Quê hương là gì hở mẹ
Mà cô giáo dạy phải yêu
Quê hương là gì hở mẹ
Ai đi xa cũng nhớ nhiều

Quê hương là chùm khế ngọt
Cho con trèo hái mỗi ngày
Quê hương là đường đi học
Con về rợp bướm vàng bay

Quê hương là con diều biếc
Tuổi thơ con thả trên đồng
Quê hương là con đò nhỏ
Êm đềm khua nước ven sông

Quê hương là cầu tre nhỏ
Mẹ về nón lá nghiêng che
Là hương hoa đồng cỏ nội
Bay trong giấc ngủ đêm hè

Quê hương là vòng tay ấm
Con nằm ngủ giữa mưa đêm
Quê hương là đêm trăng tỏ
Hoa cau rụng trắng ngoài thềm

Quê hương là vàng hoa bí
Là hồng tím giậu mồng tơi
Là đỏ đôi bờ dâm bụt
Màu hoa sen trắng tinh khôi

Quê hương mỗi người chỉ một
Như là chỉ một mẹ thôi
Quê hương nếu ai không nhớ...

Sẽ không lớn nổi thành người.

(Đỗ Trung Quân, Cỏ hoa cần gặp, NXB Thuận Hóa - Huế, 1991)

* Bài thơ Bài học đầu cho con đăng lần đầu năm 1986 trên báo Khăn quàng đỏ, được nhà thơ làm đề tặng bé Quỳnh Anh, con của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh, khi đó mới một tuổi. Khi đăng bài này thì người biên tập có bỏ một vài đoạn và thêm một câu “Sẽ không lớn nổi thành người” ở cuối cùng. Trong tập thơ Cỏ hoa cần gặp (1991), tác giả đã đăng lại nguyên bản như văn bản trên.

* Đỗ Trung Quân sinh năm 1945, quê quán Thành Phố Hồ Chí Minh, là Hội viên Hội Nhà văn Việt Nam; Tác phẩm đã in: Cỏ hoa cần gặp (dẫn theo Thơ Việt Nam thế kỉ XX, NXB GD, tr 947); Thơ của ông mộc mạc, giản dị, giọng thơ chân thành, đằm thắm, da diết.

Câu 1

Văn bản Bài học đầu cho con sử dụng phương thức biểu đạt chính nào? Xác định thể thơ của văn bản Bài học đầu cho con.

Xem đáp án

Lời giải

- Phương thức biểu đạt: biểu cảm.

- Thể thơ 6 chữ.

Câu 2

Nhân vật trữ tình trong bài thơ là ai? Chỉ ra những hình ảnh tác giả viết về quê hương trong khổ 2 và 3 của bài thơ.

Xem đáp án

Lời giải

- Nhân vật trữ tình là nhân vật “con”.

- Hình ảnh tác giả viết về quê hương trong khổ 2 và 3 của bài thơ: chùm khế ngọt, đường đi học, cánh diều biếc, con đò nhỏ, cầu tre nhỏ, hoa bí, giậu mồng tơi, hoa sen.

Câu 3

Phân tích tác dụng của biện pháp tu từ so sánh trong những câu thơ sau:

“Quê hương là con diều biếc / Tuổi thơ con thả trên đồng"

Xem đáp án

Lời giải

Tác giả sử dụng biện pháp tu từ so sánh ngang bằng để thể hiện tình cảm sâu sắc tình cảm của tác giả đối với quê hương.

- So sánh ngang bằng: Tác giả đã so sánh "quê hương" với "con diều biếc". Hai hình ảnh này có nét tương đồng về sự tự do, bay bổng, mang đen niềm vui và hạnh phúc cho con trẻ. So sánh ngang bằng giúp làm nổi bật vẻ đẹp thanh bình, yên ả của quê hương, nơi mà tuổi thơ được trải nghiệm những khoảnh khắc vô tư, hồn nhiên.

- Tác dụng: Biện pháp so sánh tạo nên hiệu quả nghệ thuật cao, góp phần tăng sức gợi hình, gợi cảm cho câu thơ. Hình ảnh "con diều biếc" gợi lên khung cảnh làng quê thanh bình, yên ả, nơi mà tuổi thơ được thả mình vào thiên nhiên, chơi đùa cùng bạn bè. Qua đó, tác giả thể hiện tình yêu tha thiết, gắn bó sâu nặng với quê hương, nơi lưu giữ những kỷ niệm đẹp đẽ nhất của tuổi thơ.

Câu 4

Xác định một biện pháp tu từ trong những câu thơ sau:

“Quê hương là vòng tay ấm

con nằm ngủ giữa mưa đêm

Quê hương là đêm trăng tỏ

hoa cau rụng trắng ngoài thềm”

Xem đáp án

Lời giải

Biện pháp tu từ: Điệp ngữ: Quê hương là…

Câu 5

Tìm và phân tích ý nghĩa của những hình ảnh diễn tả vẻ đẹp quê hương trong đoạn thơ sau:

“Quê hương là vàng hoa bí

là hồng tím giậu mồng tơi

là đỏ đôi bờ dâm bụt

màu hoa sen trắng tinh khôi”

Xem đáp án

Lời giải

- Hình ảnh diễn tả vẻ đẹp quê hương là: quê hương – vàng hoa bí, tím giậu mồng tơi, đỏ hoa dâm bụt, sen trắng tinh khôi.

- Ý nghĩa:

+ Quê hương không phải là những gì xa lạ, mà là những gì gần gũi thân thuộc nhất với mình: hoa bí, giậu mồng tơi, hoa dâm bụt, hoa sen.

+ Qua hình ảnh thơ giản dị, mộc mạc, tác giả thể hiện tình yêu quê hương thiết tha, sâu nặng.

Câu 6