Trong kỷ nguyên công nghệ 4.0, mạng xã hội mang lại nhiều lợi ích nhưng đây cũng là “mảnh đất màu mỡ” để nhiều người thể hiện “cái tôi” theo chiều hướng tích cực hoặc tiêu cực.

Mạng xã hội cho thấy sự “chuyển động” rất khác của giới trẻ Việt trong thời đại số hóa. Nhiều hoạt động tẩy chay của giới trẻ trên mạng xã hội đã gây không ít “sóng gió” cho các nhãn hàng và buộc các nhãn hàng này phải lên tiếng công khai xin lỗi. Trong đó, phải kể đến chiến dịch quảng cáo “Chuyến đi của thanh xuân” của Biti’s Hunter. Nhãn hàng này đã phun sơn vào giày để lại dấu chân trên thân cây, bậc đá... với ý tưởng dấu chân của tuổi trẻ. Giới trẻ Việt đã phản ứng rất mạnh với quảng cáo này. Họ bày tỏ quan điểm tuổi trẻ Việt có thể phá cách, điên rồ... nhưng không phá hoại môi trường. Đồng thời phát động phong trào tẩy chay sản phẩm, tẩy chay nhãn hàng đến mức họ phải lên tiếng xin lỗi.

Giới trẻ Việt Nam hiện nay có ý thức rất lớn về “tiếng nói” của mình. Bằng chứng là giới trẻ có riêng một kênh “Đài Tiếng nói GenZ” trên mạng xã hội Facebook và Tiktok để thể hiện quan điểm của mình. Giới trẻ đã quan tâm đến chính trị, chủ quyền, toàn cầu... và những vấn đề này trở thành luận điểm khi đưa ra một quyết định.

Bên cạnh những thông tin lành mạnh, vui vẻ, không ít người, trong đó phần lớn là giới trẻ trở thành các “anh hùng bàn phím” sử dụng mạng xã hội để bôi xấu hình ảnh, thậm chí xúc phạm danh dự của cá nhân, tổ chức nào đó với những lời lẽ thiếu văn hóa, thô tục xuất hiện ngày càng nhiều trong những năm gần đây.

Đặc biệt là trên mạng xã hội TikTok, nhiều TikToker hiện nay sản xuất video với mục đích giải trí thường đính kèm #J4F (từ viết tắt của Just for fun, với nghĩa là chỉ vui thôi) nhưng sau đó là những nội dung có phần nhạy cảm và không phù hợp với văn hóa, thuần phong mỹ tục của nước ta. Tuy nội dung họ sáng tạo không trực tiếp hướng đến một cá nhân nào nhưng vô tình lại tác động để cả một nhóm đối tượng. Từ những tranh cãi trên mạng xã hội lại tiếp tục tạo nhiều thời cơ cho những cá nhân sản xuất ra những sản phẩm hay các loại văn hóa lệch lạc. Ghi nhận tại nhiều nước trên thế giới và cả ở Việt Nam đã có nhiều trường hợp thương tâm xảy ra từ những trào lưu TikTok độc hại, đó không đơn giản chỉ là việc một ai đó sáng tạo nội dung với mục đích riêng của bản thân hay hướng đến một đối tượng nào mà với sự phủ sóng TikTok như hiện nay nó đã và đang tác động đến cả một thế hệ.

(Theo dangcongsan.vn, Văn hóa sử dụng mạng xã hội của giới trẻ hiện nay,

Thu Phương)

Theo đoạn trích, sự “chuyển động” rất khác của giới trẻ Việt trong thời đại số hóa được thể hiện qua những hành động nào? Theo em, hiện tượng “anh hùng bàn phím” trên mạng xã hội có ảnh hưởng như thế nào đến cộng đồng mạng và xã hội nói chung?

a. Xác định được yêu cầu của kiểu bài

Xác định được yêu cầu của kiểu bài: Nghị luận xã hội

b. Xác định được đúng vấn đề cần nghị luận:

Quan điểm cá nhân về sử dụng mạng xã hội có văn hoá và trách nhiệm của giới trẻ hiện nay.
c. Đề xuất được hệ thống ý để làm rõ vấn đề nghị luận:

- Xác định được các ý chính của bài viết

- Sắp xếp được các ý theo bố cục hợp lí ba phần của bài văn nghị luận:

- Giới thiệu vấn đề nghị luận và nêu khái quát cảm xúc, quan điểm cá nhân về vấn đề.

