I-LI-ÁT (Trích)

(Lược phần đầu: Cuộc chiến vây hãm thành Tơ-roa của quân A-kê-en, tức quân Hy Lạp, bước sang năm thứ mười vẫn không phân thắng bại. Quân Hi Lạp nhất thời giành thế áp đảo. Hoàng tử Héc-to, chủ soái quân đội thành Tơ-roa, quay vào thành thúc giục binh sĩ, khẩn cầu nữ thần A-tê-na giúp đỡ. Chàng ghé về nhà thăm vợ con).

Trông thấy con thơ, người cha mỉm cười, không nói. Phu nhân (nàng Ăng-đrô-mác) lại bên chàng, nước mắt đầm đìa.

Xiết tay chàng, nàng nức nở: “Ôi, chàng thật tệ! Lòng can đảm của chàng sẽ huỷ hoại chàng! Chàng chẳng biết thương cả con trai thơ dại, cả người mẹ thiểu não này. Ra trận, bọn A-kê-en nhất loạt xông lên sẽ tức khắc hạ sát chàng, chẳng mấy nữa thiếp thành goá phụ. Thiếp nguyện xuống mồ sâu còn hơn để mất chàng. Chàng bỏ thiếp lại một mình, còn gì thiết tha trên cõi đời này nữa. Phận thiếp toàn những khổ đau. Thiếp chẳng còn cha, mẹ hiền cũng không còn nữa. […]. Héc-to chàng hỡi, giờ đây với thiếp, chàng là cha và cả mẹ kính yêu; chàng là cả anh trai duy nhất, cả đức lang quân cao quý của thiếp. Xin chàng hãy rủ lòng thương thiếp và con mà đừng ra trận, hãy ở lại trên tháp canh này, đừng để trẻ thơ phải mồ côi, vợ hiền thành goá phụ. […].

Héc-to lẫy lừng, mũ trụ sáng loáng, đáp lời nàng: “Phu nhân ơi, cả ta cũng lo lắng không nguôi về mọi điều nàng nói. Nhưng sẽ hổ thẹn xiết bao với những chiến binh và những người phụ nữ thành Tơ-roa xống áo thướt tha, nếu ta ở lại đây, như kẻ hèn nhát, đứng nhìn từ xa, tránh không xung trận. Hơn nữa, bầu nhiệt huyết trong ta không cho phép ta làm vậy: từ lâu ta đã học cách luôn ở tuyến đầu, can trường chiến đấu, giành vinh quang cho thân phụ và bản thân. Ta biết, bằng cả trái tim và lí trí, tự ta biết rồi sẽ tới ngày thành Tơ-roa thiêng liêng thất thủ. Cả vua Pri-am cùng thần dân giương cao ngọn giáo của người cũng sẽ bị tiêu diệt. Song điều làm tim ta tan vỡ không chỉ là nỗi thống khổ sẽ tới của những thần dân thành Tơ-roa, của chính hoàng hậu Hê-cu-ba và quốc vương Pri-am, không chỉ là nỗi thống khổ của đàn em trai rồi đây sẽ bị đòn thù ác nghiệt quật ngã xuống đất bụi mờ, mà còn là nỗi thống khổ của nàng! Một gã A-kê-en sáng loáng khiên đồng sẽ tới bắt nàng đi. Lã chã tuôn dòng lệ trắng, nàng sẽ không còn ngày tháng tự do. Nàng sẽ phải làm nô lệ, ở Ác-gốt dệt vải cho người, hay phải lặn lội tới tận lạch sông Mét-xê-ít, Hi-pê-rê lấy nước: cực nhọc trăm bề, đắng cay muôn nỗi. Một ngày, thấy nàng tuôn rơi hàng lệ, ai đó sẽ bảo: “Đó là vợ của Héc-to, kẻ can trường nhất trong số những người Tơ-roa giỏi luyện ngựa từng chiến đấu giữ thành I-li-ông năm xưa. Người nói vậy lại là đánh thức nỗi thống khổ luôn mới lại trong lòng nàng. Nàng quặn nhớ chồng lẽ ra có thể cứu nàng khỏi kiếp tôi đòi. Song lúc ấy ta đã không còn, đã bị vùi dưới đất dày từ trước khi nhìn thấy nàng bị đoạ đày ô nhục và nghe được tiếng than xé ruột của nàng!”.  Dứt lời, Héc to lừng danh cúi xuống ôm con trai vào lòng.

