(Ngữ liệu ngoài sgk) Tôi kéo xe

TÔI KÉO XE

(Tam Lang)

Tóm tắt phần trước: Tác giả – nhân vật “tôi” – là một nhà báo, vào vai một người thất nghiệp đi xin việc, gia nhập vào đội phu kéo xe ở Hà Nội để có những trải nghiệm chân thực về công việc này, phục vụ cho việc viết bài.

Cái cuốc⁽¹⁾ từ Đồn Thuỷ lên Yên Phụ.

Phía sau chiếc xe bị xô mạnh, tôi cũng văng mình đi. Ngẩng nhìn lên, ảnh cây đèn giữa phố đã rọi sáng xuống vỉa hè một con đường vắng tanh vắng ngắt

. Trước mắt tôi, lù lù một người đứng.

Chẳng kịp để tôi dụi mắt, người ấy đã nhảy lên xe, gieo mạnh đít xuống nệm, rồi nện gót giày xuống sàn xe, mà thét

- A-lê! Di mao leen⁽²⁾!

Tôi tất tả chụp nón vào đầu, nâng cao càng gỗ hí hoáy quay xe ra đường. Tại sao tôi lại chịu kéo người? Thật lúc đó, chính tôi, tôi cũng không biết.

Máu trong người tôi, bấy giờ hình như luân chuyển hàng lắm. Cắm cổ đưa hai khuỷu tay lên khỏi lưng như hai chiếc càng châu chấu rồi xoạc chân bước, bước thứ nhất, tôi tưởng chừng như có thể nuốt nổi được một lúc, mấy dặm đường.

Nhưng sự thật nó khác hẳn với bụng nghĩ của mình.

Chạy đến bước thứ ba, tôi đã thấy như mất hết thịt ở hai gót chân, chỉ còn trơ có cái xương nhói buốt. Người tôi, vốn mập. Cái bụng bấy giờ, tôi thấy như chảy vệ thêm ra mà đưa lủng lẳng như bụng lợn dưới cái khung xương sườn

- Mao leen! A-lê, mao leen!

Mỗi cái gót giày nện vào sàn xe như đánh thẳng lên gáy tôi cho guc xuống. Chân tôi, ngày thường vẫn đi chữ bát⁽⁴²⁾ lúc ấy hình như đi vòng kiềng⁽⁴³⁾. Ruột thì như vặn từ dưới rốn đưa lên, cổ thì nóng như cái ống gang, đưa hơi lửa ra không kịp.

Ì ạch mãi, rồi tôi cũng tha được ông khách của tôi đến đầu Cầu Đất... Miệng thở, mũi thở, rồi đến cả tai cũng thở, mồ hôi thì toát ra như mồ hôi trõ. Rồi tôi thấy tôi không phải là người nữa, chỉ là một cái... nồi sốt de⁽⁴⁴⁾.

Từ Cột Đồng Hồ trở đi, bước chân tôi chạy đã thuần, nhưng miệng tôi vẫn há hốc ra mà thở. Cũng như hai bánh cao su tuy vẫn quay vòng trên đường nhựa mà chiếc xe thì cứ bập bềnh như muốn đưa tôi lên khỏi mặt đất, hay dúi tôi ngã khuỵu xuống rãnh hè.

Ai chẳng bảo tôi đã khiến nổi hai tay xe. Tôi thì tôi bảo: làm thân người phu xe tay là tự nguyện củi đầu dưới quyền sai khiến của hai cánh tay gỗ.

[...]

Ngồi nghĩ ngợi lan man sau khi đã mặc bộ quần áo phu xe, nghe người ta mắng chửi, chịu người ta đánh đòn, tôi lại sực nhớ đến một ông già tôi gặp khoảng ba năm trước.

- Kéo xe đôi, – bạn tôi với tôi – ông già chạy chậm.

Bạn tôi gắt:

- Chạy nhanh lên chứ, khéo khi lắm!

Ông già vừa thở vừa đáp:

- Các thầy có kéo xe như tôi, các thầy mới biết!

Bạn tôi nhảy xuống xe toan đánh thằng xe hỗn, nếu tôi không tốt can...

Chuyện ấy, đã ba năm.

Bây giờ, chắc ông già ấy đã chết.

Mà làm nghề này, sống lâu làm sao được? Chạy suốt ngày. Ăn không đủ. Tấm thân lại dầm mưa dãi nắng...

Người ta nói:

- Quả ở xứ nóng, quả chín sớm.

Tôi bảo:

– Người làm cu-li xe kéo, người chết non.

(Trích: Tôi kéo xe, in trong Phóng sự Việt Nam 1932 – 1945, Tam Lang, Hoàng Đạo, Nguyễn Đình Lạp, NXB Văn học, Hà Nội, 2009, tr.13-18)

Chú thích:

(1) Cuốc (cuốc xe): một lượt chạy xe hoặc một chuyển kéo xe.

(2) Ý nói đi nhanh, gấp.

(3) Chữ bát: khi đi, hai đầu bàn chân thường hướng ra, hai gót chân hướng sát vào nhau.

(4) Vòng kiềng: khi đi, chân cong như hình chữ O.

(5) Nồi sốt de: nồi hơi.