(Ngữ liệu ngoài sgk) Người máy

NGƯỜI MÁY

(Nguyễn Thị Ngọc Minh)

Thực tế là, chúng ta đang dần biến thành những cái máy, với một cái sạc pin lủng lẳng trên đầu. [...] Rời nó ra, ta thấy cuộc sống trở nên trống vắng, vô định. Tôi nghĩ tới bộ phim Her của đạo diễn Spike Jonze công bố vào năm 2013, kể câu chuyện về mối tình của anh chàng Theodore Twombly làm nghề viết thư thuê với Samatha, một “cô” hệ điều hành được tạo nên bằng trí tuệ nhân tạo, thông minh, thấu hiểu, không bao giờ đòi hỏi. Tình yêu say đắm với Samatha khiến anh không thể đến với bất cứ cô gái nào khác. Nhưng rồi, trái tim của anh tan vỡ khi Samatha tiết lộ cô đang chuyện trò và yêu say đắm hàng trăm người khác, mặc dù tình yêu của cô dành cho anh vẫn không hề thay đổi, đơn giản vì cô là một hệ điều hành. Mối tình của họ kết thúc khi Samatha nói lời từ biệt, bởi các hệ điều hành như cô muốn có một đời sống riêng, thoát khỏi vị thế công cụ phục vụ cho con người.

Từ năm 2013, bộ phim đã đặt ra nhiều chất vấn, và dự báo một viễn cảnh có thể nói là khủng khiếp của nhân loại thế kỷ XXI, cuộc khủng hoảng nhân tỉnh trước sự thao túng của máy móc và đặc biệt là trí tuệ nhân tạo. Nghịch lý là, trong một thế giới đang ngày càng nhiều kết nối, chúng ta lại trở nên mất kết nối, ngày càng cô đơn, ngày càng xa cách, ngày càng vô cảm, ngày càng xa rời thực tại. Việc tập trung quá nhiều vào màn hình tạo nên tình trạng cách ly của mỗi cá nhân với cơ thể của chính mình, trong đó các giác quan thị giác và thính giác biến thành một cỗ máy tiêu thụ màn hình một cách vô thức, dính chặt tới mức trở thành một phần của màn hình điện thoại, còn tất cả các giác quan và bộ phận cơ thể khác trở nên tê liệt và tách rời khỏi phần còn lại của cơ thể.

[...] Chúng ta thậm chí còn chẳng có nhu cầu nói chuyện với nhau. Hình ảnh những bà mẹ gọi con í ới vào mỗi buổi chiều tà, với cái roi mây trên tay, và tiếng dạ cuống quýt của những đứa trẻ vang lên từ những ngõ ngách nào đó, giờ chỉ còn là ký ức. Và không còn nhiều những cuộc chuyện trò trong thinh lặng, để ta có thể thấu hiểu lẫn nhau, vì mỗi người đang mải mê hẹn hò với chiếc màn hình, theo cách của mình.

Liệu chúng ta có hạnh phúc hơn, thông minh hơn, trong một thế giới như thế này?

Làm thế nào để thoát ra khỏi guồng quay của sự tha hóa đó?

Làm thế nào để nối lại sợi dây người, trong một thế giới của máy?

(Trích Người - máy, Nguyễn Thị Ngọc Minh, Sống như một dòng sông, 2025,

NXB Phụ nữ Việt Nam, tr.89-94)