PHƯƠNG ẤY

Đêm trong suốt áp ngực vào phương ấy Gặp lại mùi cỏ cháy suốt thời trai Ngôi sao rơi trên dãy kẽm gai dài Cái vùng đất không tiếng gà cất gáy Bao hăng nồng cỏ cháy rát hoàng hôn.     Là cái phương sao quá bồn chồn Đón thư mẹ qua bảy vòng lửa khói Vết thương đỏ, viên đạn thì sáng chói Chiếc lá xanh kì lạ trút trong đời.     Tiếng mùa mưa hồn hậu đến bên tôi Tiếng thương nhớ không lời trên tóc mẹ Tiếng Tổ quốc trên môi khi đạn xé Tiếng cuối cùng khi khẩu súng nắm trên tay.     Chỗ Hiến nằm - giờ trời nắng heo may Chỗ Thi ngủ - bình minh rơi tím đất Mặt trận xưa, đồng trưa đưa cỏ mật Ơi chiến hào tha thiết tuổi hai mươi.

Cái chiến hào tha thiết ở trong tôi Xanh thăm thẳm lưng đèo giao thừa tới Người con gái cõng mình qua đạn xối Tình yêu thầm, kín lại lối giao liên.       Là cái phương chưa rõ cả mặt em Chưa khóc kịp bao bạn bè nhắm mắt Là cái phương nấm mộ người giữ đất Chớp bên đường như một ánh sao nâu.     Phương ấy dài ngút ngút Cà Mau Nơi trắng sóng, lá rừng xanh ngắt ngắt Ôi phương ấy ở đâu tôi cũng gặp Hát vô bờ chữ Đất, lá cây ơi!     Phương ấy còn ở mãi trong tôi Ngỡ nâng lấy tay mình, ngỡ như người biết nói Phương ấy ơi! Suốt đời như dấu hỏi Trên hai vai tuổi trẻ - trước chân trời.

 

(Hò hẹn mãi cuối cùng em cũng đến, Hoàng Nhuận Cầm, NXB Hội nhà văn, 2007)

* Chú thích:

1. Hoàng Nhuận Cầm (1952-2021) là một nhà thơ, từng là một chiến sĩ tham gia kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Nhiều bài thơ của Hoàng Nhuận Cầm mà phần lớn là thơ tình được các bạn đọc trẻ tuổi, đặc biệt là học sinh, sinh viên yêu thích vì nó gắn với những kỷ niệm của tuổi trẻ, tình yêu với một giọng thơ trẻ trung, sôi nổi.

2. Hoàn cảnh sáng tác bài thơ “Phương ấy” của Hoàng Nhuận Cầm: Lấy cảm hứng từ nhật ký “Mãi mãi tuổi hai mươi” của liệt sĩ Nguyễn Văn Thạc - người bạn cùng thời Đại học Tổng hợp Hà Nội của mình, Hoàng Nhuận Cầm đã viết nên bài thơ “Phương ấy” cũng như kịch bản phim “Mùi cỏ cháy” để nói về chính thế hệ của ông - thế hệ học sinh, sinh viên “xếp bút nghiên”, “xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước”.

Bài thơ được viết thể thơ nào?

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: trình bày suy nghĩ về tình yêu quê hương, đất nước đối với thế hệ trẻ hiện nay.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Nêu được vấn đề cần nghị luận: Suy nghĩ về tình yêu quê hương, đất nước đối với thế hệ trẻ hiện nay.

* Thân bài:

a. Giải thích về tình yêu quê hương đất nước

- Tình yêu quê hương đất nước là tình cảm gắn bó sâu sắc, chân thành đối với những sự vật và con người nơi ta được sinh ra và lớn lên, là hành động không ngừng nỗ lực để xây dựng và phát triển đất nước.

- Lòng yêu nước là một tình cảm thiêng liêng, cao quý của mỗi người dành cho đất nước của mình.

b. Biểu hiện tình yêu quê hương đất nước?

- Trong thời kỳ chiến tranh:

- Trong thời bình:

c. Tình yêu quê hương đất nước có vai trò như thế nào đối với thế hệ trẻ?

- Tình yêu quê hương đất nước giúp mỗi con người sống tốt hơn trong cuộc đời, không quên nguồn cội.

- Nâng cao tinh thần và ý chí quyết tâm vươn lên của mỗi con người.

