Bài tập BÀI 1: GIỚI THIỆU KHÁI QUÁT MÔN SINH HỌC có đáp án

- Đối tượng nghiên cứu của sinh học: Sinh học nghiên cứu về sự sống ở tất cả các cấp độ từ phân tử, tế bào, cơ thể đa bào, quần thể, quần xã và hệ sinh thái. Các lĩnh vực nghiên cứu sinh học có thể chia thành 2 loại chính:

+ Nghiên cứu cơ bản: Tìm hiểu cấu trúc các cấp độ tổ chức sống, phân loại, cách thức vận hành và tiến hóa của thế giới sống.

+ Nghiên cứu ứng dụng: Khám phá thế giới sống tìm cách đưa những phát kiến mới về sinh học ứng dụng vào thực tiễn đời sống.

- Vai trò của nghiên cứu sinh học: Nghiên cứu sinh học đem lại nhiều ứng dụng trong mọi mặt của đời sống xã hội con người như y – dược học, công nghệ thực phẩm, bảo vệ môi trường, nông – lâm – ngư nghiệp,…

+ Nhờ có hiểu biết về sinh học, đặc biệt thế giới vi sinh vật trong nhiều thập kỉ qua đã giúp giảm tỉ lệ bệnh tật, gia tăng tuổi thọ con người nhờ cải thiện điều kiện vệ sinh, chăm sóc sức khỏe và điều trị bệnh tật.

+ Những phát hiện về giá trị dinh dưỡng của các loại thực phẩm, các hoạt chất có khả năng chữa bệnh từ các sinh vật trong tự nhiên, không chỉ giúp con người có cuộc sống khỏe mạnh hơn mà còn biết tôn trọng, yêu quý và giữ gìn sự đa dạng của sinh giới.

+ Tác động vào đời sống học tập và tinh thần hằng ngày của con người. Ví dụ: Hiểu biết về sinh học của trí nhớ có thể cải thiện kết quả học tập của mình.

+ Góp phần phát triển kinh tế, xã hội (sinh học và các ngành nông – lâm – ngư nghiệp); đảm bảo an ninh xã hội (sinh học và ngành pháp y); nâng cao đời sống của nhân dân.

Trong chương trình giáo dục phổ thông, học sinh sẽ lần lượt nghiên cứu sinh học theo các lĩnh vực phân chia dựa vào các cấp độ tổ chức của thế giới sống:

- Lớp 10: Tìm hiểu về sinh học tế bào và thế giới vi sinh vật.

- Lớp 11: Nghiên cứu sinh học cơ thể.

- Lớp 12: Nghiên cứu di truyền học, tiến hóa và sinh thái học.

- Trong các ngành y dược học: Thành tựu trong giải trình tự gene người và nhiều loài sinh vật khác nhau đã giúp con người sản xuất ra nhiều loại thuốc được gọi là thuốc hướng đích, tác động tới những loại protein riêng biệt để chữa các bệnh hiểm nghèo như ung thư.

- Trong ngành pháp y:

+ Dựa vào mẫu máu, vết tóc, các tế bào khác nhau trên hiện trường để truy tìm tội phạm, đối tượng liên quan đến vụ án thông qua việc giải trình tự DNA.

+ Dựa vào dấu vân tay DNA đểtìm thân nhân của người bị nạn và  xác định huyết thống.

+ Sử dụng dấu vân tay DNA dùng thay dấu vân tay trong thẻ căn cước công dân hiện tại.

- Trong các ngành nông – lâm – ngư nghiệp:

+ Công nghệ di truyền giúp các nhà sinh học chuyển gen từ loài này sang loài khác hoặc làm biến đổi gene của một loài sinh vật tạo ra những sinh vật biến đổi gen theo nhu cầu của con người, đem lại năng suất cao, chất lượng tốt hoặc giá trị chữa bệnh với giá thành rẻ.

+ Nhân giống vô tính các cây trồng lâu năm có giá trị cao để rút ngắn thời gian sinh trưởng, ra hoa, kết trái của cây.

+ Tạo ra các giống cây trồng chống chịu virus.

+ Nhân bản vô tính các loài động vật như cừu, bò, mèo, khỉ, lợn,… mở ra triển vọng gia tăng số lượng của các sinh vật biến đổi gene tạo các sản phẩm protein chữa bệnh cho con người và triển vọng hồi sinh các sinh vật đã tuyệt chủng.

- Trong công nghệ thực phẩm:

+ Tạo ra sản phẩm làm thức ăn, thuốc chữa bệnh.

+ Sản xuất nhiều loại thức ăn, nước uống có giá trị dinh dưỡng cao như sữa chua và các sản phẩm của quá trình lên men khác, đáp ứng nhu cầu đa dạng của con người ở mọi lứa tuổi.

