LỤC VÂN TIÊN

(Nguyễn Đình Chiểu)

Mười ngày đã tới ải Đồng,

Minh mông (1) biển rộng đùng đùng sóng xao.

Đêm nay chẳng biết đêm nào,

Bóng trăng vằng vặc bóng sao mờ mờ.

Trên trời lặng lẽ như tờ,

Nguyệt Nga nhớ nỗi tóc tơ chẳng tròn.

Than rằng: “Nọ nước kìa non,

Cảnh thời thấy đó, người còn về đâu?”

Quân hầu đều đã ngủ lâu,

Lén ra mở bức rèm châu một mình:

“Vắng người có bóng trăng thanh,

Trăm năm xin gửi chút tình lại đây.

Vân Tiên anh hỡi có hay?

Thiếp nguyền một tấm lòng ngay với chàng”.

Than rồi lấy tượng vai mang,

Nhắm dòng nước chảy vội vàng nhảy ngay.

(Trích Truyện Lục Vân Tiên, Nguyễn Đình Chiểu, trong Nguyễn Đình Chiểu toàn tập, tập I, NXB Đại học và THCN, Hà Nội, 1980)

Chú thích:

(1) Minh mông: mênh mông (phát âm theo tiếng miền Nam) 

Bối cảnh đoạn trích: Kiều Nguyệt Nga được Lục Vân Tiên cứu khỏi đám cướp đã đem lòng yêu mến, tự nguyện gắn bó suốt đời với Vân Tiên... Nghe tin Vân Tiên đã chết, Kiều Nguyệt Nga thể sẽ thủ tiết suốt đời. Thái sư đương triều hỏi nàng cho con trai không được, đem lòng oán thù, tâu vua bắt Kiều Nguyệt Nga đi cống giặc Ô Qua.

Đoạn trích trên ghi lại tâm trạng của Kiều Nguyệt Nga trên đường đi cống giặc Ô Qua.

Xác định thể thơ của đoạn trích trên.

Phương pháp giải

Tìm các từ ngữ chỉ thời gian trong văn bản.

Lời giải chi tiết

Thời gian: đêm khuya/ ban đêm

Phương pháp giải

Vận dụng kiến thức về từ láy để nhận biết trong đoạn trích  

Lời giải chi tiết

Các từ láy xuất hiện trong đoạn trích: mờ mờ, lặng lẽ, minh mông, đùng đùng, vội vàng.

Phương pháp giải

Phân tích lời than và hình ảnh đối lập giữa cảnh vật và con người.

Lời giải chi tiết

Tâm sự của Kiều Nguyệt Nga qua hai câu thơ: Than rằng: “Nọ nước kìa non/ Cảnh thời thấy đó, người còn về đâu?”: Nỗi niềm tự thương bản thân, rồi nay không biết tương lai sẽ về đâu.

Phương pháp giải

Xác định cách thức chính mà tác giả sử dụng để khắc họa nội tâm nhân vật.

Lời giải chi tiết

Bút pháp nghệ thuật của đoạn trích: Tâm trạng của nhân vật chủ yếu được thể hiện qua bút pháp tả cảnh ngụ tình.

Phương pháp giải

Tìm các chi tiết miêu tả không gian và phân tích ý nghĩa

Lời giải chi tiết

- Những từ ngữ, hình ảnh miêu tả không gian nơi mà Kiều Nguyệt Nga đang ở: Minh mông (1) biển rộng, Bóng trăng vằng vặc, bóng sao mờ mờ, trời lặng lẽ như tờ, bóng trăng thanh.

- Ý nghĩa, tác dụng: Gọi không gian đêm yên tĩnh, vắng lặng đến mênh mông, ánh trăng sáng vằng vặc như soi tỏ nỗi buồn, nỗi cô đơn và tấm lòng chung thủy của Nguyệt Nga.

Phương pháp giải

Khái quát những phẩm chất nổi bật được thể hiện qua lời nói, hành động và tâm trạng của nhân vật.

Lời giải chi tiết

Vẻ đẹp tâm hồn của Kiều Nguyệt Nga trong đoạn trích: đó là người con gái trọng tình nghĩa, son sắt, thủy chung và tiết hạnh, thà chết để “thủ tiết” với người cô yêu. Đó là tâm hồn cao quý, đáng ngợi ca.

Phương pháp giải

Gợi ý:

Thân phận người phụ nữ trong xã hội phong kiến:

- Họ là những người phụ nữ đức hạnh, đẹp người đẹp nết nhưng số phận chịu nhiều bất hạnh trong xã hội phong kiến.

- Họ không được quyền làm chủ hạnh phúc của đời mình, bị xã hội phong kiến chà đạp về nhân phẩm, danh dự,...

- Họ là nạn nhân của những quan niệm phong kiến lạc hậu, khắt khe: trọng nam khinh nữ, tam tòng tứ đức.

Lời giải chi tiết

Qua nhân vật Kiều Nguyệt Nga, ta thấy hiện lên một thân phận đầy bi kịch của người phụ nữ trong xã hội phong kiến. Họ là hiện thân của những phẩm chất tốt đẹp: thủy chung, son sắt và đầy khí tiết. Thế nhưng, xã hội ấy với những hủ tục khắc nghiệt và quyền lực tàn bạo đã hoàn toàn tước đoạt quyền được sống, được yêu và quyết định số phận của họ. Kiều Nguyệt Nga bị biến thành một món hàng để cống nạp, và con đường duy nhất nàng có thể chọn để giữ trọn nhân phẩm lại là cái chết đầy đau đớn. Số phận của nàng chính là lời tố cáo đanh thép nhất lên một chế độ bất công, nơi những con người tài sắc, đức hạnh lại phải chịu một cuộc đời bất hạnh và oan nghiệt.