KHUN LÚ – NÁNG ỦA (CHÀNG LÚA – NÀNG ỦA)

(Truyện thơ dân tộc Thái)

(Trích)

Nàng rời chàng buồn đau theo mẹ

Đường về quê vắng vẻ quạnh buồn

Vời trông nào thấy người thương

 

240- Trời âm thầm tỏa màn sương mịt mùng

Vào cánh rừng trông chừng xa khuất

Nàng như cuồng ngã vật nằm queo

Bà Nàng cuống sợ nhào theo

Ôm con nhớn nhác giữa đèo nhờ ai ?

 

245- Nhờ chim Én cánh dài tìm Lú

Kể ngọn ngành, Chàng sợ đi ngay

Đây rồi Chàng gọi, Chàng lay

- Hỡi ôi, Vía Ủa có hay chăng về

Anh đây mà, dậy đi Em hỡi

 

250- Ngượi vợ yêu anh đợi anh mong

“Hà hơi” Chàng bế Chàng bồng

Giật mình choàng tỉnh Nàng bừng cơn mê

- Anh yêu quí , chết đi cho khuất

Sống chia lìa, lay lắt anh ơi !

 

255- Van Nàng, Mẹ mới nên lời:

- Sợ Cha bắt “chém” cả đôi chẳng nề!

Khun Lú mới vỗ về Nàng Ủa:

Gắng hãy về chớ quá buồn đau

Mặc cho kẻ lượn bên rào

 

260- Có trời chứng giám ta nào phụ nhau!

Nàng về những âu sầu buồn bã

Nước mắt thì lã chã kêu gào

Người Cha sôi giận tuôn trào

- Hễ mày còn bướng thì tao chặt đầu!

 

265- Vừa lúc Tạo thăm Dâu đã đến

Mẹ mắng con, im ỉm trong buồng

Nàng Ủa xinh đẹp ngậm buồn

Khóc thương Chàng Lú chẳng còn thiết chi.

 

(Bản diễn Nôm “Khun Lú – Náng Ủa” của Nguyễn Khôi dài 452 câu thơ đã được Nhà xuất bản Văn Hóa Dân Tộc in và phát hành 1100 cuốn, tại Hà Nội tháng 9 - 1997)

Chú thích:

(Tóm tắt tác phẩm: Tích truyện cổ Chàng Lú – nàng Ủa có ở các dân tộc Kháng (Xá), Khơ Mú, Thái,... Chàng Lú và nàng Ủa yêu nhau tha thiết từ nhỏ. Lớn lên, Ủa bị cha mẹ ép gả cho một tù trưởng có thế lực. Cả hai cùng tự vẫn, kiện lên đến Trời. Nhưng chính Trời lại là người chủ mưu trong mọi chuyện. Họ bị đày thành hai ngôi sao (sao Khun Lú và sao Nàng Ủa), mỗi ngôi sao đứng một góc trời, mãi mãi trông đợi nhau mà không được gần nhau.

Tích khác: Câu chuyện duyên trời, tình đất thiếu đạo lý, chia lìa đôi lứa vì ép duyên, nên họ rủ nhau quyên sinh (chết) lên Mường Trời, mong được xum họp; nào ngờ Then (Trời) háo sắc lại tranh Vợ lấy làm tỳ thiếp, nạt Chồng làm oan hồn lẩn khuất trong không gian; chưa thôi, Then (Trời) lại bắt họ trở thành 2 ngôi sao Khun Lú – Náng Ủa (Sao Hôm- Sao Mai) chỉ cho nhìn nhau mà không được gặp.

Đoạn trích: Lú - Ủa không thể đến được với nhau và tâm trạng của nàng Ủa đang theo mẹ về nhà)

Đặc điểm của truyện thơ trong văn bản trên là gì?

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Bàn luận về: Ý nghĩa của một tình yêu son sắt, thủy chung đối với mỗi người.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu chung về tác phẩm

- Chỉ ra nội dung chính của đoạn trích và chi tiết thể hiện được vấn đề được bàn luận: Tình yêu son sắt thủy chung của nàng Ủa – chàng Lú.

* Thân bài:

- Bàn luận về vấn đề:

+ Định nghĩa: Chung thủy nghĩa là sự son sắc một lòng trong mọi hoàn cảnh, dù gặp nhiều khó khăn, thử thách hay đựoc sống hạnh phúc ta vẫn không thay lòng đổi dạ.

+ Giá trị của lòng thủy chung, son sắt với mỗi người (biểu hiện – chứng minh): Nó chính là chất keo gắn dính con người lại với nhau. Như trong mối quan hệ vợ chồng lòng chung thủy sẽ giúp gia đình bạn hạnh phúc. Trong tình bạn nếu có lòng thủy chung thì chắc hẳn tình bạn sẽ được kéo dài và bền vững hơn bao giờ hết. Con người muốn có muốn quan hệ lâu bền thì phải dùng trái tim để đối đáp với nhau. Lòng chung thủy chính là một thước đo của phẩm chất. Một con người có lòng chung thủy sẽ được mọi người xung quanh yêu mến và kính trọng.

- Liên hệ bản thân

* Kết bài:

- Khái quát vấn đề nghị luận.

Bài văn tham khảo

Truyện thơ Khun Lú – Náng Ủa là tác phẩm dân gian nổi tiếng của dân tộc Thái, ca ngợi một tình yêu đẹp mà bi thương giữa chàng Lú và nàng Ủa. Dù bị chia cắt bởi lễ giáo và quyền lực, họ vẫn giữ trọn lòng son sắt, thủy chung cho đến tận cùng của cuộc đời. Từ câu chuyện ấy, ta nhận ra ý nghĩa lớn lao của một tình yêu bền chặt, chung thủy đối với mỗi con người trong cuộc sống.