- Triển khai vấn đề nghị luận:

- Giải thích vấn đề nghị luận

- Thể hiện quan điểm của người viết

- Mở rộng, trao đổi với quan điểm trái chiều hoặc ý kiến khác để có được cái nhìn toàn diện hơn về vấn đề

- Khẳng định lại quan điểm cá nhân đã trình bày và rút ra bài học cho bản thân.
Có thể theo một số gợi ý sau:

1. Mở bài

1. Giới thiệu về mạng xã hội trong thời đại hiện nay:

○ Mạng xã hội là phần không thể thiếu trong đời sống con người, đặc biệt đối với giới trẻ.

○ Những nền tảng như Facebook, Instagram, TikTok, Twitter giúp kết nối và chia sẻ, nhưng không phải lúc nào cũng mang lại giá trị tích cực.

○ Đặt vấn đề: Giới trẻ cần sử dụng mạng xã hội có văn hóa và trách nhiệm.

2. Thân bài

a. Lợi ích của mạng xã hội đối với giới trẻ

• Kết nối nhanh chóng và tiện lợi:

○ Giới trẻ có thể kết nối với bạn bè, chia sẻ những khoảnh khắc cá nhân, cảm xúc, suy nghĩ qua mạng xã hội.

• Nguồn thông tin phong phú:

○ Mạng xã hội cung cấp kiến thức, thông tin về nhiều lĩnh vực như giáo dục, khoa học, văn hóa, xã hội.

• Phát triển các phong trào tích cực:

○ Các nền tảng mạng xã hội hỗ trợ sự lan tỏa của các phong trào tích cực, như từ thiện, bảo vệ môi trường, đấu tranh vì quyền con người.

b. Hệ lụy tiêu cực của việc sử dụng mạng xã hội thiếu văn hóa và trách nhiệm

• Lan truyền thông tin sai lệch:

○ Thông tin không chính xác, tin tức giả mạo dễ lan truyền, gây hoang mang và ảnh hưởng tiêu cực đến cộng đồng.

• Bạo lực mạng:

○ Một số người sử dụng mạng xã hội để chửi bới, công kích, xúc phạm danh dự người khác, gây tổn thương tinh thần.

• Trào lưu tiêu cực:

○ Các trào lưu nguy hiểm, khiêu khích xuất hiện trên TikTok, Instagram làm giới trẻ tham gia vào các hoạt động nguy hại.

c. Vì sao giới trẻ cần sử dụng mạng xã hội có văn hóa và trách nhiệm?

• Giới trẻ là người dẫn đầu xu hướng:

○ Giới trẻ có ảnh hưởng lớn, hành vi của họ trên mạng xã hội có thể định hình xu hướng hành xử của xã hội.

○ Việc sử dụng có trách nhiệm giúp tạo nên môi trường mạng tích cực, lành mạnh.

• Bảo vệ hình ảnh cá nhân và uy tín:

○ Hành động thiếu văn hóa trên mạng xã hội có thể gây tổn hại uy tín, thậm chí gây hậu quả pháp lý nghiêm trọng.

• Xây dựng xã hội số lành mạnh:

○ Sử dụng mạng xã hội có trách nhiệm là góp phần xây dựng một cộng đồng số tích cực, lành mạnh, thúc đẩy các giá trị tốt đẹp.

d. Hành động cụ thể để sử dụng mạng xã hội có văn hóa và trách nhiệm

• Tìm hiểu và xác thực thông tin trước khi chia sẻ:

○ Không lan truyền tin đồn, thông tin sai lệch.

• Giữ thái độ tôn trọng người khác:

○ Tránh những lời lẽ xúc phạm, tấn công cá nhân, gây tổn thương cho người khác.

• Tham gia vào các hoạt động tích cực:

○ Đóng góp cho các phong trào từ thiện, bảo vệ môi trường, chia sẻ kiến thức bổ ích.

