I. Đọc hiểu (4,0 điểm)

Đọc văn bản sau đây và trả lời các câu hỏi bên dưới:

TỪ CHỐI KẾT GIAO VỚI NGƯỜI TIÊU CỰC

(D.Rockefeller)

(1) Cha không phản đối việc con mở rộng vòng tròn xã giao của mình, bởi điều này có thể gia tăng sự thú vị cho cuộc sống, phát triển các lĩnh vực đời sống, giúp con thực hiện lý tưởng sống của mình. Tuy nhiên, rõ ràng có một số người không đáng để con kết giao. Ngay từ hồi trẻ, cha đã có quan điểm rõ ràng về hai kiểu người mà mình sẽ kiên quyết từ chối kết giao. Kiểu người đầu tiên là những người hoàn toàn đầu hàng trước hiện thực và bằng lòng với hiện tại. Họ tin chắc rằng mình không có đủ điều kiện và khả năng để tạo nên những thành tựu to lớn, đó chỉ là quyền lợi riêng của những người may mắn, và họ thì không có được phúc phận ấy [...]. Kiểu người này chỉ biết than thở thời vận không tốt. Họ đánh mất suy nghĩ cống hiến hết mình cùng khả năng cổ vũ bản thân, thay vào đó là để sự tiêu cực lấn át nội tâm họ. Kiểu người thứ hai là những người không thể kiên trì thử thách đến cùng. Những người này từng có quyết tâm và hy vọng tạo nên những điều vĩ đại. Kỳ thực, kiểu người này đã mang trong mình cảm giác sợ hãi, họ sợ thất bại, sợ mọi người không công nhận bản thân, sợ mất đi thứ mình sở hữu nên họ mới bằng lòng sống một cuộc đời tầm thường. Hai kiểu người này đều có chung một suy nghĩ độc hại, rất dễ tiêm nhiễm cho người khác, đó chính là sự tiêu cực.

 (2) Cha luôn cho rằng tính cách và tham vọng, danh phận và địa vị hiện tại của một người có liên quan đến những người mà anh ta kết giao. Nếu thường xuyên qua lại với người tiêu cực, bản thân anh ta cũng sẽ trở nên tiêu cực; ngược lại, nếu thường xuyên được những nhân vật đức cao vọng trọng soi sáng, tự khắc anh ta sẽ nâng cao trình độ tư duy của bản thân; và nếu thường xuyên tiếp xúc với những người thành công và đầy tham vọng, anh ta cũng sẽ nuôi dưỡng cho mình tham vọng cần thiết để tiến tới thành công. Cha thích làm bạn với những người không bao giờ chịu khuất phục. Có một người thông minh từng nói một câu rất hay: “Tôi muốn thách thức nghịch cảnh đáng ghét, bởi vì các bậc trí giả nói với tôi rằng đó là hướng đi sáng suốt nhất để đạt được thành công”. Kiểu người này tuyệt đối sẽ không để sự bi quan chi phối mọi thứ, không khuất phục trước mọi khó khăn, càng không tin bản thân chỉ có thể sống một cuộc đời vô tri. Họ biết tận hưởng cuộc sống cũng như thực sự hiểu rõ giá trị của cuộc sống. Những người không bao giờ chịu khuất phục luôn mong chờ từng ngày mới và những cuộc tiếp xúc mới, nhiệt tình đón nhận chúng, bởi vì họ coi đây là trải nghiệm làm phong phú cuộc sống. Cha tin rằng tất cả mọi người đều muốn trở thành kiểu người như vậy.

