn thẳng thắn chỉ ra những nguy cơ tiềm ẩn nếu ChatGPT bị lạm dụng hoặc sử dụng thiếu đạo đức. Đầu tiên là vấn đề độ chính xác: vì dữ liệu của ChatGPT được tổng hợp từ Internet và chỉ cập nhật đến năm 2021, nên đôi khi thông tin phản hồi sai lệch, gây hiểu lầm cho người dùng. Nghiêm trọng hơn là nguy cơ mất đi khả năng tư duy phản biện và lệ thuộc máy móc. Khi người học sử dụng ChatGPT để làm thay hoàn toàn các bài tập, họ sẽ dần mất khả năng sáng tạo và giải quyết vấn đề – những năng lực cốt lõi của giáo dục hiện đại. Ngoài ra, ChatGPT có thể bị lợi dụng để gian lận học thuật hoặc thậm chí tạo mã độc để đánh cắp dữ liệu, đe dọa đến an toàn thông tin cá nhân và tổ chức giáo dục.

Qua văn bản, Nguyễn Nhâm đã cho thấy một cái nhìn khách quan và toàn diện về ChatGPT: đây là công cụ tiềm năng, nhưng chỉ thật sự phát huy hiệu quả khi được sử dụng một cách có trách nhiệm và đạo đức. Tác giả khuyến nghị việc hình thành năng lực số – kỹ năng sử dụng công nghệ hiệu quả và an toàn – là yêu cầu cấp thiết đối với cả giáo viên và học sinh trong thời đại mới.

Tóm lại, bài viết của Nguyễn Nhâm không chỉ cung cấp thông tin hữu ích về ChatGPT mà còn cảnh báo những hệ lụy có thể xảy ra nếu không kiểm soát công cụ này đúng mức. Trong bối cảnh chuyển đổi số, giáo dục cần đổi mới, nhưng quan trọng hơn là mỗi người học, người dạy cần ý thức rõ ràng về vai trò và giới hạn của công nghệ. Chỉ khi sử dụng công cụ một cách khôn ngoan, sáng suốt, giáo dục mới thật sự phát triển bền vững trong kỷ nguyên số.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Suy nghĩ về sự phổ biến của AI trong cuộc sống hiện nay.

- Hệ thống ý:

+ AI phổ biến trên nhiều lĩnh vực

. AI không chỉ được ứng dụng trong giáo dục như ChatGPT, mà còn trong y tế, tài chính, giao thông, truyền thông, sáng tạo nội dung,...

. Tiêu biểu như: trợ lý ảo, xe tự lái, phần mềm dịch thuật, chatbot chăm sóc khách hàng,...

+ Lợi ích của AI

. Giúp tiết kiệm thời gian, tăng hiệu quả công việc.

. Hỗ trợ cá nhân hóa trải nghiệm người dùng.

. Mở ra cơ hội phát triển công nghệ và khoa học.

+ Mặt trái, thách thức của AI

. Nguy cơ phụ thuộc, lười tư duy (như người học quá lệ thuộc ChatGPT).

. Vấn đề đạo đức, bảo mật dữ liệu, thông tin sai lệch.

. Mất việc làm do tự động hóa.

=> AI là xu hướng tất yếu, cần thiết cho cuộc sống hiện đại. Tuy nhiên, cần sử dụng có trách nhiệm, kết hợp giữa công nghệ và tư duy con người để phát huy giá trị đích thực.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ văn bản để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện rõ suy nghĩ, quan điểm về sự phổ biến của AI trong cuộc sống hiện nay.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Trí tuệ nhân tạo (AI) đang ngày càng phổ biến và len lỏi vào hầu khắp các lĩnh vực của đời sống hiện đại. Không chỉ được ứng dụng trong giáo dục như ChatGPT – một công cụ hỗ trợ học tập, giảng dạy và sáng tạo nội dung hiệu quả – AI còn hiện diện trong y tế với việc chẩn đoán bệnh, trong giao thông với xe tự lái, trong tài chính với phân tích dữ liệu và trong truyền thông với các hệ thống gợi ý thông minh. AI giúp con người tiết kiệm thời gian, nâng cao năng suất lao động và mở ra những tiềm năng mới trong phát triển khoa học – công nghệ. Tuy nhiên, sự phổ biến của AI cũng đặt ra không ít thách thức: con người dễ rơi vào tình trạng phụ thuộc, lười tư duy nếu không sử dụng đúng cách; nguy cơ mất việc do tự động hóa; và những vấn đề đạo đức, bảo mật thông tin cá nhân cũng cần được cân nhắc nghiêm túc. AI là xu thế tất yếu của thời đại, nhưng để phát huy giá trị đích thực, con người cần học cách sử dụng AI một cách chủ động, tỉnh táo và có trách nhiệm.