(Ngữ liệu ngoài sgk) Bâng khuâng chiều xuyến chi

Tác giả mô tả hoa xuyến chi với những nhụy vàng năm giữa những cánh trắng mỏng

manh. Đây chi là loài hoa dại mọc ven đường hay ở khắp các triền đê, bờ sông, ven ruộng nhưng xuyến chi lại mang một sức sống mãnh liệt. Dù ở bất cứ môi trường nào thì xuyến chi cũng đều có thể phát triển và cho hoa nở quanh năm. Sắc hoa xuyến chi chân mộc, nền nã nhưng không kém phần xinh xắn, đáng yêu.

- Một số chi tiết cho thấy cái “tôi” bộc lộ tình cảm, cảm xúc, nhận xét, đánh giá của tác giả khi nói đến loài hoa xuyến chi:

+ “Cúc áo, đơn kim hay xuyến chi đều là tên gọi chung của loài hoa đã cho ta quá nhiều kỷ niệm”

+ “Ta bỗng gặp lại những vạt Hoa Xuyến Chi đang rập rờn như muôn ngàn cánh bướm nhỏ vô ưu giữa bộn bề trần gian.”

+ “Ta như được trở về với tuổi ấu thơ nghèo khó, với cuộc sống thanh bình, ấm áp, an vui.”

+ “Ta yêu xuyến chi bởi nét đẹp hoang sơ, thuần khiết, những cánh hoa mỏng manh cứ dập dìu trong gió khiến ai sắt đá cũng phải nao lòng.”

+ “Những cành xuyến chi vẫn rung rinh như thế chào đón một đứa trẻ ngày xưa trở về với mảnh đất thân thương chợt làm ta xúc động, bâng khuâng.”

+ “Chính xuyến chi đã cho ta bài học về sự nhẫn nhịn, sức sống bền bi, vượt mọi gian nguy.”

- Nhận xét về cái “tôi” của tác giả được thể hiện trong văn bản:

+ Tư tưởng, tình cảm:

. Cái “tôi” của tác giả thể hiện qua những cảm xúc, nhận xét, đánh giá: Bộc lộ tình cảm chân thành, nồng nàn, gần gũi, chan hòa, yêu mến đối với hoa xuyến chi giản dị, thuần khiết nhưng lại có sức sống mãnh liệt, bền bỉ.

. Là người giàu tình cảm, không chỉ thể hiện tình yêu đối với hoa xuyến chi mà còn là tình yêu quê hương đất nước, những kỷ niệm gần bó với tuổi thơ, gia đình, bạn bè...

+ Bút pháp nghệ thuật:

. Cách cảm nhận tinh tế của tác giả khi quan sát vẻ đẹp của thiên nhiên, cuộc sống phản ánh vào tác phẩm tự nhiên, gần gũi, dung dị.

. Sử dụng, lựa chọn những từ ngữ, hình ảnh giàu tính hình tượng với những liên tưởng thú vị, tài hoa, độc đáo để miêu tả chi tiết, sinh động về hoa xuyến chi. Ví dụ: “những vạt Hoa Xuyến Chi đang rập rờn như muôn ngàn cánh bướm nhỏ vô ưu giữa bộn bề trần gian” tạo ra một cảm giác nhẹ nhàng, bay bổng và tự do hay “những cánh hoa mỏng manh cứ dập dìu trong gió khiến ai sắt đá cũng phải nao lòng.”

+ Sử dụng ngôn ngữ giàu cảm xúc, chân thành; văn phong gian di, mộc mạc, gần gũi . Các từ ngữ như “yêu,” “thương,” “cũng phải nao lòng”, “vơi bớt nỗi chờ mong,” “chộn rộn niềm vui”, “xúc động, bâng khuâng” đã bộc lộ trực tiếp tình cảm của tác giả đối với hoa xuyến chi và những kỷ niệm tuổi thơ.

