I. Đọc hiểu (4,0 điểm)

Đọc ngữ liệu sau và trả lời các câu hỏi bên dưới:

Một mẹ cùng ba con

Lê la bên đường nọ

Đứa bé ôm trong lòng

Đứa lớn tay mang giỏ

Trong giỏ đựng những gì?

Mớ rau lẫn tấm cám

Nửa ngày bụng vẫn không

Quần áo vẻ co dúm

[…]

Lần phố xin miếng ăn

Cách ấy đâu được mãi

Chết lăn rãnh đến nơi

Thịt da béo cầy sói

Mẹ chết có tiếc gì!

Thương đàn con vô tội

Nỗi đau như xé lòng

Trời cao có thấu nổi?

[…]

Đêm qua trạm Tây Hà

Mâm cổ sang vô kể

Vây cá hầm gân hươu

Lợn dê mâm đầy ngút

Quan lớn không gắp qua

Các thầy chỉ nếm chút

Thức ăn thừa đổ đi

Quanh xóm no đàn chó

Biết đâu bên đường quan

Có mẹ con đói khổ

Ai vẽ bức tranh này

Dâng lên nhà vua rõ.

(Trích Sở kiến hành – Nguyễn Du, Nguyễn Hữu Bông dịch,

in trong Thơ chữ Hán Nguyễn Du, Nhà xuất bản Văn học, Hà Nội, 1978)

(0,5 điểm) Bài thơ trên được viết theo thể thơ nào?

* Yêu cầu về hình thức, kĩ năng: Đảm bảo đoạn văn nghị luận có bố cục mạch lạc, sử dụng linh hoạt các kiểu câu và có sự liên kết chặt chẽ giữa các câu, các ý trong đoạn văn. Có cách diễn đạt trong sáng độc đáo, thể hiện những suy nghĩ, kiến giải mới mẻ về vấn đề nghị luận.

Yêu cầu về kiến thức: 

Học sinh có thể triển khai theo nhiều cách, nhưng cần giới thiệu được vấn đề cần bàn luận, nêu rõ lí do và quan điểm của bản thân, hệ thống luận điểm chặt chẽ, lập luận thuyết phục, sử dụng dẫn chứng thuyết phục.

Sau đây là một hướng gợi ý: 

* Giải thích vấn đề

- Tình yêu thương là sự đồng cảm, chia sẻ, quan tâm giữa con người với con người.

- Trong hoạn nạn, tình yêu thương giúp người gặp khó khăn cảm thấy được an ủi, tiếp thêm sức mạnh để vượt qua.

* Phân tích, chứng minh

- Tình yêu thương là nền tảng của sự đoàn kết, lan tỏa tinh thần “lá lành đùm lá rách”.

- Những hành động nhỏ như giúp đỡ, động viên, quyên góp... có thể làm thay đổi số phận một con người.

- Dẫn chứng: hành động tương trợ trong thiên tai, dịch bệnh, chiến tranh, hoàn cảnh nghèo khó...

* Bình luận, mở rộng

- Tình yêu thương không chỉ giúp người khác mà còn hoàn thiện chính bản thân ta.

- Trong xã hội hiện đại, đôi khi con người sống thờ ơ, cần khơi dậy và lan tỏa tình yêu thương.

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn thuyết minh

- Học sinh biết tạo lập một bài văn thuyết minh đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài. 

b. Xác định đúng đối tượng thuyết minh

Trích đoạn Sở kiến hành – Nguyễn Du

c Triển khai đối tượng thuyết minh

- Tổ chức, sắp xếp các ý tho trật tự hợp lí.

- HS có thể triển khai theo những cách khác nhau, nhưng cần đảm bảo các ý cơ bản sau:

1. Mở bài

- Giới thiệu tác giả Nguyễn Du:

+ Đại thi hào dân tộc, danh nhân văn hóa thế giới (UNESCO vinh danh 2015).

+ Nổi tiếng với Truyện Kiều và nhiều tác phẩm chữ Hán giàu giá trị nhân văn.

- Giới thiệu tác phẩm Sở kiến hành:

+ Bài thơ chữ Hán viết theo thể hành, sáng tác khi Nguyễn Du đi sứ Trung Quốc.

+ Thể hiện cái nhìn nhân đạo và hiện thực sâu sắc trước sự chênh lệch giàu – nghèo.

2. Thân bài

* Hoàn cảnh và xuất xứ

- Viết trong chuyến đi sứ (1813–1814) qua nhiều vùng đất Trung Quốc.

- “Sở kiến hành” nghĩa là “Đi đường thấy việc mà làm thơ”.

- Lấy cảm hứng từ cảnh thực mà Nguyễn Du tận mắt chứng kiến.

* Nội dung chính

- Bức tranh đói nghèo thảm thương:

+ Hình ảnh người mẹ và ba con đói khát, áo quần rách rưới, lang thang xin ăn.

+ Sự cùng cực: trong giỏ chỉ có mớ rau, tấm cám, nửa ngày chưa ăn, cái chết cận kề.

+ Nỗi đau của người mẹ không tiếc mạng mình, chỉ thương đàn con vô tội.

- Bức tranh phồn thực – xa hoa:

+ Đêm trước tại trạm Tây Hà, mâm cổ đầy sơn hào hải vị.

+ Quan lớn và thầy chỉ ăn chút ít, phần thừa đổ bỏ cho chó ăn.

- Sự đối lập gay gắt:

+ Một bên đói khát đến chết, một bên ăn uống thừa mứa.

+ Tố cáo sự bất công, vô cảm trong xã hội phong kiến.

- Lời kêu gọi nhân đạo:

+ Mong ai đó vẽ cảnh này để dâng vua, để “trời cao” và người cầm quyền thấu nỗi khổ dân.

+ Thể hiện niềm trắc ẩn sâu sắc của Nguyễn Du với con người bé nhỏ.

* Giá trị nghệ thuật

- Thể thơ hành: nhịp linh hoạt, tự do, phù hợp với kể chuyện, tả cảnh.

- Ngôn ngữ giàu hình ảnh: chân thực, sinh động, khắc họa rõ sự tương phản.

- Thủ pháp đối lập: làm nổi bật sự chênh lệch giàu – nghèo.

- Giọng điệu: vừa xót thương vừa phẫn uất, mang tính tố cáo mạnh mẽ.

3. Kết bài

- Khẳng định giá trị tác phẩm: Sở kiến hành vừa có giá trị hiện thực (phản ánh sự bất công xã hội), vừa có giá trị nhân đạo (xót thương con người).

- Liên hệ: Thông điệp của tác phẩm vẫn còn nguyên giá trị trong xã hội hiện đại, khi bất công và khoảng cách giàu – nghèo vẫn tồn tại.

d. Chính tả, ngữ pháp

Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt

e. Sáng tạo

- Bài viết có luận điểm rõ ràng, lập luận thuyết phục, diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng.           

- Chữ viết sạch đẹp, rõ ràng, văn phong lưu loát; không mắc lỗi chính tả, lỗi dùng từ, đặt câu.