Bài tập Chuyên đề Nhà nước và pháp luật Việt Nam trong lịch sử có đáp án

* Cơ cấu tổ chức của các mô hình nhà nước…:

- Mô hình nhà nước quân chủ tập quyền:

+ Ở trung ương: đứng đầu nhà nước là vua, có quyền lực tối cao. Giúp việc cho vua có nhiều cơ quan chuyên môn, được phân định rõ ràng.

+ Ở địa phương: nhà nước chia địa phương thành nhiều cấp quản lí, cử quan lại cai trị để đảm bảo trật tự trị an.

- Mô hình nhà nước dân chủ cộng hòa:

+ Ở trung ương: Quốc hội là cơ quan quyền lực tối cao, nắm quyền lập pháp. Chính phủ thực hiện quyền hành pháp, là cơ quan chấp hành của Quốc hội. Toà án Nhân dân thực hiện quyền tư pháp.

+ Ở địa phương: cả nước được chia thành nhiều cấp hành chính (tỉnh/thành phố trực thuộc trung ương, huyện/thành phố trực thuộc tỉnh, xã), mỗi cấp đều đặt dưới sự quản lí của Ủy ban Nhân dân và Hội đồng Nhân dân.

* Hoạt động quản lí xã hội được tổ chức thông qua các công cụ và biện pháp sau:

- Công cụ quản lí: hiến pháp, pháp luật.

- Biện pháp quản lí: các chính sách, nghị định, nghị quyết,... của Đảng, Quốc hội, Chính phủ,... theo hiến pháp và pháp luật.

- Bộ máy nhà nước thời Lý - Trần mang tính chất quân chủ quý tộc vì:

+ Có sự kết hợp giữa nguyên tắc đề cao quyền lực của nhà vua và nguyên tắc liên kết dòng họ.

+ Thời Lý - Trần, vua đứng đầu nhà nước, nhưng mức độ tập quyền chưa cao. Quyền lực của vua bị hạn chế bởi đại thần là hoàng thân quốc thích.

- Bộ máy nhà nước thời Lê sơ mang đặc điểm và tính chất của mô hình nhà nước quân chủ chuyên chế quan liêu. Đây là mô hình nhà nước tập trung cao độ quyền lực vào tay vua theo quan điểm Nho giáo.

+ Từ thời Lê Thánh Tông, chức Tướng quốc (Tể tướng) đầu triều và một số chức danh đại thần (Đại Hành khiển, Đại Tư mã) bị bãi bỏ, quyền lực của quý tộc tôn thất bị hạn chế.

+ Ở trung ương, chức năng, nhiệm vụ của Lục bộ được quy định rõ ràng. Nhà vua cho đặt thêm Lục tự để giúp việc cho Lục bộ, đặt Lục khoa để theo dõi, giám sát Lục bộ về chuyên môn.

+ Bộ máy chính quyền địa phương được thiết lập đồng bộ và thống nhất theo bốn cấp: Đạo, Phủ, Huyện, Xã nhằm chống lại xu hướng cát cứ. Tính tự trị, tự quản của làng xã bị thu hẹp.

* Điểm giống nhau:

- Bộ máy chính quyền trung ương:

+ Đều là nhà nước quân chủ chuyên chế tập quyền, vua là người đứng đầu nhà nước, nắm quyền lực tối cao và tuyệt đối.

+ Chính quyền trung ương gồm: các bộ và các cơ quan chuyên môn.

- Bộ máy nhà nước thống nhất từ trung ương đến địa phương và ngày càng được củng cố, hoàn thiện.

- Bộ máy quan lại chỉ yếu được tuyển chọn qua hình thức: khoa cử.

- Xã là đơn vị hành chính cơ sở. Tính tự trị của làng xã ngày càng bị thu hẹp.

* Điểm khác nhau

- Nói Quốc triều hình luật là một thành tựu lớn trong lịch sử pháp luật Đại Việt vì bộ luật này mang tính dân tộc, tính nhân văn, tính tiến bộ sâu sắc, đồng thời cũng thể hiện trình độ cao trong kĩ thuật lập pháp.

+ Tính dân tộc thể hiện đậm nét trong việc kế thừa và phát huy những thành tựu pháp luật của các triều đại trước đó, kết hợp với những ưu điểm của pháp luật phong kiến Trung Hoa để xây dựng lên một bộ luật phù hợp cơ sở kinh tế - xã hội của Việt Nam.

+ Tính nhân văn và tiến bộ thể hiện ở việc: trong Quốc triều hình luật có những điều luật bảo vệ quyền lợi của người dân lao động, của nô tì, của phụ nữ, người già, trẻ nhỏ và người khuyết tật.… những điều luật này đã phản ánh tính nhân đạo, truyền thống tôn trọng phụ nữ, tư tưởng “ lấy dân làm gôc”, gia đình, làng xã là nền tảng quốc gia.

+ Kĩ thuật lập pháp có sự tiến bộ khi: đã phân loại các điều luật theo môn loại; cấu trúc các quy phạm pháp luật gồm ba phần: giả định (đặt tình huống), quy định (xác định hành vi được phép hay không được phép làm) và chế tài (biện pháp xử lí)

=> Chính bởi điều này, Quốc triều hình luật được nhiều triều đại quân chủ Đại Việt dùng làm khuôn mẫu trong điều chỉnh các quan hệ xã hội.