(3) Nhưng thật không may, người tiêu cực lại có mặt ở khắp mọi nơi. Hãy cứ qua đời con. Thay vào đó, con hãy học hỏi những người có suy nghĩ mặc họ lướt tích cực, trưởng thành và tiến bộ cùng họ. John à, hãy nhớ rằng bất cứ ai nói con không làm được đều là những kẻ không thể thành công tức là thành tích cá nhân của họ cũng chỉ ở mức bình thường mà thôi. Tốt hơn hết, con nên coi ý kiến của họ như một sự thách thức và chứng minh đó là những ý kiến ngu ngốc nực cười. Hãy hết sức cẩn thận và đề phòng những người tiêu cực, đừng để họ làm hỏng kế hoạch thành công của con, cũng đừng để những người suy nghĩ tiêu cực, lòng dạ hẹp hòi cản trở bước tiến của con. Khi con gặp khó khăn không thể giải quyết và tìm kiếm sự giúp đỡ, cách làm khôn ngoan là tìm tới những người thành công. Nếu con xin lời khuyên từ một kẻ thất bại, điều này cũng nực cười như nhờ lang băm chữa bệnh nan y.

Con cần chú trọng tới môi trường xung quanh mình, coi nó như thức ăn cung cấp cho cơ thể, bởi các hoạt động tinh thần cũng sẽ nuôi dưỡng tâm trí con. Hãy khiến môi trường xung quanh phục vụ công việc của con chứ không phải kìm hãm con. Đừng để những người tiêu cực chuyên níu chân con trở thành vật cản cho sự tiến bộ của con. Cách để khiến môi trường phát huy vai trò tích cực trong quá trình thành công của con là: Năng tiếp cận những người thành công tích cực và từ chối kết giao với những người tiêu cực.

Mến thương con – Cha.

(Trích 38 lá thư gửi Rockefeller gửi con trai, NXB Hồng Đức, 2023).

Xác định luận đề, các luận điểm trong văn bản trên.

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận

- Học sinh biết tạo lập một bài văn nghị luận đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài.

0,25 điểm

b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận

Viết bài văn nghị luận (400 - 500 chữ) phân tích bài thơ Ngõ nhỏ (Bùi Xuân Mệnh). Liên bài thơ khác viết về lời ru...

0,25 điểm

c. Triển khai vấn đề nghị luận

- Chia vấn đề nghị luận thành các luận điểm, luận cứ phù hợp, có sức thuyết phục; sử dụng tốt các thao tác lập luận; biết kết hợp giữa nêu lí lẽ và đưa dẫn chứng.

- HS có thể triển khai theo những cách khác nhau, nhưng cần đảm bảo các ý cơ bản sau:

1. Mở bài

- Giới thiệu tác giả, tác phẩm.

- Chủ đề của tác phẩm: tình yêu thương, sự biết ơn mẹ cùng niềm xót xa, ngậm ngùi, tiếc nuối vì chưa làm trọn ước mong của mẹ.

2. Thân bài

* Nội dung tác phẩm:

- Bối cảnh nảy sinh cảm xúc: người con trưởng thành về thăm quê sau nhiều năm phiêu bạt nơi xa.

- Mạch cảm xúc của bài thơ đan quyện giữa những hồi tưởng quá khứ tuổi thơ bên mẹ và tâm trạng nuối tiếc ở hiện tại – khi đã trưởng thành, đọng lại sự nhớ thương mẹ, niềm nuối tiếc, xót xa.

- Đối tượng trữ tình: Hình ảnh người mẹ đã mất gắn liền với không gian kỷ niệm tuổi thơ (ngõ nhỏ), với hành động yêu thương, dạy dỗ con (hát ru, dạy dỗ con, ngồi ngóng con trở về...).

à Hình ảnh người mẹ bình dị, mộc mạc, luôn là điểm tựa trong hành trình trưởng thành của người con phiêu bạt.

- Tình cảm, thái độ của nhân vật trữ tình: Khắc ghi sâu đậm những kỷ niệm ấu thơ bên mẹ, thấu hiểu nỗi niềm, tình yêu thương của mẹ.

* Nghệ thuật đặc sắc của tác phẩm:

- Thể thơ lục bát: ngắt nhịp, gieo vần, giọng điệu tâm tình... đặc trưng của thể lục bát tạo sự uyển chuyển, tha thiết cho mạch tình cảm, gần gũi, thân thuộc, bình dị.

