CỔ TÍCH ẤM SỨT VÒI

Trong quán nước bên đường, có một cái ấm pha trà đã cũ. Vòi ấm bị sứt một miếng nhỏ. Chủ quán mấy lần định thay nhưng vì chưa có tiền nên cứ để dùng tạm. Vả lại trông thế nhưng ấm còn tốt chán. Bản thân chiếc ấm cũng hiểu được hoàn cảnh của ông chủ. Nó tự nhủ: mình đã bị khuyết tật, thì phải cố làm việc cho tốt. Thế là ấm luôn chú ý giữ cho mình sạch sẽ. Nó hãm trà bằng nước sôi thật khéo, bao giờ trà cũng vừa chín và toả hương thơm phức. Khi rót trà ra chén qua cái vòi bị sứt, nó cũng cẩn thận không để nước rớt ra ngoài.

 (…) Một hôm, bỗng có vị khách từ nơi xa đến. Nhìn thấy chiếc ấm hơi khác thường, ông ta nhấc lên, chăm chú ngắm nghía hồi lâu. Đoạn, cất tiếng nói với chủ quán:

- Ấm quý! Nếu ông bằng lòng để lại cho tôi, tôi sẽ trả cho ông thật hậu.

- Dào ôi! Bác khéo đùa! – Ông chủ nhìn khách nở nụ cười thật thà – Chẳng qua chỉ là cái ấm sứ bình thường, do vô ý tôi đánh mẻ một miếng ở vòi. Quán nghèo nên mới phải để dùng tạm…

- Ông bảo ấm bình thường à? Ba trăm năm mà bình thường à?

- Bác vừa nói gì cơ?

- Tôi bảo chiếc ấm này đã ra đời cách đây ba thế kỉ. Nếu tính tuổi thì tôi với ông còn phải gọi ấm là cụ tổ của cụ tổ đấy! Tóm lại là đồ cổ, quý hiếm cực kì.

Nghe giọng quả quyết của ông khách, cái ấm suýt rùng mình. Thiếu bản lĩnh một chút thì nó đã để cho nước sôi trào ra miệng. Nhưng nó kịp trấn tĩnh. Không ai tự biết mình bằng mình, ấm nghĩ thầm. Nó biết nó ra đời ở một cái lò gốm sứ ven sông, chỉ mới cách đây hơn chục năm. Cái ông khách tưởng như sành đồ cổ kia, hoá ra nhìn gà hoá cuốc.

- Thế nào? Ông để lại cho tôi chiếc ấm này chứ?

Chủ quán ngần ngừ, nhìn chiếc ấm như muốn hỏi: “Người ta tha thiết như thế, ngươi tính sao?”.

Chiếc ấm im lặng. Nó không nói được, tất nhiên rồi. Đất có nung thành sứ thì cũng chẳng cất lên lời. Nhưng ấm biết suy nghĩ. Và ông chủ cũng hiểu được những suy nghĩ của nó. Chính vì thế mà ông ngẩng lên nói với khách:

- Nó không đồng ý, bác ạ. Nó biết sứ mệnh cao quý của nó là biến những cái búp trà thành thứ nước uống tuyệt vời, như tất cả những cái ấm pha trà lão luyện khác. Bao nhiêu năm nay nó đã tận tuỵ phục vụ khách hàng của tôi. Đến nỗi sứt mẻ cả mình mẩy mà vẫn không nề hà… Khách ở quán tôi ai cũng chuộng nó. Tôi không thể vì tiền mà phụ họ được.

Vậy là cái ấm sứt vòi vẫn được ở lại trong quán nước nghèo, làm cái công việc sở trường của nó là pha trà. Đôi khi nó nghĩ: May mà ông chủ quán không tham! Nếu không thì vị khách gà mờ kia đã mất oan cả đống tiền. Còn nó, dù được trưng bày trong tủ kính, hay quăng quật mua đi bán lại, sao cũng đến lúc thân phận bị lộ tẩy. Tưởng ba trăm năm, hoá ra lại mười năm… Lúc ấy thì xấu hổ chết đi được!

Có khi nào ghé quán nước nhìn thấy chiếc ấm ấy, bạn hãy tưởng tượng thêm những câu chuyện thú vị về nó nhé. Tôi cam đoan chiếc ấm sứt vòi nào cũng có trong mình khối chuyện lí thú, có khi cả chuyện cổ tích nữa ấy chứ!

                                (Trần Đức Tiến, Xóm Bờ Giậu, NXB Kim Đồng, Hà Nội, 2023)                                                                                                                                                                       

Xác định ngôi kể của người kể chuyện ở văn bản trên?

