Trình bày các bước để chuyển thể một tác phẩm văn học. Trong nhà trường phổ thông, chủ yếu thực hiện hình thức chuyển thể nào? Vì sao?

- Các bước để chuyển thể một tác phẩm văn học:

Bước 1: Nghiên cứu, lựa chọn tác phẩm văn học và nêu ý tưởng chuyển thể.

Việc lựa chọn này dựa trên nhiều yếu tố: có thể từ yêu cầu, nhiệm vụ được giao hoặc tử sở thích á nhân khi thấy yêu thích một tác phẩm văn học nào đó…

Ý tưởng chuyển thể là những dự kiến về phương hướng, ý đồ chuyển thể. Có nhiều cơ sở để xác định: đặc trưng thể loại (thơ, truyện, kịch…), đề tài, thông điệp, tư tưởng chính của tác phẩm; dựa vào ý nghĩa thời sự hoặc bút pháp nghệ thuật nổi bật của tác phẩm văn học.

Bước 2: Lựa chọn hình thức chuyển thể. 

Chuyển tác phẩm văn học thành tác phẩm âm nhạc (bài thơ thành bài hát). Ví dụ bài thơ Mưa xuân hoặc Tây Tiến chuyển thành bài hát.

Chuyển tác phẩm văn học thành tác phẩm sân khấu điện ảnh (truyện ngắn, tiểu thuyết thành kịch bản văn học). Ví dụ từ văn bản truyện Muối của rừng, Chiếc thuyền ngoài xa, Nhật kí Đặng Thùy Trâm, Hạnh phúc của một tang gia chuyển thể thành một kịch bản văn học

Chuyển thể tác phẩm văn học thành tác phẩm hội họa, điêu khắc (truyện, thơ thành tranh vẽ, tượng, chạm khắc trên các chất liệu như gỗ, kim loại, gốm sứ…). Ví dụ tượng đài Tây Tiến (tại thị trấn Mộc Châu, tỉnh Sơn La) được lấy ý tưởng từ bài thơ Tây Tiến của Quang Dũng.

Chuyển tác phẩm văn học thành tác phẩm múa (truyện, thơ thành nhạc kịch, kịch múa, ba lê…). Ví dụ tác phẩm Truyện Kiều đã được tái hiện bằng vở Múa Kiều trên sân khấu Nhà hát Thành phố Hồ Chí Minh vào trung tuần tháng 3 năm 2018.

Bước 3: Xác định cách thức chuyển thể

Minh họa cho nội dung chính của tác phẩm bằng một hình ảnh (vẽ hoặc điêu khắc, nặn tượng, chạm khắc trên một chất liệu nào đó).

Chọn nhiều chi tiết, sự việc, hình ảnh… để vẽ minh họa hoặc chạm khắc thành nhiều bức khác nhau (tập trung) cho toàn bộ nội dung văn bản

Hai hình thức trên chuyển thể dựa vào nguyên tác. Ngoài ra, có thể chuyển thể tự do, phỏng theo tác phẩm văn học. Cách chuyển thể này cần hiểu được linh hồn của tác phẩm, từ đó thể hiện sáng tạo bằng hình ảnh riêng của mình.

Bước 4: Nghiên cứu và thực hiện chuyển thể

Từ tác phẩm văn học đã chọn, nghiên cứu chi tiết các yếu tố nội dung và hình thức để thực hiện chuyển thể thành tác phẩm nghệ thuật đã xác định ở các bước vừa nêu trên. 

Bước 5: Giới thiệu, trình diễn, thuyết trình về tác phẩm chuyển thể. 

Có những tác phẩm chuyển thể cần được trưng bày, giới thiệu như tranh, tượng, chạm khắc...

Có những tác phẩm chuyển thể cần biểu diễn, trình chiếu như kịch nói, phim ảnh, nhạc kịch, múa, ca hát…

Trong nhà trường phổ thông, hình thức chuyển thể được thực hiện chủ yếu là: tiến hành các hoạt động sân khấu hóa tác phẩm văn học như đã học ở lớp 10 vì do các điều kiện có hạn.