+ Nhờ những hiểu biết về vi sinh vật, hô hấp tế bào còn giúp con người có các biện pháp bảo quản thực phẩm lâu dài mà vẫn đảm bảo chất lượng.

- Trong vấn đề bảo vệ môi trường:

+ Sử dụng vi khuẩn Deinococcus radiodurans để làm sạch các địa điểm bị ô nhiễm phóng xạ và các hóa chất độc hại.

+ Nghiên cứu hệ gene của các loài vi sinh vật sử dụng CO₂ làm nguồn carbon duy nhất có thể giúp làm giảm lượng CO₂ trong khí quyển.

+ Sử dụng vi khuẩn Shewanella oneidensis làm sạch nước nhiễm thủy ngân, chì, sắt và có khả năng sản sinh năng lượng điện.

- Trong chế tạo: Nhiều robot và vật dụng được sản xuất dựa trên những nguyên lí vận hành của các sinh vật đã và đang đem lại những lợi ích to lớn cho xã hội.

- Một số lĩnh vực và ngành nghề của sinh học mà học sinh có thể tham khảo trong lựa chọn nghề nghiệp tương lai:

+ Lĩnh vực giảng dạy, nghiên cứu: Công nghệ sinh học, kĩ thuật sinh học, lâm học, sinh học ứng dụng, khai thác thủy sản, kĩ sư kĩ thuật y sinh,….

+ Lĩnh vực sản xuất: Chăn nuôi, chế biến gỗ, nuôi trồng thủy sản, trồng trọt, sản xuất thuốc chữa bệnh,…

+ Lĩnh vực chăm sóc sức khỏe: Dược học, Y đa khoa, Điều dưỡng, Y học cổ truyền, Y học dự phòng, Y tế cộng đồng, chuyên gia chăm sóc sức khỏe,…

+ Lĩnh vực hoạch định chính sách: Lâm nghiệp đô thị, tổ chức và quản lí y tế; quản lí bệnh viện, quản lí tài nguyên rừng,…

- Triển vọng tương lai của một số ngành nghề:

+ Ngành Kĩ sư kĩ thuật y sinh: Thực tế, kĩ thuật y sinh là một trong những ngành nghề tốt nhất và có tác động rất lớn đến xã hội trong tương lai. Kĩ sư kĩ thuật y sinh là những người chế tạo, bảo trì hệ thống máy móc thiết bị ngành y tế; hỗ trợ bác sĩ, y tá trong công việc thường ngày. Một vài ví dụ trực quan về các sản phẩm của ngành kĩ thuật y sinh là các bộ phận cơ thể nhân tạo, bộ phận cấy ghép nhân tạo và các phụ kiện giả tương thích sinh học. Nhìn chung, kĩ sư y sinh sẽ tham gia vào toàn bộ quá trình nghiên cứu và phát triển thiết kế giải pháp y học.

- Chuyên gia chăm sóc sức khỏe: Có thể nói, lĩnh vực y tế ngày nay đã đạt đến độ chín muồi với tiềm năng tăng trưởng cao. Khi dân số thế giới bắt đầu già đi, nhu cầu dành cho lĩnh vực sức khỏe cũng được dự đoán sẽ tăng gấp đôi trong một thập kỉ nữa. Theo số liệu gần đây của Bộ Lao động Mỹ, dân số già sẽ khiến nhu cầu tìm kiếm những bác sĩ, y tá, chuyên gia vật lí trị liệu, điều dưỡng sức khỏe tại nhà và nha sĩ càng tăng cao. Số lượng việc làm cũng được dự đoán sẽ duy trì ổn định trong thời gian dài sắp tới. Lĩnh vực chăm sóc sức khỏe sẽ phù hợp với những học sinh có thế mạnh về khoa học và toán ứng dụng. Những công việc ít đòi hỏi chuyên môn cũng như mức lương thấp hơn như điều dưỡng có thể sẽ yêu cầu phải có bằng cấp, tùy thuộc vào nơi người đó đang sống và làm việc. Trong khi đó, những nghề như bác sĩ, y tá, nha sĩ, nhà vật lí trị liệu sẽ đòi hỏi phải có bằng đại học và bằng cấp chuyên môn sau khi tốt nghiệp. Học sinh muốn theo đuổi lĩnh vực này có thể bắt đầu từ sớm bằng cách đăng kí các chương trình học đại học ngành tiền y khoa (pre-med), sinh học và khoa học.

Khái niệm phát triển bền vững của Liên Hợp quốc (1987): Phát triển bền vững là sự phát triển đáp ứng được nhu cầu của xã hội hiện tại, nhưng không làm tổn hại đến khả năng tiếp cận với nhu cầu phát triển của các thế hệ tương lai.