CÓ MỘT THỜI NHƯ THẾ

(Trần Bá Căn)

Có một thời như thế chẳng hề quên
Là người lính- người quân nhân cách mạng
Dẫu chiến tranh nhưng tâm hồn lãng mạn
Dấu tâm tình trong đáy cóc ba lô

Có một thời cháy bỏng những mùa khô
Rừng Tây Nguyên cây trút tàn chiếc lá
Còn vũng nước cũng tranh nhau vội vã
Thú với người tranh thủ uống thay nhau

Rất nhiều lần nén chặt nỗi buồn đau
Khi đồng đội máu tuôn trào gục xuống
Trong chiến tranh dẫu rằng không ai muốn
Vì biên cương mà chấp nhận hy sinh

Có một thời vì tổ quốc quên mình
Vẫn nhớ thương một bóng hình kiều nữ
Vẫn khát khao một tình yêu lắm chứ !
Bởi bản năng tạo hoá đã ban rồi

Có một thời để nhớ mãi trong tôi
Đã tiến bước dưới quân kì quyết thắng
Bất chấp đạn bom, kể chi trời mưa nắng
Súng chắc tay- thời đó mãi sao quên

Có một thời... Đồng đội mãi gọi tên....!

(Theo https://bimson.thanhhoa.gov.vn/web/trang-chu/thu-vien/chuyen-muc-van-tho/co-mot-thoi-nhu-the.html)

* Chú thích:

- Tác giả Trần Bá Căn sinh năm 1923 tại Bình Định. Từ năm 1945, ông tham gia cách mạng và kháng chiến. Năm 1958, ông bị bắt, sau đó bị sát hại ở Sài Gòn năm 1963.

- Bài thơ Có một thời như thế được tác giả sáng tác trong một thời gian dài từ 1948 - 1951, tương đương với thời kì kháng chiến chống thực dân Pháp.

Xác định thể thơ Có một thời như thế và dấu hiệu nhận biết thể thơ.

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Trình bày cảm nhận về tâm hồn người lính qua đoạn thơ trong bài thơ “Có một thời như thế” của Trần Bá Căn.

- Hệ thống ý:

+ Tâm hồn giàu nghị lực, bản lĩnh

. “Nén chặt nỗi buồn đau”, “máu tuôn trào gục xuống”: Gợi cảnh bom đạn khốc liệt và sự mất mát đau thương của chiến tranh.

. Họ chấp nhận hy sinh vì “biên cương” – lý tưởng lớn lao vượt lên mất mát cá nhân.

+ Tâm hồn giàu cảm xúc và nhân văn

. Dù sống trong chiến tranh nhưng người lính vẫn “nhớ thương một bóng hình kiều nữ”, “khát khao một tình yêu”.

. Điều này cho thấy họ vẫn giữ được phần người, phần trái tim lãng mạn giữa chiến địa khốc liệt.

+ Tình yêu – bản năng tự nhiên và nhân văn

+ “Bởi bản năng tạo hoá đã ban rồi”: yêu là điều tự nhiên, thiêng liêng mà người lính vẫn gìn giữ giữa khói lửa chiến tranh.

=> Khẳng định vẻ đẹp tâm hồn người lính: vừa kiên trung, dũng cảm, vừa giàu tình cảm, biết yêu, biết đau, biết hy sinh.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ bài thơ để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện rõ cảm nhận về tâm hồn người lính trong đoạn trích bài thơ.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Đoạn thơ đã khắc họa chân thực và xúc động vẻ đẹp tâm hồn người lính trong chiến tranh. Đó là một tâm hồn mạnh mẽ, kiên cường khi "nén chặt nỗi buồn đau" trước cảnh đồng đội "máu tuôn trào gục xuống". Trong chiến tranh, không ai muốn hy sinh, nhưng vì biên cương Tổ quốc, họ sẵn sàng gác lại đau thương riêng để chiến đấu, thậm chí chấp nhận hi sinh. Tuy nhiên, đằng sau vẻ kiên cường ấy là một tâm hồn giàu cảm xúc và lãng mạn. Người lính vẫn “nhớ thương một bóng hình kiều nữ”, vẫn “khát khao một tình yêu” – khát vọng rất đỗi đời thường, bình dị và chân thành. Chiến tranh có thể cướp đi tuổi trẻ, nhưng không thể dập tắt trong họ những rung cảm yêu thương vốn là bản năng tự nhiên của con người, như câu thơ “bởi bản năng tạo hoá đã ban rồi” đầy sức gợi. Qua đó, ta thêm thấu hiểu và trân trọng những người lính – những con người vừa kiên cường vì đất nước, vừa đầy nhân văn và tình người. Họ xứng đáng được ghi nhớ và ngợi ca.

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Phân tích bài thơ “Có một thời như thế” của Trần Bá Căn.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu khái quát về hình tượng người lính trong thơ ca Việt Nam: vừa hào hùng vừa giàu chất trữ tình.

- Giới thiệu bài thơ Có một thời như thế của Trần Bá Căn: một khúc hồi tưởng đầy xúc động về một thời trận mạc của người lính cách mạng.

