GIỚI THIỆU TÓM TẮT CHƯƠNG TRÌNH NGỮ VĂN 2018

Ngữ văn là môn học bắt buộc được học từ lớp 1 đến lớp 12. Ở cấp tiểu học, môn học có tên là Tiếng Việt; ở cấp trung học cơ sở và cấp trung học phổ thông có tên là Ngữ văn. Môn Ngữ văn giúp học sinh phát triển kĩ năng sử dụng tiếng Việt, làm công cụ để học tập tất cả các môn học và hoạt động giáo dục khác trong nhà trường; đồng thời cũng là môn học quan trọng giáo dục học sinh những giá trị cao đẹp về văn hóa, văn học và ngôn ngữ dân tộc; phát triển ở học sinh những cảm xúc lành mạnh, tình cảm nhân văn, lối sống nhân ái, vị tha,…

Về nội dung giáo dục:

Điểm khác biệt nhất so với các chương trình trước đây là chương trình môn Ngữ văn 2018 được xây dựng xuất phát từ các phẩm chất và năng lực cần có của người học để lựa chọn nội dung dạy học.

Chương trình lấy việc rèn luyện các kĩ năng giao tiếp (đọc, viết, nói và nghe) làm trục chính xuyên suốt cả ba cấp học nhằm đáp ứng yêu cầu của chương trình theo định hướng năng lực và bảo đảm tính chỉnh thể, sự nhất quán liên tục trong tất cả các cấp học, lớp học. Các yêu cầu cần đạt của mỗi lớp tập trung vào bốn kĩ năng: đọc, viết, nói và nghe. Đọc bao gồm yêu cầu đọc đúng và đọc hiểu. Yêu cầu về đọc hiểu bao gồm các yêu cầu hiểu văn bản (trong đó có cả đọc thẩm mĩ, cảm thụ, thưởng thức và đánh giá) và hiểu chính mình (người đọc). Viết không chỉ yêu cầu học sinh biết viết chữ, viết câu, viết đoạn mà còn tạo ra được các kiểu loại văn bản, trước hết là các kiểu loại văn bản thông dụng, sau đó là một số kiểu loại văn bản phức tạp hơn. Nói và nghe căn cứ vào nội dung của đọc và viết để luyện tập cho học sinh trình bày, nói và nghe tự tin, có hiệu quả; từ nói đúng đến nói hay.

Hệ thống kiến thức phổ thông cơ bản, nền tảng về tiếng Việt và văn học được tích hợp vào hoạt động dạy đọc, viết, nói và nghe, bao gồm: Kiến thức tiếng Việt: Ngữ âm và chữ viết; Từ vựng; Ngữ pháp; Hoạt động giao tiếp; Sự phát triển của ngôn ngữ; Kiến thức văn học: Những vấn đề chung về văn học; Thể loại văn học; Các yếu tố của tác phẩm văn học; Một số hiểu biết sơ giản về lịch sử văn học Việt Nam.

Về phương pháp giáo dục:

Do yêu cầu phát triển phẩm chất và năng lực nên chương trình nhấn mạnh việc chú ý hình thành cho học sinh cách học, tự học, từ phương pháp tiếp cận, phương pháp đọc hiểu đến cách thức tạo lập văn bản và nghe-nói; thực hành, luyện tập và vận dụng nhiều kiểu loại văn bản khác nhau để sau khi rời nhà trường các em có thể tiếp tục học suốt đời và có khả năng giải quyết các vấn đề trong cuộc sống. Nhiệm vụ của giáo viên là tổ chức các hoạt động học tập cho học sinh; khơi gợi, vận dụng kinh nghiệm và vốn hiểu biết đã có của học sinh về vấn đề đang học, từ đó tìm hiểu, khám phá để tự mình bổ sung, điều chỉnh, hoàn thiện những hiểu biết ấy; khuyến khích học sinh trao đổi và tranh luận, đặt câu hỏi cho mình và cho người khác khi đọc, viết, nói và nghe.

Các phương tiện giáo dục:

Để thực hiện chương trình môn Ngữ văn, cần có thiết bị dạy học tối thiểu là tủ sách sách tham khảo có đủ các kiểu loại văn bản lớn là văn bản văn học, văn bản nghị luận, văn bản thông tin; có các loại văn bản đa phương tiện (chữ, chữ kết hợp tranh ảnh,…). Những trường có điều kiện cần nối mạng Internet, máy tính, màn hình và đầu chiếu; trang bị thêm một số phần mềm dạy học tiếng Việt; các CD, video clip; một số bộ phim hoạt hình, phim truyện được chuyển thể từ các tác phẩm văn học; băng, đĩa CD; sách giáo khoa và tài liệu giáo dục văn học dạng điện tử.