- Là động lực giúp con người sống có trách nhiệm hơn với gia đình, quê hương, đất nước, cộng đồng hay đơn giản nhất là đối với chính bản thân mình.

- Thúc đẩy sự phấn đấu hoàn thiện bản thân và tinh thần cống hiến giúp đỡ cộng đồng của mỗi cá nhân

d. Dẫn chứng

- Có những sinh viên khi vừa mới tốt nghiệp ra trường đã tình nguyện đến công tác ở những miền rừng núi xa xôi nhất.

- Có những thanh niên ngày ngày dầm mưa dãi nắng, không quản ngại để dọn sạch phố phường...

e. Phản đề

f. Bài học nhận thức và hành động

* Kết bài:

- Khái quát vấn đề nghị luận.

Bài văn tham khảo

Bài thơ “Phương ấy” gợi lại một thời hoa lửa oanh liệt của dân tộc, nơi những người trẻ tuổi đã sống và chiến đấu hết mình vì Tổ quốc. Giữa khói lửa chiến tranh, tình yêu quê hương, đất nước đã trở thành ngọn lửa thiêng soi sáng tâm hồn con người Việt Nam. Đọc những câu thơ ấy, ta càng suy ngẫm về tình yêu quê hương, đất nước của thế hệ trẻ hôm nay – những người đang sống trong hòa bình nhưng vẫn mang trong tim trách nhiệm với Tổ quốc.

Tình yêu quê hương, đất nước là tình cảm thiêng liêng, sâu sắc và tự nhiên nhất trong mỗi con người. Đó là sự gắn bó máu thịt với nơi mình sinh ra và lớn lên, là lòng biết ơn đối với Tổ quốc đã nuôi dưỡng mình bằng dòng sữa của truyền thống, của văn hóa và lịch sử. Lòng yêu nước không chỉ thể hiện bằng lời nói hay cảm xúc mà còn bằng hành động thiết thực: nỗ lực học tập, lao động, góp phần xây dựng và bảo vệ đất nước. Nó là sợi dây kết nối giữa mỗi cá nhân với cộng đồng, là biểu hiện cao đẹp nhất của tinh thần dân tộc.

Trong những năm tháng chiến tranh, tình yêu đất nước được thể hiện bằng ý chí chiến đấu, bằng sự hi sinh của cả một thế hệ tuổi trẻ. Họ đã dám gác lại hạnh phúc riêng, sẵn sàng nằm xuống để Tổ quốc đứng lên. “Phương ấy” của Hoàng Trần Cương chính là hình ảnh biểu tượng cho thế hệ ấy – những con người “tha thiết tuổi hai mươi”, sống và chết vì quê hương. Còn trong thời bình hôm nay, tình yêu đất nước lại mang hình hài khác. Nó hiện lên qua từng hành động giản dị mà bền bỉ: những bạn trẻ miệt mài nghiên cứu khoa học để góp phần phát triển công nghệ nước nhà; những sinh viên tình nguyện lên vùng cao dạy chữ; hay những người lao động âm thầm giữ gìn môi trường, làm đẹp phố phường. Mỗi hành động nhỏ bé ấy đều góp phần thắp sáng tình yêu Tổ quốc trong cuộc sống hiện đại.

Tình yêu quê hương, đất nước có vai trò vô cùng quan trọng đối với thế hệ trẻ. Nó giúp con người có ý thức hơn về cội nguồn, về truyền thống dân tộc, để từ đó sống có trách nhiệm và lý tưởng. Chính lòng yêu nước đã khơi dậy ý chí, nghị lực, thôi thúc tuổi trẻ không ngừng học hỏi, sáng tạo và cống hiến. Khi một người trẻ yêu đất nước, họ sẽ biết sống vì cộng đồng, biết đặt lợi ích chung lên trên cái tôi nhỏ bé của mình. Tình yêu ấy không chỉ là động lực phát triển bản thân mà còn là nền tảng để xây dựng một xã hội văn minh, bền vững.

Tuy nhiên, trong cuộc sống hiện nay, vẫn còn không ít người thờ ơ, vô cảm với những vấn đề của đất nước, mải mê chạy theo vật chất mà quên đi giá trị tinh thần. Họ là lời nhắc nhở cho mỗi chúng ta: yêu nước không phải là khẩu hiệu, mà là hành động cụ thể, kiên trì và tự giác trong từng việc làm hằng ngày.