+ Kết hợp yếu tố tự sự và trữ tình độc đáo, vừa kể lại những kỷ niệm tuổi thơ về hoa xuyến chi vừa bộc lộ cảm xúc hoài niệm và bâng khuâng của tác giả.

Chân mộc: chân phương, mộc mạc.

-> Cách giải thích nghĩa của từ: Giải thích từng thành tố cấu tạo nên từ.

- Biện pháp tu từ liệt kê: Tác giả liệt kê nhiều tính từ để miêu tả vẻ đẹp hoa xuyến chi “chân mộc, nền nã, xinh xắn, đáng yêu, hoang sơ, thuần khiết, mỏng manh”

- Tác dụng:

+ Nghệ thuật: Tăng sức gợi hình, gợi cảm, tăng sự biểu đạt.

+ Nội dung: Nhấn mạnh vẻ đẹp đa dạng, phong phú của loài hoa xuyến chi. (Hoa xuyến chi không chỉ đẹp ở sự “chân mộc” và “nền nã” mà còn xinh xắn, đáng yêu, hoang sơ, thuần khiết và mỏng manh). Qua đó giúp người đọc cảm nhận rõ ràng hơn về tình cảm chân thành, sâu sắc mà tác giả dành cho hoa xuyến chi, tạo nên một bức tranh tinh tế về loài hoa đồng nội.

* Yếu tố tự sự:

- Miêu tả hình ảnh hoa xuyến chi mọc ven đường, triền đê, bờ sông, ven ruộng “Chi là loài hoa dại mọc ven đường hay ở khắp các triền đê, bờ sông, ven ruộng nhưng xuyến chi lại mang một sức sống mãnh liệt. Dù ở bất cứ môi trường nào thì xuyến chi cũng đều có thế phát triến và cho hoa nở quanh năm.”

- Miêu tả các hoạt động của trẻ em thôn quê liên quan đến hoa xuyến chi: “Sống cùng xuyến chi, những đứa trẻ thôn quê lại dùng xuyến chi để tạo thành những trò chơi ngộ nghĩnh cho lứa tuổi của mình. Những cô bé thường hái những cành xuyến chi kết thành vòng hoa đeo lên đầu đế làm cô dâu, công chúa. Lũ con trai còn nhanh chân trèo lên cây phượng già hái mấy quả xuống làm gươm đi hai bên đế bảo vệ người đẹp trong tiếng hò reo vui đùa. Có khi, lũ trai nghịch ngợm kia còn ngắt những cọng xuyến chi già chứa rất nhiều hạt có móc gai đế làm phi tiêu ném vào nhau rồi hét hò thỏa thích.”

* Yếu tố trữ tình:

- Cúc áo, đơn kim hay xuyến chi đều là tên gọi chung của loài hoa đã cho ta quá nhiều kỷ niệm.

- Ai ở nông thôn mà chẳng biết đến xuyến chi bởi sự gần gũi, gằn bó với người dân quê.

- Sắc hoa xuyến chi chân mộc, nền nã nhưng không kém phần xinh xắn, đáng yêu.

- Ta yêu xuyến chi bởi nét đẹp hoang sơ, thuần khiết, những cánh hoa mỏng manh cứ dập dìu trong gió khiến ai sắt đá cũng phải nao lòng.

- Tiếng cười cứ thế vang lên hồn nhiên, trong trẻo, ngân xa khắp chốn đồng quê.

* Tác dụng của việc kết hợp hai yếu tố:

- Tạo nên sự sinh động, hấp dẫn, lôi cuốn cho bài tản văn; giúp người đọc dễ dàng liên tưởng, cảm nhận được vẻ đẹp bình dị, gần gũi của hoa xuyến chi và những kỷ niệm gắn bó với làng quê.

- Bộc lộ trực tiếp tình cảm, cảm xúc của nhà văn: Gợi lên tình cảm yêu thương, trân trọng, gắn bó của tác giả với hoa xuyến chi và những kỷ niệm tuối thơ.