ĐĂM NOI (trích)

(Tóm tắt: Ngày xưa, có bok16 Drang Hạ – Drang Hơm có sức mạnh khủng khiếp. Lão thường đi khắp các nẻo đường để bắt người về ăn thịt. Bok Kei Đei trên trời ngó xuống, động lòng thương dân chúng, bèn cho con út là bia nàng Răk xuống cùng Set giữ đất nước. Set và Răk ăn ở với nhau sinh liền một lúc năm con trai Yung, Yol-ngoi, Hmen, Dê-hrit, Noi, trong đó thằng út Noi là khỏe nhất. Dù còn nhỏ tuổi, nhưng Noi đã rủ các anh em cùng đi đánh Drang Hạ – Drang Hơm để báo thù cho những người đã bị Drang Hạ – Drang Hơm ăn thịt. Hai bên quần nhau suốt mấy năm trời, đem ra không biết bao nhiêu tài phép. Bok Drang Hạ – Drang Hơm ngày một già yếu, trong khi Noi càng đánh càng khỏe. Sau cùng, Noi cũng hạ được Drang Hạ – Drang Hơm.

Tưởng đã yên, năm anh em hăm hở về nhà. Nhưng giữa đường, họ bị bok Prao chặn đánh để phục thù cho Drang Hạ – Drang Hơm. Bok Prao giở mọi tà thuật ra hại Noi mà không thành, sau rốt bị Noi giáng kiếm tiêu diệt. Noi cùng các anh về đoàn tụ cha mẹ. Cuộc sống buôn làng lại đầm ấm như xưa).

ĐĂM NOI: Ơ bôk Prao, đó, ông đã biết thế nào là Noi, con cháu của bôk Kei Đei chưa? BÔK PRAO: Này Noi, sao mày lại tài hơn thần, giỏi hơn trời? Nhà rông của ta đã hóa thành tro bụi mất rồi.

CÁC CON CỦA BÔK PRAO: Ơ, bố ơi, bố đừng đánh nhau nữa, bố không biết Noi có sức mạnh như thế nào ư?

BÔK PRAO: Sợ gì thằng Noi nhỏ bằng sợi chỉ, bé bằng cái kim, đập và nuốt nó dễ như đập quả trứng, có khó gì đâu! Ta cũng tài giỏi kém gì. Nghe tên ta, cá cũng phải chui xuống đất, trăn cũng phải giật mình, rồng cũng phải nhổm dậy ngó xem. (…) Này Noi, mày hãy chờ xem, ta sẽ đánh bằng búa thần của Drang Hạ – Drang Hơm đây này.

Bôk: dành gọi những người già được vị nể trong cộng đồng.

Bôk Prao vung tay lên, búa thần chạm núi, núi đá vỡ tan, lông tua tủa như lông nhím, lão hạ tay xuống trong chiếc khiên của Noi, các mảnh khiên to bằng núi con bắn ra tung tóe. Lão tưởng đã đánh trúng Noi rồi, không ngờ Noi vẫn ngồi đó ung dung hút thuốc. Thuốc của chàng vàng nhỏ như sợi thuốc người Doăn, thơm như mùi ruột cây kơ lâu, ngọt như mật con ong rừng.

Bôk Prao tức lắm, lão chửi:

– Mày tài giỏi thật. Mày hãy chờ ta làm một lần nữa. Chắc chắn mày sẽ chết.

Lại một lần nữa, búa cắm sâu xuống đất, bôk Prao nhổ búa lên, vẫn thấy khói bay mù mịt. Noi vẫn ngồi hút thuốc ung dung.

Bôk Prao đã bảy lần đánh, bàn tay lão bị phồng lên như người ta nướng da heo, nhưng vẫn không trúng Noi.

ĐĂM NOI: Ông ơi, đánh đi, đánh nữa đi. Ông nói ta nhỏ bằng sợi chỉ, bé như cái kim. Vậy ông hãy đánh nữa đi.

Noi vẫn đứng hiên ngang, người chàng hừng hực lửa, nói tiếp:

– Ơ Prao, lão không biết tên ta sao? Nghe tên ta, con cá chình sông Ba phải chui xuống đất, con trăn lớn phải giật mình, con rồng trời phải nhỏm dậy ngó xem. Ơ Prao, bây giờ ta muốn hỏi thăm sức khỏe của lão!

