Chuyên đề Lịch sử 11 Chân trời sáng tạo Bài 1: Lịch sử nghệ thuật truyền thống Việt Nam có đáp án

- Nghệ thuật truyền thống Việt Nam bao gồm các lĩnh vực: kiến trúc, điêu khắc, hội họa, âm nhạc.

- Nhiều di sản nghệ thuật truyền thống Việt Nam được lưu lại đến ngày nay, ví dụ như:

+ Lĩnh vực kiến trúc: thành nhà Hồ (Thanh Hóa); Kinh thành Huế (Thừa Thiên Huế),…

+ Lĩnh vực điêu khắc: rồng đá trước thềm điện Kính Thiên trong khu Di tích Hoàng thành Thăng Long (Hà Nội); tượng Phật bà Quan âm nghìn mắt nghìn tay ở chùa Bút Tháp (Bắc Ninh); tượng các vị La Hán chùa Tây Phương (Hà Nội),…

+ Lĩnh vực hội họa: tranh Cửu Long ẩn vân tại lăng vua Khải Định (Thừa Thiên Huế); các làng nghề tranh dân gian như: tranh hàng Trống (Hà Nội); tranh Đông Hồ (Bắc Ninh); tranh làng Sình (Thừa Thiên Huế),…

+ Lĩnh vực âm nhạc: Nhã nhạc cung đình; dân ca ví, dặm Nghệ - Tĩnh,…

- Nghệ thuật kiến trúc thời Lý:

+ Đặc điểm nổi bật là: phong phú về loại hình, quy hoạch thống nhất, cân xứng và trang trí rất tinh xảo, hài hòa giữa các chất liệu gỗ, đá, gạch và đất nung.

+ Nét chủ đạo là: tinh thần độc lập, tự tôn dân tộc với mong muốn sánh ngang hàng với các triều đại Trung Hoa. Tiêu biểu cho tư tưởng đó là kiến trúc của kinh thành Thăng Long.

+ Dưới thời Lý, nhiều quần thể chùa - tháp lớn được xây dựng. Tiêu biểu là: chùa Một Cột (Hà Nội), chùa Phật Tích, chùa Dạm (Bắc Ninh), chùa Báo Thiên (Hà Nội),…

- Nghệ thuật điêu khắc thời Lý:

+ Được thực hiện chủ yếu trên chất liệu: đá, gốm và gỗ.

+ Thiên nhiên (mây, nước, hoa sen, hoa cúc,..) là nguồn cảm hứng trong sáng tạo nghệ thuật điêu khắc thời kì này. Đặc biệt, hình tượng con rồng uốn lượn mềm mại, sống động, tượng trưng cho nguồn nước, thể hiện niềm mơ ước của cư dân trồng lúa.

- Nhận xét chung: nghệ thuật thời Lý phát triển đa dạng, độc đáo và có sự tiếp thu chọn lọc những yếu tố văn hóa từ Trung Quốc, Ấn Độ, Chămpa; đồng thời, phản ánh đời sống vật chất và tinh thần phong phú của cư dân Đại Việt.

- Nghệ thuật kiến trúc thời Trần:

+ Kế tục nhà Lý, nhà Trần tu bổ, mở rộng kinh thành Thăng Long; đồng thời, cho xây dựng thêm cung điện và lăng mộ ở nhiều nơi. Tiêu biểu như: cung điện Thiên Trường (Nam Định); lăng Trần Thủ Độ (Thái Bình); khu lăng mộ An Sinh (Quảng Ninh),…

+ Kiến trúc Phật giáo thời Trần có sự phát triển nở rộ. Nhiều chùa, tháp được xây dựng, như: chùa Yên Tử (Quảng Ninh), chùa Bối Khê (Hà Nội), chùa Phổ Minh (Nam Định), tháp Bình Sơn (Vĩnh Phúc),...

+ Điểm nổi bật trong kiến trúc thời Trần là: sự kế thừa phong cách dung dị, khoáng đạt của kiến trúc dân tộc, vừa tiếp thu những yếu tố văn hóa Trung Hoa, Ấn Độ, Chămpa.

- Nghệ thuật điêu khắc thời Trần:

+ Điêu khắc thời Trần luôn gắn với các công trình kiến trúc, với phong cách tạo hình thể hiện sự khoáng đạt, khỏe khoắn hơn so với điêu khắc thời Lý.

+ Tiêu biểu cho nghệ thuật điêu khắc thời Trần phải kể đến hình tượng con rồng trong các kiến trúc cung điện; tượng Phật ở các chùa; tượng quan hầu, tượng các linh thú ở các khu lăng mộ,…

- Dưới thời Lê sơ, Kinh thành Thăng Long và hệ thống cung điện được trùng tu, xây mới:

+ Tại kinh thành Đông Đô, từ năm 1428, vua Lê Thái Tổ đã cho xây dựng nhiều cung điện, như: điện Kính Thiên, điện Cần Chánh, điện Vạn Thọ,…; các công trình như Quốc Tử Giám, nhà Thái Học, văn bia Tiến sĩ được mở rộng và xây mới.

+ Ngoài Hoàng thành Thăng Long, thời Lê sơ còn có quần thể kiến trúc Lam Kinh được xây dựng từ năm 1433. Khu quần thể kiến trúc Lam Kinh bao gồm các cung điện (điện Quang Đức, điện Sùng Hiếu, điện Diễn Khánh,..), miếu và lăng mộ của các vua Lê.

- Điểm độc đáo của kiến trúc cung điện thời Lê sơ là: sự kết hợp hài hòa giữa phong cách kiến trúc truyền thống đã định hình thời Lý - Trần với phong cách kiến trúc uy nghi, bề thế ảnh hưởng từ tinh thần Nho giáo. Tuy nhiên, hầu hết các công trình kiến trúc đều có quy mô vừa phải, toát lên tính cần kiệm, thực dụng.

- Nghệ thuật điêu khắc thời Lê sơ:

+ Những tác phẩm điêu khắc của thời Lê sơ vẫn gắn bó mật thiết với kiến trúc.

+ Loại hình điêu khắc chủ yếu thời Lê sơ là: những hình chạm khắc trên các thành bậc đá, lăng mộ, văn bia; tượng thú ở các lăng mộ, hoa văn chạm khắc trên đá, gỗ, gốm,... Dưới thời Lê sơ, rồng vẫn là hình tượng tượng trưng cho uy quyền của nhà vua với vẻ đẹp sống động, tự nhiên, hiện thực, uy dũng.

+ Nét nổi bật trong nghệ thuật điêu khắc thời Lê sơ là: vừa mang tính khuôn thước, mẫu mực theo tinh thần Nho giáo, vừa mang nét giản dị, đậm tính dân gian.