Là thế hệ trẻ của thời đại mới, chúng ta cần nuôi dưỡng trong tim ngọn lửa yêu nước bằng cách trau dồi tri thức, rèn luyện bản lĩnh, sống nhân ái và có trách nhiệm. Hãy yêu đất nước không chỉ bằng lời ca hay những phút xúc động, mà bằng chính hành động cống hiến để quê hương ngày càng tươi đẹp, giàu mạnh hơn.

Tình yêu quê hương, đất nước – như “phương ấy” trong thơ – mãi là ngọn lửa ấm trong trái tim mỗi người Việt Nam. Với thế hệ trẻ hôm nay, đó vừa là niềm tự hào, vừa là lời nhắc nhở: hãy sống xứng đáng với những thế hệ cha anh đã ngã xuống để ta có được hòa bình hôm nay.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Cảm nhận về khổ thơ trong bài thơ “Phương ấy ơi” – Hoàng Nhuận Cầm.

- Hệ thống ý:

a. Nỗi nhớ và tình cảm da diết của người lính

+ “Phương ấy còn ở mãi trong tôi”: “Phương ấy” không chỉ là nơi chốn hay người thương mà là biểu tượng của một phần tâm hồn, luôn tồn tại, không phai mờ.

+ Điệp từ “ngỡ” thể hiện sự day dứt giữa thực và ảo, giữa hiện tại và ký ức – người lính như vẫn cảm nhận được hơi ấm của tình yêu giữa gian khổ chiến trường.

b. Vẻ đẹp tâm hồn người lính

+ Họ vừa kiên cường, vừa đa cảm, giàu tình yêu và khát vọng sống.

+ Tiếng gọi “Phương ấy ơi!” – một tiếng gọi đầy xúc động, gợi thương nhớ, khát vọng đoàn tụ, đồng thời là lời tri ân tuổi trẻ đã đi qua.

+ “Suốt đời như dấu hỏi” – biểu tượng cho nỗi khắc khoải không nguôi, cho những điều chưa trọn vẹn trong đời người lính: tình yêu, tuổi trẻ, và những mất mát.

+ Hình ảnh “Trên hai vai tuổi trẻ - trước chân trời” gợi tầm vóc của thế hệ ra trận – mang cả lý tưởng, tình yêu, niềm tin hướng tới tương lai dù đầy thử thách.

c. Nghệ thuật đặc sắc

+ Điệp từ (“ngỡ”) → tạo nhịp điệu hồi tưởng, mơ hồ, lay động.

+ Cách xưng gọi “Phương ấy ơi!” → giọng điệu trữ tình, gần gũi, chứa chan cảm xúc.

+ Hình ảnh ẩn dụ “dấu hỏi”, “chân trời” → mở ra chiều sâu triết lý về cuộc đời, tuổi trẻ, lý tưởng và khát vọng.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ văn bản để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện rõ suy nghĩ, quan điểm về khổ thơ trong bài thơ “Phương ấy ơi” – Hoàng Nhuận Cầm.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Đoạn thơ trong bài “Phương ấy” khắc họa sâu sắc những rung động tinh tế trong tâm hồn người lính trẻ giữa chiến tranh. “Phương ấy còn ở mãi trong tôi” là lời khẳng định da diết về nỗi nhớ khôn nguôi – “phương ấy” vừa là người thương, vừa là miền quê, là lý tưởng của một thời tuổi trẻ. Cách điệp từ “ngỡ” gợi cảm giác mơ hồ giữa thực và ảo, như thể người lính đang chạm vào ký ức của chính mình, cảm nhận hơi ấm của tình yêu trong hoài niệm. Tiếng gọi “Phương ấy ơi!” vang lên tha thiết, là nỗi niềm thương nhớ, là lời tri ân tuổi trẻ đã đi qua. Hình ảnh “suốt đời như dấu hỏi / Trên hai vai tuổi trẻ - trước chân trời” mở ra khoảng không mênh mông của thời gian và số phận – nơi người lính mang trong mình khát vọng và cả những dang dở. Với giọng thơ trữ tình, sâu lắng, đoạn thơ không chỉ nói về tình yêu mà còn ca ngợi vẻ đẹp của tâm hồn người lính – những con người biết sống, biết yêu và biết giữ trong tim một “phương trời” không bao giờ phai.