I. PHẦN ĐỌC HIỂU (4,0 điểm)

Đọc văn bản sau:

[Lược một đoạn: Được mấy ngày nghỉ, Tâm định về quê thăm thầy mẹ. Nhưng chuyến xe hơi Tâm đi lại chết máy ngay giữa quãng đồng Hoa Lại. Tâm trả triền xe lấy cớ đi thăm người bà con gần đấy. Kỳ thực Tâm muốn qua thăm quê ngoại, làng Đồng Yên, một làng vừa rộng lớn vừa phồn thịnh nhất vùng thời Tâm ở cùng bà ngoại.]

Quá một giờ trưa Tâm mới về đến làng Đồng Yên. Qua khỏi cổng làng, Tâm giật mình đứng dừng lại. Tâm hơi ngạc nhiên và không tin ở cặp mắt mình. Mấy hàng tre bao quanh đình không còn vẻ tươi tốt của thời xưa nữa. Chính cái đình cũng bị hư nát và sập đi một mái. Tâm chắt lưỡi thở dài băn khoăn như người thấy chính nhà mình hư hại. Đường đi hư hỏng nhiều đoạn và không rộng rãi như trước. Cỏ đã lan ra chiếm cả mặt đường và dưới mấy hàng cây rậm lá. Phía ấy trước kia là chợ, nơi tấp nập nhất ở làng. Tâm lắng lặng cất bước về phía ấy, lòng hồi hộp như sợ những cảnh điêu tàn sắp phơi ra trước mắt. Tâm mong gặp một người qua đường để hỏi chuyện. Nhưng Tâm đã lạc vào cảnh không người và chính Tâm lại như bóng ma đang hiện về trong gió chết. Thỉnh thoảng sau đình lại đưa vội ra vài tiếng quạ như cắt đứt bầu trời lặng yên ra nhiều quãng. Tâm cảm thấy lòng mình như nặng trĩu. Trời đất có vẻ u ám và nắng vàng như đọng lại trên tàn cây.

Tâm đi chậm rãi ngửa mặt đón gió mát cho lòng đỡ nặng. Nhưng không may, Tâm chỉ đón thêm những nỗi buồn. Càng về phía chợ, Tâm càng thấy lòng u uất. Phố xá hai bên đường đều hư sập, đen đủi và đầy bụi bặm. Không khí ở đây nặng nề quá gần như không thở nổi. Cái đình chợ đã biến thành một đống vôi gạch đầy rêu cao ụ sụ. Cái rạp hát bằng tranh sập khum khum giữa vườn chuối héo, xa trông như một cụ già gắng bò ra bờ sông uống nước nhưng không bao giờ dậy nổi. Gió như đứng lại, nước không trôi và vẻ sống chung quanh đã từ lâu ngừng trệ. Nỗi buồn cứ nhè nhẹ đi sâu vào lòng Tâm.

Trước cảnh hoang phế, Tâm muốn quên hẳn những cảnh tươi sáng xa xưa và không dám đem ra so sánh. Nhưng trí Tâm cứ vẩn vơ nghĩ đến mãi.

Mặt trời đã cạn dần ánh sáng. Cơn giông bắt đầu rì rầm trên quãng mây xa. Vòm trời hạ thấp xuống và không khí dày đặc thêm lên.

Cảnh chung quanh đã đen tối sẵn lại nặng nề u uất hơn. Tâm lững thững đi lên phía ga để đợi chuyến tàu chiều. Mới rẽ qua con đường cái, Tâm liền gặp ngay một cụ già từ xóm Nứa chống gập đi ra. Tâm mừng rỡ tiến lại đứng bên cạnh chào hỏi:

- Thưa cụ, cụ có biết tại sao làng Đồng Yên lại tiêu điều đến thế này không?

Cụ già ngẩng mặt nhìn Tâm có vẻ kinh ngạc rồi dịu giọng đáp:

- Vì phần nhiều người Đồng Yên là dân đến ở ngụ. Cách đây hai năm, đậu trời (bệnh đậu mùa) tràn ra khắp làng và giết hạn không biết bai nhiêu nhân mạng. Họ lần lượt kéo nhau đi ở nơi khác, nhất là về mạng Trường Sơn.

Cụ già nhìn lên trời rồi với giọng ái ngại nói tiếp:

- Trời sắp mưa rồi đấy, anh đi nhanh chẳng ướt.

Tâm chào cụ già rồi gấp bước đi lên ga Đồng Yên.

[...] Trên con đường dốc lên ga, Tâm đạp đùa trên những ngọn lá bàng khô nghe rôm rốp. Tâm nghi ngờ như tiếng vỡ của chính lòng Tâm.

(Trích Một làng chết, Thanh Tịnh(1), theo https://vanhoc.quehuong.org/viewtruyen.php?cat=13&ID=6828)

Chú thích: (1) Thanh Tịnh (1911 - 1988) là nhà thơ, nhà văn tiêu biểu của xứ Huế. Sáng tác của Thanh Tịnh nhìn chung đều toát lên vẻ đẹp đằm thắm, tình cảm êm dịu, trong trẻo, đậm đà tình quê hương.