Noi rút gươm có bôi thuốc Kleng klong chém một nhát vào Prao. Prao liền lấy chiếc khiên ngăn trời ra, làm cho trời đất mù mịt không nhìn thấy gì. Noi liền quay khiên Lôn lang và Tia chớp mặt trời. Bỗng nhiên nắng chói chang chiếu sáng núi rừng, trời đất. Noi nhìn thấy Prao nằm co quắp trong chiếc khiên của lão, giữa nước biển mênh mông, không ai có thể chém được. Chàng gọi Prao:

– Ông ơi, hãy chờ xem!

Rồi chàng lấy thuốc bôi vào gươm và chỉ cần vung lên một nhát, mây đã tản đi tan tác, lão Prao bị đứt làm đôi, lão cố sức nối lại mà không được, lão liền bị rơi xuống biển…

(Trích: Đăm Noi, sử thi Ba na, in trong Tổng tập văn học Việt Nam, tập 39, NXB Khoa học xã hội, Hà Nội, 2000, Tr.597-600)

Văn bản trên được trích từ thể loại văn học dân gian nào?

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Phân tích hình tượng nhân vật Đăm Noi trong văn bản Đọc hiểu.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu vấn đề nghị luận và nêu khái quát quan điểm của cá nhân về vấn đề.

* Thân bài:

1. Giới thiệu khái quát tác phẩm và nêu vấn đề nghị luận:

– Giới thiệu tác phẩm: “Đăm Noi” là một trong những bộ sử thi nổi tiếng của người Ba na. Đoạn trích đã cho ở đề bài diễn tả lại cảnh Đăm Noi giao chiến và đánh thắng bok Prao.

– Nêu vấn đề nghị luận: Phân tích hình tượng nhân vật Đăm Noi.

2. Phân tích hình tượng nhân vật Đăm Noi:

– Đăm Noi là người anh hùng dũng cảm: dù đối mặt với bok Prao có sức mạnh và tài năng phi thường, nhưng chàng vẫn điềm tĩnh, ung dung (mấy lần bok Prao đánh, chàng vẫn ung dung ngồi hút thuốc).

– Đăm Noi là người anh hùng có uy danh lừng lẫy (Nghe tên ta, con cá chình sông Ba phải chui xuống đất, con trăn lớn phải giật mình, con rồng trời phải nhỏm dậy ngó xem).

– Đăm Noi là người anh hùng có tài năng phi thường: khi bok Prao làm cho đất trời tối mịt, chàng quay khiên để xua tan bóng tối, vung gươm khiến mây đen tan tác, và cuối cùng, chàng đã chém lão Prao đứt làm đôi, giành chiến thắng trong trận chiến cam go này.

* Kết bài:

- Khẳng định lại quan điểm cá nhân đã trình bày và rút ra bài học cho bản thân.

Bài viết tham khảo

Trong kho tàng sử thi Tây Nguyên, bên cạnh những tác phẩm nổi tiếng như Đăm Săn, Xinh Nhã, thì Đăm Noi của người Ba Na cũng góp phần khắc họa hình tượng người anh hùng cộng đồng với sức mạnh, trí tuệ và lý tưởng cao đẹp. Đoạn trích miêu tả cuộc chiến giữa Đăm Noi và bok Prao đã cho thấy rõ những phẩm chất nổi bật của nhân vật trung tâm.

Trước hết, cần thấy rằng Đăm Noi là một bộ sử thi giàu giá trị của dân tộc Ba Na, phản ánh khát vọng về công lý và sự chiến thắng của cái thiện. Trong đoạn trích, Đăm Noi đối mặt với kẻ thù hùng mạnh – bok Prao, kẻ muốn phục thù cho Drang Hạ – Drang Hơm. Cuộc giao tranh quyết liệt đã làm hiện lên trọn vẹn hình tượng Đăm Noi – người anh hùng mang sức mạnh siêu phàm.

Đăm Noi trước hết hiện ra là một con người dũng cảm, kiên cường. Trước những đòn đánh dữ dội của bok Prao bằng búa thần làm núi lở, đất tan, chàng vẫn “ung dung hút thuốc”, không hề nao núng. Thái độ điềm tĩnh ấy thể hiện bản lĩnh vững vàng của người anh hùng, đồng thời khẳng định niềm tin sắt đá vào chiến thắng của chính nghĩa.