(Theo https://gesd.edu.vn)

Chỉ ra phương thức biểu đạt chính của văn bản?

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Trình bày suy nghĩ về vai trò của môn Ngữ văn trong việc hình thành và phát triển nhân cách học sinh.

- Hệ thống ý:

+ Thông qua việc đọc hiểu, viết, nói, nghe, học sinh được rèn luyện khả năng giao tiếp, diễn đạt và đồng thời biết lắng nghe, thấu hiểu người khác.

+ Các tác phẩm văn học trong chương trình giúp người học cảm nhận được cái đẹp, cái thiện, bồi đắp lòng nhân ái, yêu thương con người và quê hương đất nước.

+ Học Ngữ văn không chỉ là học chữ mà còn là học cách làm người — học để biết yêu, biết sống đúng và sống đẹp.

+ Việc đổi mới chương trình Ngữ văn 2018 hướng đến phát triển năng lực, khuyến khích học sinh chủ động, sáng tạo, có tư duy phản biện và biết tự học suốt đời.

→ Trong thời đại công nghệ, tri thức và thông tin, vai trò của Ngữ văn càng cần được đề cao để con người không bị “vô cảm” giữa thế giới hiện đại.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ văn bản để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện rõ suy nghĩ, quan điểm về vai trò của môn Ngữ văn trong việc hình thành và phát triển nhân cách học sinh.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Ngữ văn không chỉ là môn học bắt buộc trong nhà trường mà còn là hành trang quan trọng hình thành nhân cách và tâm hồn của mỗi học sinh. Thông qua việc học đọc, viết, nói và nghe, học sinh không chỉ nắm vững công cụ tiếng Việt mà còn học cách tư duy, bày tỏ cảm xúc và ứng xử trong cuộc sống. Những văn bản văn học giàu giá trị nhân văn giúp người học cảm nhận được cái đẹp, hướng tới cái thiện, biết yêu thương, sẻ chia và sống có trách nhiệm. Mỗi câu chuyện, mỗi vần thơ trong chương trình đều góp phần bồi đắp tình yêu quê hương, lòng nhân ái và khát vọng sống tốt đẹp. Đặc biệt, chương trình Ngữ văn 2018 với định hướng phát triển năng lực đã khơi dậy tính sáng tạo, chủ động, giúp học sinh biết tự học và biết cảm thụ sâu sắc hơn. Trong nhịp sống hiện đại, Ngữ văn chính là sợi dây kết nối con người với những giá trị bền vững của văn hóa và tâm hồn. Bởi thế, học Ngữ văn cũng chính là học làm người.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Trình bày suy nghĩ của anh/chị về ý nghĩa của việc đổi mới chương trình môn Ngữ văn trong giáo dục hiện nay.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu vấn đề nghị luận: Việc đổi mới chương trình môn Ngữ văn 2018 là một bước tiến quan trọng trong giáo dục Việt Nam, nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển năng lực người học trong thời đại mới.

* Thân bài:

1. Giải thích vấn đề:

- “Đổi mới chương trình Ngữ văn” là quá trình điều chỉnh mục tiêu, nội dung, phương pháp dạy học và đánh giá, nhằm phát triển phẩm chất, năng lực của học sinh, giúp việc học văn trở nên thiết thực, sáng tạo và nhân văn hơn.

2. Phân tích, bàn luận:

- Thứ nhất, đổi mới chương trình giúp người học phát triển năng lực ngôn ngữ toàn diện (đọc, viết, nói, nghe), không chỉ biết cảm thụ văn chương mà còn biết vận dụng tiếng Việt linh hoạt trong giao tiếp và học tập.

- Thứ hai, chương trình mới lấy người học làm trung tâm, khuyến khích khả năng tư duy độc lập, phản biện và sáng tạo. Học sinh không còn là người tiếp thu thụ động mà là người đồng sáng tạo, biết đặt câu hỏi và tìm kiếm tri thức.

- Thứ ba, việc tích hợp kiến thức văn học và tiếng Việt vào các hoạt động thực hành giúp việc học trở nên gần gũi với đời sống, gắn kết giữa tri thức ngôn ngữ và năng lực sử dụng ngôn ngữ trong thực tế.

- Thứ tư, phương pháp giảng dạy cũng được đổi mới: giáo viên trở thành người tổ chức, hướng dẫn, khơi gợi thay vì chỉ truyền đạt. Điều này giúp học sinh hình thành năng lực tự học, biết tự đọc, tự viết và tự chiêm nghiệm.

