Chốn ải Bắc mây sầu ảm đạm,

Cõi trời Nam gió thảm đìu hiu,

Bốn bề hổ thét chim kêu,

Đoái nom phong cảnh như khêu bất bình.

Hạt máu nóng thấm quanh hồn nước,

Chút thân tàn lần bước dặm khơi,

Trông con tầm tã châu rơi,

Con ơi con nhớ lấy lời cha khuyên.

Giống Hồng Lạc hoàng thiên đã định,

Mấy ngàn năm suy thịnh đổi thay,

Trời Nam riêng một cõi này,

Anh hùng, hiệp nữ xưa nay kém gì!

Than vận nước gặp khi biến đổi,

Để quân Minh thừa hội xâm lăng,

Bốn phương khói lửa bừng bừng,

Xiết bao thảm họa xương rừng máu sông!

(Trích Hai chữ nước nhà, Trần Tuấn Khải, *Tinh tuyển văn học Việt Nam (1930-1945)*, tập 7, quyển 1, NXB Khoa học xã hội, 2004)

*Chú thích: Hai chữ nước nhà là bài thơ mở đầu tập Bút quan hoài I (1924), lấy đề tài lịch sử thời quân Minh xâm lược nước ta: Nguyễn Phi Khanh (cha của Nguyễn Trãi) bị giặc bắt đem sang Trung Quốc, Nguyễn Trãi đi theo, nhưng tới biên giới phía Bắc, Nguyễn Phi Khanh đã khuyên con nên quay trở về để lo tính việc trả thù nhà, đền nợ nước. Á Nam đã mượn lời người cha dặn dò con để gửi gắm tâm sự yêu nước của mình. Đoạn trích trên đây là phần mở đầu của bài thơ.

Xác định thể thơ của văn bản trên.

Phương pháp giải

Vận dụng kiến thức về thành ngữ

Lời giải chi tiết

Các thành ngữ: hổ thét chim kêu, xương rừng máu sông

Phương pháp giải

Vận dụng kiến thức đã học về biện pháp nhân hoá

Lời giải chi tiết

- Phép tu từ nhân hoá: “mây sầu”, “gió thảm”

- Tác dụng:

+ Làm cho câu thơ sinh động, giàu hình ảnh, tăng giá trị biểu cảm

+ Nhấn mạnh khung cảnh đìu hiu, ảm đạm khi hai cha con phải chia li trong cảnh mất nước

+ Thể hiện sự cảm thông, thấu hiểu và xót xa của tác giả.

Phương pháp giải

Đọc và xác định nội dung chính

Lời giải chi tiết

- Qua đoạn trích phần đầu Hai chữ nước nhà, tác giả đã mượn một câu chuyện lịch sử có sức gợi cảm vô cùng lớn để bộc lộ được tình cảm mãnh liệt với đất nước, khích lệ lòng yêu nước của đồng bào, dân tộc.

- Đoạn mở đầu là nỗi lòng người cha trong cảnh ngộ éo le, đau đớn

Phương pháp giải

- Tâm trạng người cha: buồn, đau xót thể hiện qua các hình ảnh:

+ “Hạt máu nóng thấm quanh hồn nước

Chút thân tàn lần bước dặm khơi”

- Những hình ảnh ẩn dụ: nói lên nhiệt huyết yêu nước sâu thẳm cùng cảnh ngộ

=> Sự bất lực, đau khổ của người cha.

+ “Tầm tã châu rơi” → là giọt nước mắt xót thương cho con, xót thương cho mình, xót thương cho cảnh ngộ nước mất nhà tan.

- Khuyên con trở về lo việc nước.

⇒ Lời khuyên như lời trăng trối thiêng liêng, xúc động.

Lời giải chi tiết

Đọc đoạn trích, em thấy tâm trạng người cha đầy buồn bã, đau xót và lo lắng. Những hình ảnh như “Hạt máu nóng thấm quanh hồn nước, Chút thân tàn lần bước dặm khơi” cho thấy tình yêu nước nồng nàn, nhưng đồng thời là nỗi bất lực trước cảnh đất nước lâm nguy. Giọt nước mắt “tầm tã châu rơi” của người cha thể hiện sự xót thương cho con, cho chính bản thân và cho vận mệnh dân tộc. Lời khuyên con trở về lo việc nước vừa là sự nhắn nhủ, vừa là trăng trối thiêng liêng, chứa chan tình thương và lòng trách nhiệm với non sông. Qua đó, đoạn trích gợi lên hình ảnh người cha vừa yêu con, vừa đau đáu nỗi lo cho vận mệnh đất nước, khiến người đọc xúc động sâu sắc.