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Trình bày suy nghĩ của mình về giá trị của sự chân thật và lòng tự trọng trong cuộc sống con người.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu ngắn gọn câu chuyện “Cổ tích ấm sứt vòi”: kể về một chiếc ấm bị sứt vòi nhưng vẫn tận tụy làm công việc của mình, không bị dao động bởi lời tâng bốc hay cám dỗ vật chất.

- Dẫn dắt vấn đề: Từ câu chuyện, ta nhận ra ý nghĩa sâu sắc của sự chân thật và lòng tự trọng, những phẩm chất giúp con người sống đúng với mình và được tôn trọng trong cuộc đời.

* Thân bài:

a) Giải thích

- Chân thật là sống đúng với bản chất, không giả dối, không tô vẽ hay che giấu sự thật.

- Tự trọng là biết tôn trọng, giữ gìn phẩm giá, danh dự của bản thân, không để vật chất hay danh lợi làm mình đánh mất nhân cách.

- Hai phẩm chất này luôn đi đôi với nhau: người chân thật thì thường có lòng tự trọng, người có tự trọng không bao giờ chấp nhận sống giả dối.

b) Phân tích – bàn luận

- Trong truyện, chiếc ấm bị sứt vòi vẫn cần mẫn, sạch sẽ và chu toàn nhiệm vụ pha trà – biểu tượng cho người lao động bình dị nhưng tự tin, không tự ti về khuyết điểm.

- Khi bị người khách lầm tưởng là “đồ cổ quý hiếm”, chiếc ấm vẫn “trấn tĩnh”, không tự huyễn hoặc hay lừa dối - đó là lòng trung thực và bản lĩnh biết mình.

- Ông chủ quán từ chối bán chiếc ấm, không vì tiền mà quên đi giá trị tinh thần – biểu hiện của lòng tự trọng và trung thành với cái thật.

→ Từ đó, truyện khẳng định: Giá trị của con người không nằm ở vẻ ngoài hay danh tiếng, mà ở nhân cách và sự cống hiến thầm lặng.

c) Mở rộng – liên hệ thực tế

- Trong xã hội hôm nay, không ít người sẵn sàng đánh mất sự thật để chạy theo tiền tài, danh vọng, mạng xã hội ảo...

- Nhưng cũng có biết bao con người âm thầm lao động, cống hiến, sống trung thực, giữ vững lòng tự trọng – họ chính là “những chiếc ấm sứt vòi” đáng quý giữa đời thường.

→ Sự chân thật và tự trọng giúp con người sống an nhiên, được người khác tin yêu và xã hội trân trọng.

d) Phản đề – phê phán

- Phê phán những kẻ giả tạo, giả vờ tài giỏi, chạy theo “hào nhoáng”, đánh mất nhân cách.

- Cũng cần cảnh tỉnh những người tự ti, không dám khẳng định giá trị bản thân vì vài “vết sứt” trong cuộc đời – bởi ai cũng có khiếm khuyết, quan trọng là biết sống đúng với mình.

* Kết bài:

- Khẳng định lại ý nghĩa: Sống chân thật và có lòng tự trọng chính là nền tảng tạo nên nhân cách con người.

- Liên hệ bản thân: Mỗi người, dù nhỏ bé hay khiếm khuyết, đều có thể tỏa sáng nếu biết giữ gìn giá trị thật của mình và sống tử tế với cuộc đời.

Bài viết tham khảo

Câu chuyện “Cổ tích ấm sứt vòi” của Trần Đức Tiến tưởng như đơn giản nhưng lại ẩn chứa một bài học nhân sinh sâu sắc về giá trị của sự chân thật và lòng tự trọng trong cuộc sống con người. Trong quán nước nhỏ ven đường, chiếc ấm sứt vòi vẫn ngày ngày cần mẫn phục vụ khách, dẫu đã cũ kỹ, khiếm khuyết. Khi có người khách xa đến, tưởng nhầm nó là món đồ cổ quý hiếm, chiếc ấm không hề tự huyễn hoặc, mà bình thản nhận ra sự thật về chính mình. Nó hiểu giá trị của bản thân không nằm ở tuổi tác hay vẻ ngoài, mà ở công việc lặng thầm và niềm vui khi đem lại những tách trà thơm cho người đời. Cũng nhờ thế, ông chủ quán — người giản dị và chân thật — đã từ chối bán ấm dù được trả giá cao, vì hiểu rằng, không thể dùng tiền để đánh đổi những giá trị đã gắn bó bằng sự tận tụy và tình cảm.