- Phép ẩn dụ:

+ Cánh chim phiêu bạt bây giờ về đây: ẩn dụ “cánh chim phiêu bạt” khắc họa hình ảnh người con nhỏ nhoi, đơn côi giữa cuộc đời rộng lớn, mong ngóng ngày trở về bên mẹ yêu thương.

+ “Ngõ nhỏ nâng bước lớn khôn”: ẩn dụ “ngõ nhỏ” không chỉ là không gian thực tuổi thơ còn là không gian tâm tưởng, ký ức được bên mẹ dạy dỗ, yêu thương, trưởng thành.

- Phép điệp: ngõ nhỏ (3 lần), lời ru (2 lần), mẹ (6 lần) -à khắc sâu ký ức tuổi thơ được mẹ răn dạy, chăm sóc, yêu thương.

- Kết thúc tâm trạng/cảm xúc toàn bài: Dù đi hết cuộc đời này – Vẫn chưa hiểu trọn vơi đầy... Lời ru!

à Liên hệ với ý thơ cũng viết về lời ru của Nguyễn Duy (Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa): Ta đi trọn kiếp con người. Cũng không đi hết mấy lời mẹ ru.

- Kết cấu bài thơ tương phản/đồng hiện quá khứ và hiện tại: 2 câu quá khứ nối tiếp 2 câu hiện tại đến hết bài -> như một sự ám ảnh, khắc khoải thường trực nơi tâm trí người con kỷ niệm về mẹ, về những bài học, ý nghĩa lời mẹ ru/dạy mà con chưa hiểu trọn vẹn trong từng bước đường đời.

* Bức thông điệp của bài thơ:

- Mẹ, quê hương chính là điểm tựa khôn lớn, trưởng thành. Mỗi người con cần trân trọng, nâng niu và khắc ghi lời mẹ dạy dỗ đến trọn đời.

- Cần sống và trải nghiệm nhiều hơn để thấu hiểu những bài học, giá trị, ý nghĩa trong từng lời dạy bảo của mẹ (lời ru).

3. Kết bài

- Khẳng định giá trị, triết lý nhân sinh của bài thơ về tình mẹ.

- Xúc cảm của cá nhân về giá trị, thông điệp của bài thơ.

3,0 điểm

d. Chính tả, ngữ pháp

Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt.

0,25 điểm

e. Sáng tạo

- Bài viết có luận điểm rõ ràng, lập luận thuyết phục, diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng.                                                                                                          

- Chữ viết sạch đẹp, rõ ràng, văn phong lưu loát; không mắc lỗi chính tả, lỗi dùng từ, đặt câu.

0,25 điểm

* Yêu cầu về hình thức, kĩ năng: Đảm bảo đoạn văn nghị luận có bố cục mạch lạc, sử dụng linh hoạt các kiểu câu và có sự liên kết chặt chẽ giữa các câu, các ý trong đoạn văn. Có cách diễn đạt trong sáng độc đáo, thể hiện những suy nghĩ, kiến giải mới mẻ về vấn đề nghị luận.

0,25 điểm

Yêu cầu về kiến thức:

Học sinh có thể triển khai theo nhiều cách, nhưng cần giới thiệu được vấn đề cần bàn luận, nêu rõ lí do và quan điểm của bản thân, hệ thống luận điểm chặt chẽ, lập luận thuyết phục, sử dụng dẫn chứng thuyết phục.

Sau đây là một hướng gợi ý:

- Khẳng định mối quan hệ/tác động giữa con người và môi trường.

- Mỗi người cần tỉnh táo lựa chọn tác động tích cực của môi trường tới đời sống tinh thần cũng như hành động trong công việc, cuộc sống.

- Đề xuất giải pháp lựa chọn người kết giao để phát triển bản thân/thành công: chủ động tiếp cận với người thành công tích cực và từ chối kết giao với người tiêu cực.

1,5 điểm

Có sự sáng tạo trong cách viết.

0,25 điểm