Trước khi thực dân Pháp xâm lược (1858), mâu thuẫn chủ yếu trong xã hội Việt Nam là giữa nông dân với

* Nguyên nhân khách quan:

- Thực dân Pháp quá mạnh, vượt trội về kinh tế và quân sự....

- Triều Nguyễn đã đầu hàng, chấp nhận làm tay sai cho Pháp....

* Nguyên nhân chủ quan:

- Thiếu một giai cấp tiên tiến đủ sức lãnh đạo...

- Các cuộc đấu tranh thiếu sự liên kết thành một phong trào chung...

- Vũ khí thô sơ, cách thức tác chiến lạc hậu....

- Con đường phong kiến không đủ sức thu hút tập hợp lực lượng...

- Chiến đấu kịp thời: chiến đấu ngay từ khi thực dân Pháp đặt chân lên bán đảo Sơn Trà đến khi triều Nguyễn bị khuất phục hoàn toàn.

- Xác định đúng kẻ thù dân tộc.

- Tinh thần chiến đấu dũng cảm.

- Chiến đấu mưu trí, sáng tạo với nhiều hình thức phong phú.

- Khi triều Nguyễn cam tâm phản bội lại quyền lợi dân tộc, cắt đất cầu hòa, nhân dân Việt Nam kết hợp nhiệm vụ chống xâm lược với chống bộ phận phong kiến đầu hàng.