PHÁT RẪY DỌN RUỘNG, ĐI RỪNG SĂN THÚ

(Sử thi Đăm Săn)

Đăm Săn nghỉ một ngày, ngơi một đêm, ở không thêm một đêm, một sáng. Chàng gọi:

ĐĂM SĂN: - Hỡi bà con dân làng, hỡi các em các cháu: Hội hè đã vãn. Bây giờ chúng ta phải bắt tay vào công việc làm ăn, phải đi thăm rẫy, thăm ruộng kẻo hụt muối thiếu thuốc, đến quả kênh (1) củ năn cũng không có mà ăn. (Nói với tôi tớ) Bở các con, chúng ta đi phát rẫy dọn ruộng, chúng ta đi rừng săn thú nào!

Thế là họ ra đi tìm rừng làm một rẫy bảy vạt núi. Phát xong, họ đốn cây. Sau đó ít lâu, họ đốt. Rồi, bà con xem, ai làm cỏ cứ làm cỏ, ai cào cứ cào.

TÔI TỚ: - Ô, thế mà chúng ta đã làm xong có rồi đó! Chúng ta cũng đã cào xong. Trời

đã bắt đầu mưa. Bở anh em, ta đi tria nào!

ĐĂM SĂN: - Khoan, khoan, ơ, các con! Hãy đợi ta lên ông Trời xin giống về đã!

Nói rồi Đăm Săn ra đi.

ĐĂM SĂN: - Ới ông ơi, ới ông ơi, thả thang xuống cho cháu!

ÔNG TRỜI: - Cháu lên có việc gì đó? Việc gấp lắm phải không?

ĐĂM SĂN: - Không có việc gì gấp đâu ông ạ. Cháu chỉ lên xin ông giống lúa thôi.

Ông Trời lấy lúa giống cho Đăm Săn. Ông cho đủ thứ, mỗi thứ một hạt.

ĐĂM SĂN: - Ông ơi, từng này sao đủ tria!

ÔNG TRỜI: - Sao lại không đủ? Cháu cứ tria mỗi gốc một thứ, mỗi gốc một thứ là đủ

đấy cháu ạ.

Đăm Săn tụt xuống đất về. Về đến nơi, chàng ra lệnh:

ĐĂM SĂN: - Ơ nghìn chim sẻ, ơ vạn chim ngói, ở tất cả tôi tớ của ta bằng này, các người hãy một trăm người vạch luống, một nghìn người chọc lỗ trỉa đi! 

Thế là, bà con xem, người đông nghìn nghịt tới tấp gieo tria, trông mù mịt như một đêm không trăng, tối kịt như một mở tơ đen vừa nhuộm, người cứ ùn ùn như kiến như mối.

TÔI TỚ: - Chu cha, thế mà tria xong rồi đó ông ạ!

ĐĂM SĂN: - Vậy thì ta làm chòi giữ rẫy đi!

Chòi rẫy làm xong, Đăm Săn ngủ lại để canh thú rừng đến phá rẫy, đuổi con két, con công, đuổi con gà rừng, chim sẻ, chim ngói, coi chừng lũ khỉ trọc đến phá nương. Còn Hơ Nhí, Hơ Bhí thì người ngồi may áo ở cửa chòi phía đông, người ngồi ở gầm nhà dệt vải.

(Trích Đăm Săn, NGUYỄN HỮU THẤU dịch, NXB KHXH, Hà Nội, 1988)

Văn bản trên thuộc thể loại nào?