3. Kết bài

• Khẳng định lại tầm quan trọng của việc sử dụng mạng xã hội có văn hóa và trách nhiệm:

○ Mạng xã hội là công cụ hữu ích nếu được sử dụng đúng cách.

○ Giới trẻ cần nhận thức rõ trách nhiệm của mình, góp phần xây dựng một cộng đồng văn minh, hiện đại.

• Lời kêu gọi:

○ Hãy sử dụng mạng xã hội một cách thông minh, văn minh, và lan tỏa những giá trị tốt đẹp đến cộng đồng.

d. Viết bài văn đảm bảo các yêu cầu sau:

- Triển khai được ít nhất hai luận điểm để làm rõ quan điểm của cá nhân.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận, phương thức biểu đạt phù hợp để triển khai vấn đề nghị luận.

- Lập luận chặt chẽ, thuyết phục: Lí lẽ xác đáng, bằng chứng tiêu biểu, phù hợp; kết hợp chặt chẽ giữa lí lẽ và bằng chứng.

Lưu ý: Học sinh có thể bày tỏ suy nghĩ, quan điểm riêng nhưng phải phù hợp với chuẩn mực đạo đức và pháp luật.

e. Diễn đạt

Đảm bảo chuẩn chính tả, dùng từ, ngữ pháp tiếng Việt, liên kết văn bản.

f. Sáng tạo

Thể hiện suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận, có cách diễn đạt mới mẻ

Bài văn mẫu

Trong thời đại công nghệ phát triển vượt bậc như hiện nay, mạng xã hội đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống của mỗi người, đặc biệt là đối với giới trẻ. Những nền tảng mạng xã hội như Facebook, Instagram, TikTok, Twitter (X) giúp con người kết nối và chia sẻ nhanh chóng, đem đến nhiều niềm vui trong cuộc sống nhưng thực tế không phải lúc nào chúng cũng mang lại giá trị tích cực. Vì vậy, tất cả mọi người, đặc biệt là giới trẻ - những người chưa thực sự trưởng thành và tâm lý chưa vững vàng cần hiểu và biết sử dụng mạng xã hội một cách có văn hóa và trách nhiệm.

Kể từ khi ra đời và dần phổ biến trên toàn cầu, mạng xã hội đã chứng tỏ được lợi thế và nhiều lợi ích nó mang lại cho con người, giới trẻ - thế hệ tiếp cận nhanh nhất với mọi công nghệ tiên tiến hiện nay. Thay thế vượt trội hơn các phương thức liên lạc truyền thống trước kia, mạng xã hội giúp giới trẻ có thể nhanh chóng và tiện lợi kết nối với bạn bè, chia sẻ những khoảnh khắc cá nhân, cảm xúc, suy nghĩ của mình dù ở bất cứ đâu, trong bất cứ thời điểm nào. Ngày nay không khó để bắt gặp hình ảnh một bạn trẻ đang chụp ảnh, quay video clip trong quán café, quán ăn để đăng tải lên mạng xã hội, hoặc hình ảnh các bạn trẻ ghi hình lại chuyến hành trình, trải nghiệm du lịch của mình để chia sẻ với mọi người qua mạng xã hội. Điều này không chỉ cho thấy lợi ích của mạng xã hội trong tốc độ chia sẻ thông tin mà còn đem đến lợi ích kinh doanh thực tế cho các quán ăn, quán café, địa điểm du lịch khi có thể tăng lượng khách nhờ thông tin chia sẻ trên mạng xã hội.

Bên cạnh đó, mạng xã hội còn có nguồn thông tin phong phú, cung cấp kiến thức, thông tin về nhiều lĩnh vực như giáo dục, khoa học, văn hóa, xã hội. Đây là nơi mọi người không chỉ tiếp thu kiến thức một chiều mà còn có thể thẳng thắn trao đổi, bày tỏ quan điểm và đưa ra ý kiến phản biện về nhiều vấn đề, chủ đề thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau. Điều này góp phần thúc đẩy phát triển một cộng đồng văn minh, thông thái, có hiểu biết hơn. Trong thời gian gần đây, việc nhiều cơ quan Nhà nước sử dụng mạng xã hội để đăng tải thông tin chính thống nhanh chóng, kịp thời đang tạo được hiệu ứng tích cực, giúp giới trẻ có cơ hội quan tâm sâu sắc hơn đến tình hình chính trị, kinh tế - xã hội nước nhà và bồi dưỡng lòng yêu nước, tinh thần cống hiến phụng sự Tổ quốc.

