I. Đọc hiểu (4,0 điểm)

Đọc ngữ liệu sau và trả lời các câu hỏi bên dưới:

(…)

VŨ NHƯ TÔ - Cảnh ngộ chúng tôi có khác chi cảnh ngộ bà? Có phần khổ nhục hơn nữa. Chế độ thì nghiệt ngã vô lý: nhà không cho làm cao, áo không cho mặc đẹp. Ai xây một kiểu nhà mới khả quan, thì lập tức kết vào tội lộng hành đem chém. Thành thử không ai dám vượt ra khuôn sáo nghìn xưa, nghề kiến trúc đọng lại như một vũng ao tù. Người có tài không được thi thố đành phải tiến về mặt tiểu xảo. Mà nói ngay đến những bọn này nào họ có được yên thân. Họ phải lẩn lút, giấu giếm. Vô phúc mà triều đình biết, thế là gia đình tan nát. Họ bị đóng cũi giải kinh, để làm những công việc nhà vua, thân giam trong nội như một tên trọng phạm, mãi đến khi mắt mờ, tay chậm, họ mới được thải hồi nguyên quán. Triều đình còn không ban cho họ một chút bổng nhờ để mưu sống buổi tàn niên. Cách đối đãi như thế, thì nhân tài nhiều sao được, mà ai chịu luyện tập cho thành tài? Thậm chí người ta nói kẻ có tài đã không giúp cho gia đình, còn là một cái vạ nữa.

ĐAN THIỀM - Thảo nào mà nước ta không có lấy một lâu đài nào ra hồn, khả dĩ sánh với những lâu đài Trung Quốc. Ngay cả Chiêm Thành cũng hơn ta nhiều lắm...

VŨ NHƯ TÔ - Tôi bẩm sinh có khiếu về kiến trúc. Tôi đã học văn, sau bỏ văn tập nghề, nhưng tập thì tập, vẫn lo nơm nớp, chỉ sợ triều đình biết, thì vợ con ở nhà nheo nhóc, mà mình cũng không biết bao giờ được tháo cũi xổ lồng. Vua Hồng Thuận ngày nay càng khinh rẻ chúng tôi, cách đối đãi lại bạc ác. Chẳng qua là cái nợ tài hoa, chứ thực ra theo nghề ở ta lợi chẳng có mà nhục thì nhiều.

ĐAN THIỀM - Chính vì thế mà ông càng đáng trọng.

VŨ NHƯ TÔ - Trọng để làm gì? Tìm danh vọng chúng tôi đã chẳng chọn nghề này. Đời lẩn lút...

ĐAN THIỀM - Vậy thì các ông luyện nghề làm gì, luyện mà không đem ra thi thố?

VŨ NHƯ TÔ - Đó là nỗi khổ tâm của chúng tôi. Biết đa mang là khổ nhục mà không sao bỏ được. Như bóng theo hình. Chúng tôi vẫn chờ dịp.

ĐAN THIỀM - Dịp đấy chứ đâu? Cửu Trùng Đài...

[…]

VŨ NHƯ TÔ - Xây Cửu Trùng Đài cho một tên bạo chúa, một tên thoán nghịch, cho một lũ gái dâm ô? Tôi không thể đem tài ra làm một việc ô uế, muôn năm làm bia miệng cho người đời được.

ĐAN THIỀM - Ông biết một mà không biết hai. Ông có tài, tài ấy phải đem cống hiến cho non sông, không nên để mục nát với cỏ cây. Ông không có tiền, ông không có thể dựng lấy một tòa đài như ý nguyện. Chấp kinh, phải tòng quyền. Đây là lúc ông nên mượn tay vua Hồng Thuận mà thực hành cái mộng lớn của ông... Ông khẽ tiếng. Đó là tiểu tiết. Ông cứ xây lấy một tòa đài cao cả. Vua Hồng Thuận và lũ cung nữ kia rồi mất đi nhưng sự nghiệp của ông còn lại về muôn đời. Dân ta nghìn thu được hãnh diện, không phải thẹn với những cung điện đẹp nước ngoài, thế là đủ. Hậu thế sẽ xét công cho ông, và nhớ ơn ông mãi mãi. Ông hãy nghe tôi làm cho đất Thăng Long này thành nơi kinh kỳ lộng lẫy nhất trần gian.

VŨ NHƯ TÔ - Đa tạ. Bà đã khai cho cái óc u mê này. Thiếu chút nữa, tôi nhỡ cả. Những lời vàng ngọc tôi xin lĩnh giáo. Trời quá yêu nên tôi mới được gặp bà.

ĐAN THIỀM - Tôi cũng may được gặp ông. Xin ông cố đi. Đức vua ngự tới…

(Trích Vũ Như Tô, Nguyễn Huy Tưởng, in trong Tổng tập văn học Việt Nam,

Hà Minh Đức sưu tầm, biên soạn, giới thiệu, Nxb Khoa học Xã hội, Hà Nội, 1997)

(0,5 điểm) Đoạn trích trên thuộc thể loại văn học nào?