Không chỉ vậy, Đăm Noi còn là người có uy danh lừng lẫy. Tiếng nói của chàng như vang vọng khắp núi rừng: “Nghe tên ta, con cá chình sông Ba phải chui xuống đất, con trăn lớn phải giật mình, con rồng trời phải nhỏm dậy ngó xem.” Những lời lẽ ấy không chỉ phô diễn uy thế cá nhân mà còn thể hiện niềm tự hào của cộng đồng, khẳng định tầm vóc sử thi của nhân vật.

Đặc biệt, Đăm Noi được xây dựng như một anh hùng có tài năng phi thường. Trước tà thuật khiến đất trời tối mịt, chàng đã dùng khiên Lôn lang và Tia chớp mặt trời để xua tan bóng tối, đưa ánh sáng trở lại. Chỉ với một nhát gươm có bôi thuốc thần, chàng đã tiêu diệt bok Prao – kẻ thù tàn bạo và xảo quyệt. Chi tiết ấy không chỉ nhấn mạnh sức mạnh vượt trội mà còn khẳng định vai trò cứu dân, bảo vệ buôn làng của Đăm Noi.

Hình tượng Đăm Noi vì thế mang vẻ đẹp tiêu biểu của người anh hùng sử thi: vừa mạnh mẽ, kiêu hùng, vừa là hiện thân của khát vọng cộng đồng về công lý và hòa bình. Qua nhân vật, ta thấy rõ niềm tin của người Ba Na nói riêng, đồng bào Tây Nguyên nói chung: cái thiện sẽ chiến thắng cái ác, ánh sáng sẽ xua tan bóng tối.

Đăm Noi là một hình tượng sử thi đặc sắc, góp phần làm giàu thêm truyền thống văn hóa tinh thần của dân tộc. Đọc đoạn trích, ta không chỉ ngưỡng mộ sức mạnh và trí tuệ của nhân vật, mà còn rút ra cho mình bài học: phải sống kiên cường, giữ vững niềm tin, dám đấu tranh chống lại cái xấu, cái ác để bảo vệ những giá trị tốt đẹp trong đời sống hôm nay.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: suy nghĩ về khát vọng công lý và niềm tin chiến thắng cái ác của con người.

- Hệ thống ý:

+ Hình tượng Đăm Noi là biểu tượng cho sức mạnh cộng đồng, tinh thần chính nghĩa, kiên cường và trí tuệ.

+ Cuộc chiến gay go nhưng Noi luôn ung dung, bản lĩnh → khẳng định niềm tin rằng công lý cuối cùng sẽ thắng tà ác.

+ Đây là khát vọng muôn đời: con người luôn mong sống trong hòa bình, hạnh phúc, không bị áp bức.

+ Trong thực tế hôm nay: niềm tin vào lẽ phải, tinh thần đấu tranh với cái xấu, bảo vệ những giá trị nhân văn là điều cần thiết để xây dựng xã hội công bằng, văn minh.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ bài thơ để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện rõ suy nghĩ về khát vọng công lý và niềm tin chiến thắng cái ác của con người.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Trong đoạn trích Đăm Noi (sử thi Ba Na), cuộc chiến cam go giữa anh hùng Noi và bôk Prao không chỉ tái hiện sức mạnh sử thi mà còn thể hiện rõ khát vọng công lý, niềm tin chiến thắng cái ác của con người. Dù bôk Prao dùng nhiều tà thuật và sức mạnh khủng khiếp, Noi vẫn hiên ngang, ung dung đối diện, để rồi cuối cùng tiêu diệt kẻ thù, trả lại sự bình yên cho buôn làng. Hình tượng ấy cho thấy con người, bằng chính nghĩa, lòng dũng cảm và trí tuệ, có thể vượt qua mọi thế lực tàn bạo. Đây cũng là khát vọng muôn đời: cái thiện nhất định phải thắng cái ác, công lý nhất định sẽ được thực thi. Trong đời sống hôm nay, điều đó vẫn còn nguyên giá trị. Cái ác có thể tồn tại dưới nhiều hình thức như tham lam, ích kỷ, gian dối, nhưng nếu mỗi người biết nuôi dưỡng niềm tin, kiên trì đấu tranh, chắc chắn lẽ phải sẽ được khẳng định. Đăm Noi nhắc nhở chúng ta hãy sống mạnh mẽ, giữ vững bản lĩnh và lòng tin để bảo vệ những điều tốt đẹp, góp phần làm cho cuộc đời thêm công bằng và nhân ái.