Đọc văn bản sau và trả lời các câu hỏi:

Sống nghiêm túc, sống hết mình với cả tâm huyết cho ngày hôm nay. Tập trung cao độ, không một chút phân tâm vào công việc trước mắt. Có như vậy thì cánh cửa tương lai sẽ mở ra cho chúng ta bước vào…

…Điều quan trọng là phải sống hết mình cho một thời điểm, sống hết mình cho giây phút này, cho hôm nay trước đã. Bởi vì, dù có đặt ra mục tiêu to tát đến đâu nhưng nếu ta không nghiêm túc làm những công việc bình thường hàng ngày, không tích lũy thành quả từng bước thì sẽ không thể thành công. Thành quả to lớn chính là sự tập hợp tất cả những nỗ lực nghiêm túc mỗi ngày của chúng ta…

Ngay cả ở vùng sa mạc khô cằn Sahara, nơi mà mỗi năm chỉ có một hai cơn mưa, nhưng mỗi khi có những giọt nước hiếm hoi trút xuống thì các loài thực vật lại vội vã nở mầm và nở hoa. Và trong khoảng thời gian từ một đến hai tuần ngắn ngủi, chúng ra hạt, oằn mình chịu đựng trong cát, trong cái nóng như thiêu như đốt, tiếp tục sống chờ đến trận mưa sau để nòi giống của chúng sẽ lại trỗi dậy…Quả thật là muôn loài trong tự nhiên đều sống hết mình, sống nghiêm túc trong từng khoảnh khắc, trong suốt khoảng thời gian sống được hạn định…

Sống hết mình cho hiện tại sẽ đưa sự sống, dù nhỏ bé, vươn đến ngày mai. Vậy thì loài người chúng ta càng phải biết trân trọng cuộc sống mỗi ngày để không thua kém cỏ cây muông thú. Điều này tôi cho rằng, vừa là lời hứa của chúng ta với vũ trụ đã tạo tác ra chúng ta và ban cho chúng ta giá trị cuộc sống, vừa là điều kiện cần thiết để chúng ta trình diễn vở kịch cuộc đời mình đúng với những giấc mơ sâu thẳm trong tâm hồn.

(Trích, Cách sống từ điều bình thường trở nên phi thường, Inamori Kazuo, 

Phạm Hữu Lợi dịch, NXB Lao động)

Xác định phương thức biểu đạt chính của đoạn trích?

* Yêu cầu chung: Biết tạo lập bài văn phân tích tác phẩm thơ tự do. Biết cách nêu nhận xét, lựa chọn, phân tích chi tiết hình ảnh, nghệ thuât trong bài thơ làm sáng tỏ nội dung chủ đề tác phẩm.

* Yêu cầu cụ thể: 

a. Đảm bảo cấu trúc: Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận gồm 3 phần mở bài, thân bài, kết bài. Mở bài nếu được vấn đề, thân bài triển khai được vẫn đề và chia thành luận điểm, kết bài khái quát được vấn đề 

b. Xác định đúng vấn đề: Phân tích nội dung, nghệ thuật của bài thơ  “Mẹ và mùa thu”

c. Triển khai vấn đề: Triển khai vấn đề thành các luận điểm, vận dụng tốt các thao tác lập luận, kết hợp lý lẽ, dẫn chứng, phân tích, đánh giá khái quát vấn đề nghị luận.

Học sinh có thể trình bày theo nhiều cách nhưng cần đảm bảo các ý cơ bản sau:

Ý 1: Mở bài

- Giới thiệu tác giả Lương Đình Khoa, bài thơ Mùa thu và mẹ

- Khái quát nội dung bài thơ gợi sự vất vả lam lũ của người mẹ và ta thấy được sự tần tảo, đức hi sinh, tình yêu thương của mẹ dành cho con.

* HDC

- Nêu tên tác giả, tên bài thơ và nội dung khái quát bài thơ: cho 0,25. 

- Thiếu  hoặc sai nội dung khái quát bài thơ: 0 điểm 

- Chấp nhận cách diễn đạt khác song nội dung tương tự.

Ý 2: 2.Thân bài 

* LĐ 1: Phân tích nội dung, chủ đề của bài thơ: 

a/ Khổ thơ 1: Tác giả nhớ về người mẹ yêu thương với bao nhọc nhằn vất vả của cuộc sống mưu sinh

                          Mẹ gom lại từng trái chín trong vườn

                            …………………………….

                           Có ngọt ngào năm tháng mẹ chắt chiu?