Chỉ ra dấu hiệu xác định ngôi kể được sử dụng trong đoạn trích.

a. Đảm bảo yêu cầu về hình thức và dung lượng đoạn văn

Xác định đúng yêu cầu về hình thức và dung lượng của đoạn văn (khoảng 200 chữ). Thí sinh có thể trình bày đoạn văn theo cách diễn dịch, quy nạp, tổng – phân – hợp, móc xích hoặc song hành.

0,25

b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận

Chủ đề của đoạn trích Một làng chết.

0,25

c. Viết đoạn văn đảm bảo các yêu cầu

Lựa chọn các thao tác lập luận phù hợp, kết hợp chặt chẽ lí lẽ và dẫn chứng

trên cơ sở đảm bảo các nội dung sau:

- Nêu chủ đề: nỗi buồn, tiếc nhớ, xót xa trước cảnh làng quê tàn tạ, hiu hắt, u buồn.

- Sự thể hiện chủ đề trong đoạn trích: sự đối lập giữa khung cảnh làng quê trong quá khứ và hiện tại (quá khứ phồn thịnh, tươi tốt; hiện tại: các hình ảnh thiên nhiên, không gian sinh hoạt,... đều gợi sự hoang tàn đổ nát, con người vắng bóng); nỗi hoài niệm của con người về quá khứ, xót xa trước hiện thực tàn phai những vẻ đẹp xưa cũ,...

1,0

d. Diễn đạt

Đảm bảo chuẩn chính tả, dùng từ, ngữ pháp tiếng Việt, liên kết câu trong đoạn văn

0,25

e. Sáng tạo

Thể hiện suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận; có cách diễn đạt mới mẻ.

0,25

a. Đảm bảo bố cục và dung lượng bài văn nghị luận xã hội

Đảm bảo yêu cầu về bố cục và dung lượng (600 chữ) của bài văn.

0,25

b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận

Trách nhiệm của thế hệ trẻ trong việc giữ gìn sự trong sáng của Tiếng Việt.

0,5

c. Viết được bài văn đảm bảo các yêu cầu

Lựa chọn các thao tác lập luận phù hợp, kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp với bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài: Giới thiệu vấn đề cần nghị luận

* Thân bài

- Giải thích: Nhận định của cố thủ tướng Phạm Văn Đồng ca ngợi sự giàu đẹp của tiếng Việt và khẳng định vai trò của nhân dân trong việc tạo nên sự giàu đẹp đó.

Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt là sử dụng ngôn ngữ một cách đúng đắn, trong sáng, tránh các từ ngữ lai căng không cần thiết, luôn trân trọng và lan tỏa vẻ đẹp của tiếng Việt qua cách diễn đạt lịch thiệp, chân thành và giàu ý nghĩa.

- Tại sao phải giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt?

+ Tiếng Việt là tiếng mẹ đẻ của người Việt Nam. Vì thế, tiếng Việt là linh hồn, là máu thịt của người Việt.

+ Bối cảnh hội nhập quốc tế vừa là động lực thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ của tiếng Việt, đồng thời vừa đặt tiếng Việt đứng trước nguy cơ bị mai một, lai căng,…

- Bàn luận: Trách nhiệm của thế hệ trẻ trong việc giữ gìn sự trong sáng và đẹp đẽ của Tiếng Việt

+ Thế hệ trẻ cần nhận thức rằng Tiếng Việt là kết quả xây dựng, đấu tranh bảo vệ của bao thế hệ đi trước; mỗi từ, mỗi câu trong Tiếng Việt đều chứa đựng lịch sử và văn hóa, linh hồn của người Việt.

+ Sử dụng Tiếng Việt một cách chuẩn mực, trong sáng, tránh lai tạp. Mỗi lần viết đúng, nói đúng là mỗi lần góp phần bảo vệ sự trong sáng, đẹp đẽ của Tiếng Việt.

+ Lan tỏa vẻ đẹp của Tiếng Việt trong mọi môi trường, đặc biệt là môi trường sống.

+ Thế hệ trẻ, với sức sáng tạo và khát khao thể hiện bản thân, không chỉ gìn giữ mà còn có thể làm cho Tiếng Việt ngày càng phong phú, có thể thổi một làn gió mới vào Tiếng Việt, để ngôn ngữ ấy không chỉ là một di sản mà còn là một dòng chảy mãnh liệt, hòa nhịp cùng bước tiến của thời đại mà vẫn giữ được nét đẹp riêng, không bị hòa tan.

- Mở rộng vấn đề, trao đổi với quan điểm trái chiều hoặc ý kiến khác.

+ Giữ gìn sự trong sáng và đẹp đẽ của Tiếng Việt không có nghĩa là từ chối ngôn ngữ của các dân tộc khác, mà là biết chọn lọc và hòa quyện những tinh hoa phù hợp để làm phong phú thêm tiếng nói của mình.

+ Phê phán những bạn trẻ vô tình làm xấu đi vẻ đẹp của Tiếng Việt qua những câu nói thiếu chuẩn mực, pha tạp ngôn từ lai căng, hoặc thậm chí dùng tiếng mẹ đẻ để nói những lời dung tục.

* Kết bài: Khái quát lại vấn đề.

2,5

d. Chính tả, ngữ pháp

Đảm bảo chuẩn chính tả, dùng từ, ngữ pháp tiếng Việt, liên kết văn bản.

0,25

e. Sáng tạo

Thể hiện suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận; có cách diễn đạt mới mẻ.

0,5