(Trích I-li-át, Hô-me-rơ, Hải Phong dịch, tạp chí Toán học và Văn học nhà trường, số ra tháng 2/2021)

Xác định phương thức biểu đạt chính của đoạn trích trên.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 500 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Phân tích giá trị nội dung và nghệ thuật của văn bản ngữ liệu “I-li-át” trong phần Đọc hiểu.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu về tác giả Hô-me-rơ và sử thi I-li-át – một trong những kiệt tác vĩ đại của văn học Hy Lạp cổ đại và nhân loại.

- Dẫn vào đoạn trích: Cuộc gặp gỡ giữa Héc-to và vợ con trước khi ra trận – đoạn văn thể hiện sâu sắc giá trị nội dung và nghệ thuật.

- Nêu vấn đề: Phân tích giá trị nội dung và nghệ thuật của đoạn trích.

* Thân bài:

1. Giá trị nội dung

- Hình tượng Héc-to:

+ Hiện lên là người anh hùng lý tưởng: can đảm, dũng cảm, sẵn sàng hi sinh vì danh dự và Tổ quốc.

+ Người chồng, người cha yêu thương gia đình, lo lắng cho vợ con và nhân dân, thể hiện tình cảm gia đình sâu sắc.

- Tình cảm gia đình:

+ Cuộc đối thoại giữa Héc-to và Ăng-đrô-mác vừa chan chứa tình yêu thương vừa đau đớn, lo sợ trước chiến tranh khốc liệt.

+ Thể hiện khát vọng về hạnh phúc, về hòa bình của con người trong mọi thời đại.

- Thông điệp nhân văn:

+ Chiến tranh gây ra đau khổ, mất mát cho bao gia đình.

+ Ngợi ca phẩm chất cao đẹp của con người: yêu nước, dũng cảm, nhân ái, trách nhiệm.

2. Giá trị nghệ thuật

- Nghệ thuật xây dựng nhân vật: Héc-to và Ăng-đrô-mác được khắc họa sinh động qua lời thoại giàu cảm xúc, hành động tự nhiên.

- Ngôn ngữ giàu chất sử thi: Lời thoại hào hùng, trang trọng nhưng vẫn thấm đẫm chất trữ tình, nhân văn.

- Kết hợp chất trữ tình và chất anh hùng ca: Cuộc đối thoại chan chứa tình cảm nhưng vẫn thể hiện khí phách anh hùng.

- Hình ảnh, chi tiết tiêu biểu: Héc-to đội mũ trụ sáng loáng, ôm con trai vào lòng – biểu tượng của người anh hùng và người cha đầy nhân ái.

* Kết bài:

- Khẳng định giá trị nội dung: Ca ngợi con người anh hùng, tình yêu quê hương và gia đình, khát vọng hòa bình.

- Khẳng định giá trị nghệ thuật: Ngôn ngữ sử thi kết hợp trữ tình, xây dựng nhân vật điển hình, giàu cảm xúc.

- Nêu ý nghĩa: Tác phẩm có giá trị bền vững, gợi suy ngẫm về trách nhiệm và tình yêu thương trong cuộc sống hôm nay.

Bài viết tham khảo

Hô-me-rơ là tác giả của hai bản anh hùng ca vĩ đại của Hy Lạp cổ đại: I-li-át và Ô-đi-xê. Đoạn trích I-li-át với cuộc gặp gỡ của Héc-to và gia đình trước khi ra trận không chỉ khắc họa vẻ đẹp bi tráng của người anh hùng mà còn gửi gắm những giá trị nhân văn sâu sắc.