- Thứ năm, việc đưa vào sử dụng các phương tiện, tài liệu đa phương tiện (phim, clip, Internet, phần mềm học tập…) tạo nên môi trường học tập hiện đại, hấp dẫn, giúp văn chương gần gũi hơn với đời sống số của học sinh hôm nay.

3. Mở rộng vấn đề:

- Đổi mới chương trình Ngữ văn không chỉ là đổi mới môn học, mà còn là cách giáo dục con người toàn diện, hướng tới xã hội học tập, nuôi dưỡng năng lực tư duy và cảm xúc nhân văn cho thế hệ trẻ.

- Tuy nhiên, để đổi mới đạt hiệu quả, cần có sự đồng hành của giáo viên, sự chủ động của học sinh và đầu tư hợp lý về cơ sở vật chất.

* Kết bài:

- Khẳng định lại ý nghĩa của việc đổi mới chương trình Ngữ văn: đó là hành trình làm mới cách học và cách nghĩ, để mỗi tiết học văn trở thành một trải nghiệm sống, một cơ hội trưởng thành.

- Mỗi người học cần chủ động, yêu thích và tiếp nhận chương trình mới bằng tinh thần cầu tiến, sáng tạo.

Bài viết tham khảo

Trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện nền giáo dục Việt Nam, việc cải tiến chương trình môn Ngữ văn 2018 đã trở thành một dấu mốc quan trọng, thể hiện sự chuyển mình mạnh mẽ của ngành giáo dục trong việc đào tạo con người toàn diện. Ngữ văn – môn học nuôi dưỡng tâm hồn, bồi dưỡng tư duy và năng lực ngôn ngữ – giờ đây không chỉ dừng lại ở việc học chữ, học văn bản, mà hướng đến việc phát triển phẩm chất, năng lực và khả năng ứng dụng trong cuộc sống của người học. Chính vì thế, việc đổi mới chương trình Ngữ văn mang ý nghĩa sâu sắc và thiết thực.

Chương trình Ngữ văn 2018 được thiết kế dựa trên định hướng phát triển năng lực người học, lấy việc rèn luyện bốn kĩ năng đọc, viết, nói và nghe làm trục chính. Học sinh không chỉ học để hiểu nội dung văn bản, mà còn học cách đọc hiểu bản thân, học cách cảm thụ cái đẹp, biết diễn đạt suy nghĩ và trình bày quan điểm một cách logic, tự tin. Điểm mới quan trọng là chương trình không tách rời tiếng Việt và văn học, mà tích hợp chúng trong các hoạt động giao tiếp, giúp người học vừa nắm chắc kiến thức ngôn ngữ, vừa biết vận dụng sáng tạo trong đời sống. Đó chính là sự chuyển biến từ “học thuộc” sang “học hiểu” và “học để làm”.

Việc đổi mới còn thể hiện ở phương pháp dạy và học. Giáo viên không còn là người truyền đạt kiến thức một chiều, mà trở thành người tổ chức, hướng dẫn học sinh khám phá, tự tìm hiểu và sáng tạo. Học sinh được khuyến khích tranh luận, bày tỏ ý kiến cá nhân, tự rút ra bài học từ việc đọc, viết, nói và nghe. Môi trường học tập vì thế trở nên sinh động, dân chủ, cởi mở hơn. Các phương tiện hỗ trợ như phim, clip, Internet hay sách điện tử cũng góp phần đưa văn chương gần hơn với thế giới hiện đại, khiến mỗi giờ học văn không còn khô cứng mà trở thành một hành trình khám phá văn hóa, con người và chính bản thân.

Ý nghĩa lớn nhất của việc đổi mới chương trình Ngữ văn là giúp học sinh không chỉ biết “học văn” mà còn biết “sống văn”. Qua từng trang sách, các em học được cách cảm nhận cuộc đời, biết trân trọng những giá trị nhân văn, yêu cái đẹp, hướng thiện và sống có trách nhiệm. Việc học văn theo hướng năng lực còn giúp hình thành kỹ năng tự học, tư duy phản biện và khả năng giao tiếp – những yếu tố cần thiết cho công dân của thời đại mới.

Như vậy, đổi mới chương trình Ngữ văn không chỉ là sự điều chỉnh trong nội dung giảng dạy mà còn là sự đổi mới trong cách tiếp cận giáo dục, hướng tới việc xây dựng con người Việt Nam năng động, nhân ái và sáng tạo. Khi việc học văn trở thành niềm vui khám phá, mỗi học sinh sẽ tìm thấy trong môn học ấy một con đường để trưởng thành, để hiểu người, hiểu mình và yêu hơn tiếng mẹ đẻ, văn hóa dân tộc.