Thủy chung là sự một lòng, một dạ với người mình yêu thương, là không thay đổi dù gặp khó khăn, ngăn trở hay thử thách. Trong tình yêu, lòng thủy chung giúp con người biết trân trọng, gắn bó và sống có trách nhiệm với cảm xúc của chính mình. Khun Lú và Náng Ủa là biểu tượng cho thứ tình yêu thiêng liêng ấy – dù bị ép duyên, dù phải xa cách, họ vẫn một lòng hướng về nhau, không để danh vọng hay quyền lực làm phai nhạt tình cảm. Chính sự thủy chung đã khiến tình yêu của họ vượt qua cả cái chết, hóa thân thành hai vì sao trên bầu trời – biểu tượng của sự gắn bó vĩnh hằng.

Trong cuộc sống hôm nay, lòng thủy chung vẫn giữ vai trò vô cùng quan trọng. Nó là nền tảng của mọi mối quan hệ bền vững – từ tình yêu đôi lứa đến tình nghĩa vợ chồng, bạn bè hay đồng nghiệp. Một người biết sống thủy chung sẽ luôn được trân trọng, tin cậy và yêu mến, bởi họ sống thật lòng, biết giữ lời hứa và không dễ thay đổi vì lợi ích cá nhân. Ngược lại, sự phản bội hay thay lòng thường để lại những tổn thương sâu sắc, làm tan vỡ niềm tin – thứ vốn rất khó có thể hàn gắn.

Lòng thủy chung còn là thước đo của nhân cách. Người biết giữ trọn tình cảm chính là người có trái tim trung thực, có trách nhiệm và giàu tình nghĩa. Họ không chỉ yêu một người, mà còn yêu cách sống tử tế, chung thành với giá trị đạo đức của bản thân. Giống như chàng Lú và nàng Ủa, họ sẵn sàng hy sinh để bảo vệ tình yêu chân thật, coi tình nghĩa là điều quý giá hơn tất cả.

Mỗi người trong chúng ta đều cần nuôi dưỡng lòng thủy chung, bởi chỉ khi biết trân trọng tình cảm, con người mới có thể sống sâu sắc và hạnh phúc. Tình yêu có thể mang đến đau khổ, nhưng sự son sắt, bền lòng sẽ khiến tình yêu ấy trở nên cao đẹp và đáng nhớ. Từ câu chuyện Khun Lú – Náng Ủa, ta thêm tin rằng: tình yêu chân thật sẽ không bao giờ mất đi, mà sẽ mãi tỏa sáng như hai vì sao trên bầu trời – biểu tượng của sự thủy chung vĩnh cửu trong tâm hồn con người.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Cảm nhận về tâm trạng của nàng Ủa khi theo mẹ về nhà và tình yêu thủy chung của nàng với chàng Lú.

- Hệ thống ý

a. Tâm trạng của nàng Ủa khi theo mẹ về nhà

+ Nỗi buồn đau, tuyệt vọng: “ngã vật nằm queo”, “bừng cơn mê”, “nước mắt thì lã chã kêu gào”.

+ Sợ hãi trước sự ép buộc của cha mẹ, đặc biệt là lời đe dọa tàn nhẫn của người cha: “hễ mày còn bướng thì tao chặt đầu”.

+ Tình thế bế tắc, nàng bị dồn đến đường cùng, không thể tự quyết định hạnh phúc của mình.

b. Tình yêu thủy chung của nàng với chàng Lú

+ Dù bị chia cách, nàng vẫn một lòng với Khun Lú: “Có trời chứng giám ta nào phụ nhau”.

+ Tình yêu sâu nặng, tha thiết, sẵn sàng chết đi nếu không được sống bên nhau: “Anh yêu quý, chết đi cho khuất”.

+ Khát vọng hạnh phúc lứa đôi nhưng bị lễ giáo và thế lực chà đạp.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ văn bản để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện được suy nghĩ về về tâm trạng của nàng Ủa khi theo mẹ về nhà và tình yêu thủy chung của nàng với chàng Lú.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Trong truyện thơ Khun Lú – Náng Ủa của dân tộc Thái, đoạn trích đã khắc họa sâu sắc tâm trạng đau khổ và tình yêu thủy chung của nàng Ủa với chàng Lú. Bị cha mẹ ép gả cho tù trưởng giàu có, nàng Ủa buồn đau đến tột cùng, “ngã vật nằm queo” giữa rừng, như muốn buông bỏ cả sự sống. Khi nghe tin chàng Lú đến, nàng tỉnh dậy nhưng lại thốt lên đầy tuyệt vọng: “Anh yêu quý, chết đi cho khuất / Sống chia lìa, lay lắt anh ơi!”. Lời nói ấy thể hiện nỗi đau xé lòng khi tình yêu bị chia cắt phũ phàng. Trước sự đe dọa tàn nhẫn của người cha: “Hễ mày còn bướng thì tao chặt đầu”, nàng vẫn một lòng thủy chung với Khun Lú, khẳng định “Có trời chứng giám ta nào phụ nhau”. Tình yêu ấy đẹp đẽ mà bi thương, vừa cháy bỏng khát vọng hạnh phúc, vừa chịu nhiều ngang trái, bất công. Chính vì thế, câu chuyện để lại trong lòng người đọc nỗi xót xa và niềm cảm thông sâu sắc cho đôi lứa yêu nhau mà không thể đến được với nhau.