- Người mẹ được tác giả miêu tả như một người phụ nữ hiền lành, dịu dàng và đầy tình yêu thương con:

+ Người mẹ gom lại những loại quả chín mùa thu rồi lặng lẽ gánh hàng “rong ruổi trên mọi nẻo đường” bán hàng để nuôi con. Nhà thơ sử dựng từ “gom” diễn tả sự cẩn trọng, tỉ mỉ, nâng niu hết nực của mẹ, cùng với biện pháp liệt kê “những trái na, hồng, ổi, thị…” để nhấn mạnh đó là những món quà quê hương được chắt chiu từ bàn tay mẹ qua bao tháng năm. Từ láy “rong ruổi lặng lẽ” gợi những nẻo đường mẹ đã đi bán hàng trên con đường vắng, với đôi gánh trên vai âm thầm lo toan trong cuộc sống mưu sinh và sự tần tảo chắt chiu, hi sinh thầm lặng của mẹ

+ Hình ảnh ẩn dụ “ngọt ngào năm tháng mẹ chắt chiu” là những tháng ngày vất vả của người mẹ, luôn dành dụm, lặng lẽ vun vén cho gia đình, cho các con. Vị “ngọt ngào” mà được tác giả cảm nhận tạo cũng chính là vị ngọt từ những loại quả được chăm sóc từ những giọt mồ hôi, từ bàn tay khéo léo và sự tảo tần, chắt chiu của  mẹ.

b/ Khổ thơ 2: thể hiện sự đồng cảm, thấu hiểu của người con với những vất vả, sự hy sinh cao cả của người mẹ. 

                        Con nghe mùa thu vọng về những thương yêu

                          …………………………………….

                            Đôi vai gầy nghiêng nghiêng!

- Mẹ là người đã luôn thầm lặng dành dụm cho con tất cả mọi điều tốt đẹp nhất, từng giọt mồ hôi, từng tia nắng mẹ cũng đều gánh vác vì con:

+ Phép ẩn dụ chuyển đỏi cảm giác: Nghe mùa thu vọng về những yêu thương

Hoa quả mùa thu trong vườn là kết quả tình yêu thương của mẹ đã khiến những miền kí ức vốn được cảm nhận bàng tâm tưởng, hồi tưởng nay được cảm nhận bằng cả thính giác và tâm thức tình cảm. Mùa thu dường như lưu dấu kí ức, kỉ niệm và sự ân cần chăm sóc của mẹ.

+ Hình ảnh “giọt mồ hôi rơi trong chiều của mẹ”, “nắng mong manh đậu bên thật khẽ” là những hình ảnh ẩn dụ, so sánh đầy sáng tạo, nhấn mạnh sự quan tâm, chăm sóc chu đáo của người mẹ dành cho con. Nắng chiều mùa thu vốn dịu dàng, mà sao trên trán mẹ vẫn lấm tấm mồ hôi, đôi vai gầy gò vì nặng gánh mà “nghiêng nghiêng”. Câu thơ cuối đã gợi lên trong lòng người đọc một niềm thương cảm sâu sắc, nỗi xót xa dành cho sự vất vả của người mẹ.

c/ Khổ thơ cuối thể hiện nỗi niềm lo lắng xót xa của con cảnh đêm khuya khi mẹ ho thao thức.

 - Mẹ lo toan, vất vả, nhưng chưa bao giờ mẹ than phiền với con. Nỗi lòng mẹ chỉ cất giấu trong những đêm dài thao thức, tiếng ho xen lẫn tiếng nấc nghẹn ngào: 

“Heo may thổi xao xác trong đêm 

…………………………….  

            Sương vô tình đậu trên mắt rưng rưng!” 

+ Những hình ảnh “heo may”, “không gian lặng im” gợi tả sự hiu quạnh, cô đơn và nỗi lo lắng của con khi thấy người mẹ ho thao thức suốt đêm. Hình ảnh “mẹ trở mình trong tiếng ho thao thức”, một lần nữa khẳng định sự hy sinh thầm lặng của người mẹ và tình yêu thương vô bờ bến của mẹ dành cho con. 

