Bài 9: Quy luật Menđen: Quy luật phân li độc lập

Menđen đã tiến hành thí nghiệm lai hai tính trạng như sau:

Pt/c: ♀(♂) Hạt vàng, trơn x ♂(♀) Hạt xanh, nhăn

F1: 100% hạt vàng, trơn.

F1 tự thụ phấn

F2: 315 hạt vàng, trơn: 108 hạt vàng, nhăn: 101 hạt xanh, trơn: 32 hạt xanh, nhăn.

Tỉ lệ này xấp xỉ tỉ lệ 9: 3: 3: 1. Phân tích tỉ lệ phân li của từng tính trạng riêng rẽ như hình dạng hạt và màu hạt, Menđen nhận thấy đều có tỉ lệ xấp xỉ 3 trội: 1 lặn. Và tỉ lệ F2 9: 3: 3: 1 = (3: 1)(3: 1). Do đó Menđen cho rằng các cặp nhân tố di truyền trong thí nghiệm trên phân li độc lập trong quá trình hình thành giao tử. Vì sự biểu hiện của tính trạng này không ảnh hưởng đến sự biểu hiện của tính trạng khác.

Bảng 9. Công thức tổng quát cho các phép lai nhiều tính trạng

Điều kiện nghiệm đúng cho quy luật phân li độc lập của Menđen là:

- Các cặp gen quy định các tính trạng khác nhau nằm trên các cặp NST tương đồng khác nhau.

- Các gen tác động riêng rẽ lên sự hình thành tính trạng (mỗi gen quy định 1 tính trạng)

- Số lượng các thể con lai phải đủ lớn.

Điều kiện cần để cho tỉ lệ phân li kiểu hình 9 : 3 : 3 : 1 là:

    - Bố mẹ đem lai phải dị hợp về 2 cặp gen.

    - Có hiện tượng trội lặn hoàn toàn.

    - Số lượng cá thể con lai phải đủ lớn.

    - Các cá thể có kiểu gen khác nhau phải có sức sống như nhau.

    - Quá trình giảm phân và thụ tinh diễn ra bình thường.

      Nếu chỉ dựa vào kết quả của phép lai thì:

      - Kết quả của phép lai phân tích: nếu tỉ lệ kiểu hình ở lai phân tích là 1 : 1 : 1 : 1 thì 2 gen đó nằm trên 2 NST tương đồng khác nhau.

      - Kết quả của kiểu hình ở F2: nếu tỉ lệ kiểu hình ở F2 là 9 : 3 : 3 : 1 thì 2 gen đó nằm trên 2 NST.