Về nội dung, đoạn trích tái hiện hình tượng Héc-to – người anh hùng lý tưởng của sử thi Hy Lạp. Héc-to dũng cảm, quyết tâm chiến đấu bảo vệ Tổ quốc dù biết trước cái chết đang chờ đợi mình. Chàng nói: “Hổ thẹn xiết bao… nếu ta ở lại đây như kẻ hèn nhát” – lời nói thể hiện khí phách, danh dự và trách nhiệm của người chủ soái. Thế nhưng, Héc-to không chỉ là một vị tướng mà còn là người chồng, người cha chan chứa yêu thương. Chàng hiểu nỗi đau mà vợ con và nhân dân sẽ phải chịu khi thành Tơ-roa thất thủ. Hình ảnh Héc-to cúi xuống ôm con trai vào lòng khiến người đọc xúc động, cảm nhận rõ tình cảm gia đình ấm áp ngay giữa khói lửa chiến tranh. Qua đó, đoạn trích không chỉ ngợi ca phẩm chất anh hùng mà còn bày tỏ khát vọng hòa bình, sự trân trọng những giá trị nhân văn vĩnh hằng.

Về nghệ thuật, đoạn trích mang đậm phong cách sử thi. Hình tượng Héc-to được xây dựng với những lời thoại hào hùng mà sâu sắc, giàu cảm xúc. Ngôn ngữ kể chuyện trang trọng, kết hợp chất trữ tình và chất anh hùng ca, khiến bức tranh chiến tranh vừa bi tráng vừa thấm đẫm tình người. Đặc biệt, nghệ thuật tương phản được thể hiện rõ: giữa cuộc chiến ác liệt là khoảnh khắc gia đình đầy yêu thương; giữa vẻ đẹp hào hùng là nỗi đau mất mát khôn nguôi. Điều đó làm nên sức sống lâu bền cho tác phẩm.

Đoạn trích I-li-át vừa khắc họa người anh hùng Héc-to dũng cảm, yêu nước, vừa gửi gắm khát vọng hòa bình và tình yêu gia đình sâu sắc. Với nghệ thuật kể chuyện sử thi giàu chất trữ tình, tác phẩm trở thành áng văn bất hủ, để lại nhiều dư âm và bài học nhân sinh cho con người hôm nay.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Suy nghĩ về phẩm chất của người anh hùng Hec-to.

- Hệ thống ý:

a) Phẩm chất của Héc-to:

+ Can đảm, quả cảm: Dù biết trước thành sẽ thất thủ, bản thân có thể hi sinh nhưng vẫn quyết tâm ra trận, giữ trọn trách nhiệm với Tổ quốc.

+ Trách nhiệm, danh dự: Không muốn bị xem là kẻ hèn nhát, muốn bảo vệ danh dự của gia đình, quê hương.

+ Yêu thương gia đình: Lo lắng cho vợ con nhưng đặt nghĩa vụ với đất nước lên trên tình riêng.

+ Lí trí và tình cảm hòa quyện: Vừa tỉnh táo dự đoán tương lai, vừa đau xót cho số phận vợ con, nhân dân.

b) Ý nghĩa của phẩm chất Héc-to trong cuộc sống hôm nay:

+ Phẩm chất can đảm, trách nhiệm, yêu nước, yêu gia đình vẫn còn nguyên giá trị.

+ Trong cuộc sống hiện đại, mỗi người cần dũng cảm đối mặt với thử thách, sống có trách nhiệm với gia đình, xã hội.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ văn bản để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện rõ suy nghĩ về phẩm chất của người anh hùng Hec-to.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Héc-to trong sử thi I-li-át hiện lên như một hình tượng người anh hùng lý tưởng của thời đại cổ đại. Dù biết trước thành Tơ-roa rồi sẽ thất thủ và bản thân có thể phải hi sinh, Héc-to vẫn quyết không lùi bước. Chàng đặt trách nhiệm với quê hương, danh dự gia đình và nghĩa vụ bảo vệ nhân dân lên trên cả tình cảm riêng tư. Trước lời van xin của vợ, Héc-to đau xót nhưng vẫn kiên quyết ra trận, bởi với chàng, sống hèn nhát mới là điều đáng xấu hổ nhất. Héc-to còn là người cha, người chồng giàu tình yêu thương, luôn lo lắng cho tương lai vợ con và số phận nhân dân mình. Phẩm chất can đảm, trách nhiệm và yêu thương ấy của Héc-to đến hôm nay vẫn còn nguyên giá trị. Trong xã hội hiện đại, chúng ta vẫn cần dũng cảm đối diện với khó khăn, sống có trách nhiệm với bản thân, gia đình và cộng đồng. Héc-to vì thế không chỉ là người anh hùng của quá khứ mà còn là biểu tượng cho vẻ đẹp của lòng can đảm và tình yêu thương bất tử.