+ Ở câu thơ cuối dùng “sương vô tình đậu trên mắt rưng rưng” là sự xúc động, nghẹn ngào của con khi đã thấu hiểu được những vất vả mà người mẹ phải trải qua."Sương vô tình", là giọt nước mắt của con xót thương mẹ. Sương gió của cuộc đời của thời gian đã khiến mẹ giã cỗi, hao gầy và một mai mẹ không còn nữa …Ý thơ hàm chứa sự đau xót và thương mẹ vô hạn của người con. Chính điều ấy khiến con “chẳng thể chợp mắt”, đó là tấm lòng thành kính, biết ơn sâu sắc của người con đối với mẹ. Chỉ với vài dòng thơ, tác giả đã vẽ nên một bức tranh đầy xúc động về tình mẫu tử thiêng liêng. Qua đó, ta cảm nhận được sự hy sinh thầm lặng và tình yêu thương vô bờ bến của mẹ dành cho con, không chỉ vậy ta còn thấy được tình cảm của người con dành cho người mẹ.

** LĐ 2: Phân tích một số nét đặc sắc về nghệ thuật

- Thể thơ tự do với âm điệu nhẹ nhàng, tha thiết, sâu lắng, ít gieo vần nhưng vẫn mượt mà, dung dị đi vào lòng người góp phần diễn tả chân thực mà xúc động về tình mẹ

- Hình ảnh thơ gần gũi mộc mạc nhưng có sức khái quát và mang tính biểu tượng cao: nẻo đường lặng lẽ, ngọt ngào năm tháng mẹ chắt chiu, mùa thu vọng về thương yêu, sương vô tình…

- Sử dụng kết hợp biện pháp tu từ liệt kê, nhân hoá, ẩn dụ, các từ láy….làm tăng giá trị gợi hình, biểu cảm cho bài thơ

Ý 3: * Đánh giá: Khái quát nghệ thuật, nội dung của bài thơ. Liên hệ mở rộng.

Ý 4. Kết bài: Khái quát đánh giá lại nghệ thuật, nội dung bài thơ

c/ Chính tả, ngữ pháp Đảm bảo quy tắc chính tả, dùng từ, đặt câu

d. Sáng tạo: có cách diễn đạt sáng tạo, thể hiện suy nghĩ, sâu sắc, mới mẻ về vấn đề nghị luận

1. Đảm bảo hình thức :Có đủ các phần mở bài, thân bài, kết bài. Mở bài nêu được vấn đề, thân bài triển khai được vấn đề, kết bài kết luận được vấn đề..

2. Triển khai đúng vấn đề Học sinh có thể viết bằng nhiều cách khác nhau nhưng phải đảm bảo nắm được và làm toát lên những nội dung cơ bản sau:

- Dẫn dắt và nêu vấn đề nghị luận...

- Giải thích ngắn gọn Sống có ý nghĩa: là lối sống đem lại hạnh phúc và những điều tốt đẹp cho bản thân, cho cộng đồng, xã hội..

- Thực trạng hiện nay một số người đáng sống tiêu cực

- Nguyên nhân: do ảnh hưởng của môi trường sống, sự định hướng giáo dục của gia đình, nhà trường, sự phát triển của công nghệ..

- Tác hại: ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của mỗi người và sự phát triển của đất nước

 ( Lưu ý: phần giải thích, thực trạng, nguyên nhân, tác hại trình bày ngắn gọn chỉ nêu không phân tích chiếm khoảng 2- 3 câu làm cơ sở đưa ra các giải pháp)

- Đưa ra các giải pháp giải quyết vấn đề làm thế nào để mọi người  sống có ý nghĩa.

+ Nâng cao nhận thức, ý thức về sống có ý nghĩa

+ Xác định mục tiêu, nuôi dưỡng ước mơ, theo đuổi đam mê.

+ Tích cực trau đồi kiến thức, rèn luyện kĩ năng, bồi đắp tâm hồn, hoàn thiện nhân cách.

+ Rèn luyện thể chất.

+ Suy nghĩ lạc quan, tích cực

+ Tự lập, tự chủ trong cuộc sống.

+ Làm việc có ích, sẵn sàng cống hiến, hi sinh vì cộng đồng, đất nước.

+ Sống trách nhiệm, chia sẻ, trao gửi yêu thương

......

- Dẫn chứng

- Bài học cho bản thân.

Học sinh trình bày được các phần: Giải thích, thực trạng, nguyên nhân, tác hại cho 0,5 điểm

Học sinh trình bày được các giải pháp thuyết phục (tối thiểu 3 giải pháp)  cho 0,75 điểm

3. Sáng tạo: có cách diễn đạt sáng tạo, thể hiện suy nghĩ, sâu sắc, mới mẻ về vấn đề nghị luận

4. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo quy tắc chính tả, dùng từ, đặt câu