Ngoài ra, mạng xã hội cũng đang góp phần phát triển các phong trào tích cực trong cộng đồng. Các nền tảng mạng xã hội đã hỗ trợ lan tỏa hình ảnh, thông tin của các phong trào tích cực như hoạt động từ thiện, bảo vệ môi trường, đấu tranh vì quyền con người. Chẳng hạn, dự án thiện nguyện “Nuôi em” đã thu hút được lượng người quan tâm khá lớn và thông qua mạng xã hội như Facebook để kết nối với nhiều người trẻ tham gia hỗ trợ dự án hoặc quyên góp chi phí để “nuôi” các em học sinh vùng cao, có hoàn cảnh khó khăn, giúp các em an tâm đi học, theo đuổi tri thức thay đổi cuộc đời. Hay nhiều dự án bảo vệ môi trường thông qua việc tái chế rác thải; tái sử dụng trang phục, đồ dùng; vệ sinh môi trường; bảo vệ động vật có nguy cơ tuyệt chủng,… đều được đăng tải trên mạng xã hội để truyền đi thông điệp, ý nghĩa dự án một cách nhanh chóng, rộng rãi nhất có thể.

Tuy có nhiều lợi ích như vậy nhưng mạng xã hội vẫn tồn tại những hệ lụy tiêu cực nếu không được sử dụng một cách có văn hóa và trách nhiệm. Mạng xã hội là một con dao hai lưỡi, nếu đặt vào tay những người có ý định không tốt, mục đích xấu, nó có thể trở thành thứ vũ khí gây công kích và phá hoại. Chúng ta đã thấy nhiều trường hợp sử dụng mạng xã hội để lan truyền thông tin sai lệch. Những thông tin không chính xác, tin tức giả mạo gây hoang mang trong dư luận và ảnh hưởng tiêu cực đến cộng đồng, các cá nhân, tập thể liên quan.

Mạng xã hội còn bị nhiều bạn trẻ lợi dụng để thực hiện hành vi bạo lực mạng, công
kích người khác. Họ sử dụng mạng xã hội để đăng video clip, thông tin chửi bới, công
kích, xúc phạm danh dự, nhân phẩm người khác, gây tổn thương tinh thần người bị bạo
lực mạng. Tai hại hơn, những hành vi này không được thực hiện một mình mà thường
có một cộng đồng tham gia bạo lực mạng một cá nhân. Họ có thể là những người chủ
đích tham gia, cũng có thể là những người không nắm rõ thông tin, bị dẫn dắt theo tin
giả, tin xấu độc để nhục mạ người bị hại. Vì vậy, việc tỉnh táo kiểm chứng thông tin trước
khi đưa ra phán xét và hạn chế hành vi công kích tiêu cực trên mạng xã hội là điều đáng
cân nhắc. Không chỉ vậy, mạng xã hội còn là nơi diễn ra các trào lưu tiêu cực. Khi giới
trẻ sử dụng mạng xã hội nhưng thiếu kinh nghiệm đánh giá, thiếu sự quan tâm giám sát
của người lớn xung quanh sẽ dễ tham gia vào các hoạt động nguy hại, các trào lưu nguy
hiểm, khiêu khích xuất hiện tràn lan qua các video clip ngắn trên TikTok, Instagram.
Tham gia những hoạt động này, những người trẻ không chỉ gây nguy hiểm cho bản thân
mà còn có thể ảnh hưởng tới người xung quanh, tạo thành hậu quả đáng tiếc. Những
phân tích trên đã chỉ ra mặt lợi và hại của mạng xã hội. Giới trẻ là những người luôn dẫn
đầu xu hướng, nhanh nhạy với thông tin và công nghệ tiên tiến, là nhóm người sử dụng
mạng xã hội phổ biến nhất, bên cạnh đó ngày càng có nhiều người trẻ có ảnh hưởng lớn
trên mạng xã hội và hành vi của họ trên mạng xã hội có thể định hình xu hướng hành
xử của một cộng đồng bạn trẻ trong xã hội, vì vậy, giới trẻ cần sử dụng mạng xã hội có
văn hóa và trách nhiệm. Việc sử dụng mạng xã hội có văn hóa và trách nhiệm sẽ giúp
tạo nên môi trường mạng tích cực, lành mạnh, đồng thời giúp mỗi cá nhân sống lành
mạnh, lạc quan, biết yêu thương hơn.

