NGỌ HẬU

(Hồ Chí Minh)

Phiên âm

Nhị điểm khai lung hoán không khí,

Nhân nhân ngưỡng khán tự do thiên;

Tự do thiên thượng thần tiên khách,

Tri phủ lung trung dã hữu tiên?

 

TRƯA

Dịch nghĩa

Hai giờ chiều, nhà lao mở cửa đổi không khí,

Mọi người ngẩng lên ngắm trời tự do;

Khách thần tiên trên trời tự do,

Biết chăng trong tù cũng có khách tiên?

 

Dịch thơ

Hai giờ ngục mở thông hơi,

Tù nhân ngẩng mặt ngắm trời tự do;

Tự do tiên khách trên trời,

Biết chăng trong ngục có người khách tiên?

(Nam Trân dịch, in trong Tuyển tập thơ Hồ Chí Minh, NXB Văn học, 2008, tr.22)

Chú thích:

(1) Ngọ hậu: là bài thơ nằm trong tập Nhật kí trong tù (Ngục trung nhật kí) – tập thơ chữ Hán gồm 133 bài (không tính “Đầu từ”) theo thể Đường luật được Hồ Chí Minh sáng tác trong thời gian bị chính quyền Tưởng Giới Thạch bắt giam ở Quảng Tây, Trung Quốc, từ ngày 29/8/1942 đến ngày 10/09/1943.

Phần phiên âm của văn bản được viết theo thể thơ gì?

Phương pháp giải

Đọc kỹ phần phiên âm, dịch nghĩa và dịch thơ để xác định thời gian được nhắc đến.

Lời giải chi tiết

Thời gian được tác giả nhắc đến trong văn bản trên là: “Ngọ hậu” hoặc “Trưa” hoặc “Hai giờ chiều”.

Phương pháp giải

Phân tích tác dụng của câu hỏi tu từ thông qua việc đối chiếu ý nghĩa và cách diễn đạt.

Lời giải chi tiết

Hiệu quả của việc sử dụng câu hỏi tu từ trong câu thơ: “Tự do tiên khách trên trời/ Biết chăng trong ngục có người khách tiên?” là:

- Tăng nhịp điệu, sức gợi hình, gợi tả khiến câu thơ trở nên sinh động và hấp dẫn hơn.

- Thể hiện sự khách nhau giữa thần tiên trên trời được tự do cả về thể xác lẫn tinh thần; còn khách tiên trong ngục thì phải sống trong không gian tù túng, mất tự do nhưng chỉ có tinh thần tự do mà nhà tù không trói buộc được

- Tác giả thể hiện tình yêu với Tổ quốc và khát vọng tự do của tác giả.

Phương pháp giải

Phân tích nhân vật trữ tình qua hành động, cảm xúc và ngôn từ.

Lời giải chi tiết

- Vẻ đẹp của nhân vật trữ tình:

+ Nhân vật trữ tình là người rất yêu tự do, khao khát được tự do.

+ Là người có ý chí, nghị lực phi thường, có thái độ sống tích cực và rất lạc quan.

Phương pháp giải

Gợi ý một số bài học sau:

- Cần nhận thức được tầm quan trọng của việc rèn luyện ý chí, nghị lực, bản lĩnh để đối mặt và vượt qua thử thách trong cuộc sống.

- Cần phải biết yêu quý, trân trọng giá trị của tự do.

….

Lời giải chi tiết

Từ bài thơ "Ngọ Hậu" của Hồ Chí Minh, em rút ra thông điệp sâu sắc về sức mạnh của tinh thần con người. Dù trong hoàn cảnh tù đày tăm tối và mất tự do về thể xác, nhưng người chiến sĩ cách mạng vẫn giữ được tâm hồn tự do, lạc quan và kiên cường. Điều đó nhắc nhở chúng em rằng, khó khăn, thử thách trong cuộc sống có thể trói buộc thân xác, nhưng không bao giờ có thể khuất phục được ý chí và khát vọng của một con người biết vươn lên. Bài học này khơi dậy trong em lòng biết ơn sâu sắc đối với những hy sinh của thế hệ đi trước để đổi lấy tự do, đồng thời thôi thúc em phải sống mạnh mẽ, luôn giữ vững tinh thần lạc quan và trân trọng những giá trị tự do mà mình đang có.