Qua câu chuyện ấy, ta nhận ra rằng chân thật và tự trọng là hai phẩm chất vô cùng quan trọng trong đời sống. Người chân thật luôn biết sống đúng với khả năng, bản chất của mình, không tô vẽ hay giả tạo để được ngợi khen. Người có lòng tự trọng không bao giờ vì lợi ích vật chất mà bán rẻ nhân cách, không chạy theo sự dối trá hay hào nhoáng bề ngoài. Giống như chiếc ấm sứt vòi, mỗi người trong chúng ta đều có “vết sứt” riêng – những khuyết điểm, giới hạn, vấp ngã – nhưng nếu biết sống trung thực và hết lòng trong công việc, ta vẫn tỏa ra “hương trà” riêng của mình. Chính những người biết sống thật, biết giữ phẩm giá trong những hoàn cảnh khó khăn nhất mới đáng được tôn trọng và tin yêu.

Trong xã hội hôm nay, khi đồng tiền và danh vọng nhiều khi khiến con người dễ lạc lối, bài học từ chiếc ấm sứt vòi càng trở nên quý giá. Sự giả tạo có thể giúp ai đó nổi bật trong chốc lát, nhưng chỉ lòng trung thực và tự trọng mới giúp ta đứng vững lâu dài. Con người sống chân thật sẽ có tâm hồn thanh thản, còn người đánh mất mình vì lợi ích tầm thường sẽ mãi sống trong ân hận. Mỗi chúng ta cần biết nhìn nhận đúng giá trị của bản thân, dám là chính mình và tôn trọng giá trị thật của người khác.

Cuộc đời giống như một quán nước nhỏ – nơi mỗi “chiếc ấm” đều có thể tỏa hương nếu biết sống đúng với bản chất của mình. Chỉ cần ta giữ được lòng chân thật và tự trọng, thì dù “sứt vòi” hay “trầy xước”, ta vẫn là chính mình – một con người có giá trị thật sự trong cuộc sống.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Trình bày suy nghĩ về bài học rút ra trong cách nhìn nhận giá trị của bản thân và của người khác trong cuộc sống.

- Hệ thống ý:

+ Giải thích:

. Giá trị của bản thân là những phẩm chất tốt đẹp, năng lực, đạo đức và ý nghĩa sống mà mỗi người tạo dựng cho chính mình.

. Nhìn nhận giá trị của người khác là sự tôn trọng, công bằng, không đánh giá con người chỉ qua bề ngoài hay hoàn cảnh.

+ Bàn luận:

. Trong cuộc sống, nhiều khi con người dễ bị mê lóa bởi danh lợi, vẻ ngoài hay giá trị vật chất mà quên mất phẩm chất và năng lực thực sự.

. Như chiếc ấm trong truyện, dù “sứt vòi” nhưng luôn tận tâm với công việc, giữ lòng tự trọng, không vì lời tâng bốc hay tiền bạc mà đánh mất mình.

. Ông chủ quán cũng đáng quý vì không tham lam, biết trân trọng giá trị chân thật thay vì giá trị giả tạo.

→ Bài học: Con người cần sống trung thực với bản thân, khiêm tốn, biết phát huy giá trị thật của mình; đồng thời, phải biết nhìn người bằng trái tim và sự hiểu biết, không đánh giá qua hình thức.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ văn bản để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện rõ suy nghĩ về bài học rút ra trong cách nhìn nhận giá trị của bản thân và của người khác trong cuộc sống.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Câu chuyện Cổ tích ấm sứt vòi của Trần Đức Tiến để lại cho ta bài học sâu sắc về cách nhìn nhận giá trị thật của bản thân và của người khác trong cuộc sống. Chiếc ấm bị sứt vòi tuy khiếm khuyết nhưng luôn tận tụy, sạch sẽ và làm tốt công việc của mình, không vì được tâng bốc là “đồ cổ ba trăm năm” mà đánh mất bản chất thật. Ông chủ quán cũng đáng quý vì không tham tiền, biết trân trọng chiếc ấm giản dị đã gắn bó với mình. Câu chuyện gợi nhắc rằng giá trị của một người không nằm ở vẻ ngoài hào nhoáng hay danh xưng to lớn, mà ở tấm lòng chân thật, sự cố gắng và tinh thần cống hiến. Cuộc sống hôm nay vẫn có nhiều người chỉ biết đánh giá người khác qua vật chất, bằng cấp hay địa vị – đó là cách nhìn hời hợt, dễ khiến ta đánh mất niềm tin và nhân cách. Mỗi người cần học cách sống khiêm nhường, tự tin vào năng lực của bản thân, và biết trân trọng những giá trị thật xung quanh mình. Bởi chỉ khi sống đúng với mình, ta mới thật sự có giá trị trong mắt cuộc đời.