Sử dụng mạng xã hội có văn hóa và trách nhiệm còn giúp chúng ta bảo vệ hình
ảnh cá nhân và uy tín của bản thân và người khác. Hành động thiếu văn hóa trên mạng
xã hội có thể gây tổn hại uy tín, thậm chí gây ra hậu quả pháp lý nghiêm trọng. Vì vậy,
bảo vệ người khác cũng là bảo vệ chính mình. Học cách sử dụng mạng xã hội có văn
hóa và trách nhiệm sẽ giúp xây dựng được một xã hội số lành mạnh, điều này đặc biệt
quan trọng khi mạng xã hội dần đóng nhiều vai trò khác nhau trong đời sống con người,
không chỉ dừng lại ở mục đích giải trí (như kinh doanh, phổ cập tri thức, đưa tin về chính
trị - xã hội, văn hóa,...). Một xã hội số lành mạnh sẽ tạo ra cộng đồng số tích cực, lành
mạnh, thúc đẩy các giá trị tốt đẹp trong mỗi chúng ta.

Để hiện thực hóa việc sử dụng mạng xã hội có văn hóa và trách nhiệm, giới trẻ
chúng ta cần có những hành động cụ thể. Đầu tiên, chúng ta tìm hiểu và biết cách xác
thực thông tin, tìm nguồn thông tin đáng tin cậy trước khi chia sẻ về một vấn đề, thông
tin nào đó. Tuyệt đối không được lan truyền tin đồn, thông tin sai lệch, thông tin chưa qua kiểm chứng nguồn gốc rõ ràng, đáng tin cậy. Khi sử dụng mạng xã hội, chúng ta cần
giữ thái độ tôn trọng người khác, tránh những lời lẽ xúc phạm, công kích cá nhân có thể
gây tổn thương cho người khác. Việc này sẽ tạo thành bộ quy tắc ứng xử phù hợp, lành
mạnh trên mạng xã hội. Cùng với đó, các bạn trẻ nên tham gia vào các hoạt động tích
cực trên mạng xã hội, trong khả năng đóng góp cho các phong trào từ thiện, hoạt động
bảo vệ môi trường, chia sẻ kiến thức bổ ích,... Song hành với giới trẻ trên hành trình tạo
dựng lối sử dụng mạng xã hội có văn hóa và trách nhiệm này phải là sự quan tâm, giám
sát, ủng hộ của các bậc phụ huynh, thầy cô và nhà trường. Hiện nay nhiều nhà trường
đã chú trọng đưa vấn đề lợi ích và tác hại của mạng xã hội, quy tắc ứng xử phù hợp, lành
mạnh trên mạng xã hội vào chương trình giáo dục ngoại khóa trên lớp, giúp học sinh
hiểu được tầm quan trọng, ý nghĩa của việc sử dụng mạng xã hội có văn hóa và trách
nhiệm, không gây ra hậu quả nghiêm trọng từ việc dùng mạng xã hội.

Như vậy, có thể thấy rằng mạng xã hội sẽ là công cụ hữu ích nếu được chúng ta sử
dụng đúng cách, hợp lý. Và giới trẻ cần nhận thức rõ trách nhiệm của mình trong việc
góp phần xây dựng một cộng đồng văn minh, hiện đại thông qua việc sử dụng mạng xã
hội một cách có văn hóa và trách nhiệm. Vì vậy, tất cả chúng ta, những người trẻ tuổi
hãy sử dụng mạng xã hội một cách thông minh, văn minh hơn và lan tỏa những giá trị
tốt đẹp đến cộng đồng, để mạng xã hội trở thành một không gian số an toàn, lành mạnh
đem lại nhiều lợi ích cho nhân loại.