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận

-Học sinh biết tạo lập một bài văn nghị luận đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài. 

b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận

Hiền tài là nguyên khí quốc gia

c Triển khai vấn đề nghị luận

- Chia vấn đề nghị luận thành các luận điểm, luận cứ phù hợp, có sức thuyết phục; sử dụng tốt các thao tác lập luận; biết kết hợp giữa nêu lí lẽ và đưa dẫn chứng.

- HS có thể triển khai theo những cách khác nhau, nhưng cần đảm bảo các ý cơ bản sau:

1. Mở bài

- Giới thiệu vấn đề: Mỗi quốc gia muốn phát triển bền vững đều cần đến nguồn lực con người.

- Dẫn dắt và nêu câu nói: “Hiền tài là nguyên khí quốc gia” – một lời nhấn mạnh vai trò quan trọng của nhân tài đối với sự hưng thịnh của đất nước.

2. Thân bài

- Giải thích câu nói

+ Hiền tài: chỉ những người có đức (hiền) và có tài năng thực sự.

+ Nguyên khí: là yếu tố cơ bản, cốt lõi tạo nên sự sống và phát triển.

→ “Hiền tài là nguyên khí quốc gia” nghĩa là nhân tài là nền tảng, là nguồn sống, là động lực then chốt để một đất nước hưng thịnh.

- Vai trò của hiền tài đối với đất nước

+ Là lực lượng tạo ra tri thức, sáng kiến, công nghệ mới – thúc đẩy sự phát triển toàn diện: kinh tế, khoa học, văn hóa, giáo dục…

+ Là những người tham gia xây dựng chính sách, hoạch định tương lai dân tộc.

+ Góp phần bảo vệ đất nước, giữ vững độc lập chủ quyền và bản sắc dân tộc.

+ Là tấm gương cho thế hệ sau noi theo.

- Thực trạng hiện nay

+ Nhiều quốc gia chú trọng bồi dưỡng và trọng dụng nhân tài.

+ Việt Nam đã có nhiều chính sách phát hiện và phát triển hiền tài (thi học sinh giỏi, học bổng, tuyển dụng đặc biệt…).

+ Tuy nhiên, vẫn còn tình trạng:

Chảy máu chất xám (nhân tài đi nước ngoài).

Trọng bằng cấp hơn thực chất.

Thiếu môi trường để hiền tài phát huy năng lực.

- Bài học và trách nhiệm

+ Với xã hội: cần tạo môi trường công bằng, trọng dụng nhân tài, tránh lãng phí nguồn lực con người.

+ Với mỗi cá nhân học sinh, thanh niên: cần rèn luyện đạo đức, bồi dưỡng tri thức, nỗ lực học tập để trở thành hiền tài góp phần xây dựng đất nước.

3. Kết bài

- Khẳng định lại vai trò thiết yếu của hiền tài đối với sự hưng thịnh của quốc gia.

- Kêu gọi thế hệ trẻ cần nhận thức sâu sắc và hành động để trở thành nguyên khí – nguồn lực quý báu cho đất nước.

d. Chính tả, ngữ pháp

Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt

e. Sáng tạo

- Bài viết có luận điểm rõ ràng, lập luận thuyết phục, diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng.           

-Chữ viết sạch đẹp, rõ ràng, văn phong lưu loát; không mắc lỗi chính tả, lỗi dùng từ, đặt câu.

* Yêu cầu về hình thức, kĩ năng: Đảm bảo đoạn văn nghị luận có bố cục mạch lạc, sử dụng linh hoạt các kiểu câu và có sự liên kết chặt chẽ giữa các câu, các ý trong đoạn văn. Có cách diễn đạt trong sáng độc đáo, thể hiện những suy nghĩ, kiến giải mới mẻ về vấn đề nghị luận.

Yêu cầu về kiến thức: 

Học sinh có thể triển khai theo nhiều cách, nhưng cần giới thiệu được vấn đề cần bàn luận, nêu rõ lí do và quan điểm của bản thân, hệ thống luận điểm chặt chẽ, lập luận thuyết phục, sử dụng dẫn chứng thuyết phục.

Sau đây là một hướng gợi ý: 

- Hình tượng nhân vật Vũ Như Tô:

+ Là một người có tài về kiến trúc. Tài năng đó được chính ông thừa nhận: Tôi bẩm sinh có khiếu về kiến trúc. Tài năng đó vang danh thiên hạ, nên được Đan Thiềm biết đến và mời ông vào để được gặp mặt.

+ Vũ Như Tô là một người có phẩm giá: ông có tài nhưng không bán rẻ tài năng của mình để được phú quý, không muốn đem cái tài của mình ra để phục vụ bọn thống trị thối nát. Chính vì thế mà ông phải lánh mình, phải ẩn thân.

+ Tuy nhiên, ở ông có một hạn chế, đó là ông không có được một tầm nhìn sâu rộng, không nhìn nhận được mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc đời. Chính hạn chế này đã khiến ông đồng ý với Đan Thiềm, quyết xây Cửu Trùng Đài để tô điểm cho đất nước trong lúc nhân dân đang lầm than, đói khổ. Cái mơ mộng của ông và của Đan Thiềm là đẹp, là có tâm với đất nước, nhưng nó đi ngược lại với lợi ích của nhân dân.