- Dẫn dắt vào vấn đề: bài thơ không chỉ tái hiện những gian khổ, mất mát của chiến tranh mà còn khắc họa vẻ đẹp tâm hồn người lính một cách chân thực và xúc động.

* Thân bài:

1. Khái quát nội dung và cảm hứng chủ đạo của bài thơ

- Bài thơ là lời hồi tưởng về một thời trận mạc không thể quên.

- Cảm hứng chủ đạo: ngợi ca tinh thần yêu nước, hy sinh và vẻ đẹp tâm hồn người lính trong chiến tranh.

2. Phân tích các khổ thơ tiêu biểu

a) Khổ thơ 1: Hình ảnh người lính – chiến sĩ cách mạng

- “Có một thời như thế chẳng hề quên”: giọng thơ tha thiết, khẳng định thời gian không thể làm phai mờ ký ức.

- Người lính hiện lên với hai phẩm chất song hành: chiến đấu quả cảm và tâm hồn lãng mạn.

- Hình ảnh “cóc ba lô” ẩn chứa tâm tình: người lính mang theo cả trái tim yêu thương dù ở nơi chiến trường.

b) Khổ thơ 2: Gian khổ nơi chiến trường khốc liệt

- Miêu tả cảnh Tây Nguyên mùa khô khắc nghiệt: “cây trút tàn chiếc lá”, “vũng nước cũng tranh nhau”.

- Cuộc sống thiếu thốn, khắc nghiệt, ngay cả con người và thú vật cũng tranh giành từng ngụm nước.

- Nhưng người lính vẫn kiên cường, thích nghi, thể hiện tinh thần đồng cam cộng khổ.

c) Khổ thơ 3: Mất mát, hy sinh – nỗi đau của chiến tranh

- “Máu tuôn trào”, “gục xuống” – hình ảnh bi thương, phản ánh hiện thực chiến tranh.

- Dẫu vậy, người lính “nén chặt nỗi buồn đau”, sẵn sàng hy sinh vì biên cương – thể hiện tinh thần trách nhiệm và lý tưởng cao đẹp.

d) Khổ thơ 4: Vẻ đẹp đời thường, nhân văn của người lính

- Dù chiến đấu, người lính vẫn là con người với những xúc cảm tự nhiên.

- “Nhớ thương một bóng hình kiều nữ”, “khát khao một tình yêu” – biểu hiện sự chân thực, đời thường và rất đỗi nhân văn.

- “Bản năng tạo hoá đã ban rồi”: cảm xúc yêu đương là điều chính đáng và đẹp đẽ.

e) Khổ thơ cuối: Tinh thần chiến đấu bất khuất và lời tri ân đồng đội

- Người lính bước đi “dưới quân kỳ quyết thắng” – hình ảnh biểu tượng cho lý tưởng cách mạng.

- “Bất chấp đạn bom, kể chi trời mưa nắng” – khẳng định ý chí kiên cường.

- Lời kết “Đồng đội mãi gọi tên…” – lời tưởng niệm, tri ân những người đã ngã xuống, đồng thời là lời khẳng định ký ức không bao giờ phai.

3. Nghệ thuật nổi bật

- Giọng điệu chân thành, xúc động, đậm chất hồi tưởng.

- Sử dụng điệp ngữ “Có một thời…” tạo âm hưởng tha thiết, gợi nhịp điệu của hoài niệm.

- Hình ảnh chân thực, giản dị nhưng giàu sức gợi cảm.

- Kết hợp giữa hiện thực khốc liệt và chất trữ tình sâu lắng.

* Kết bài:

- Khẳng định lại giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ: Có một thời như thế không chỉ là lời tri ân người lính mà còn là bản anh hùng ca sâu lắng, cảm động.

- Bài thơ giúp thế hệ hôm nay thấu hiểu và trân trọng hơn sự hy sinh của cha anh trong quá khứ.

- Liên hệ bản thân: cần sống có trách nhiệm, biết ơn và giữ gìn những giá trị cao quý mà người lính đã đánh đổi bằng máu xương.

Bài văn tham khảo

Có một thời như thế là bài thơ đầy cảm xúc của Trần Bá Căn, viết về những hồi ức không thể phai mờ trong tâm trí người lính – những người từng trải qua chiến tranh, từng sống và chiến đấu giữa bom đạn để bảo vệ tổ quốc. Qua dòng hồi tưởng chân thực và xúc động, nhà thơ không chỉ khắc họa vẻ đẹp của người lính cách mạng mà còn lan tỏa những giá trị tinh thần cao quý của một thế hệ anh hùng, giúp người đọc hôm nay thêm thấu hiểu và biết ơn.

Ngay từ khổ thơ đầu tiên, người lính hiện lên với những nét chân dung tiêu biểu: vừa kiên cường chiến đấu, vừa lãng mạn, giàu cảm xúc. Câu thơ “Có một thời như thế chẳng hề quên” mở ra giọng điệu thiết tha, như lời khẳng định mạnh mẽ về một ký ức không bao giờ nhạt phai. Người lính “dẫu chiến tranh nhưng tâm hồn lãng mạn” – họ không chỉ là chiến sĩ trên mặt trận mà còn là những con người biết yêu thương, khát khao cái đẹp, biết “dấu tâm tình trong đáy cóc ba lô” như nâng niu những kỷ niệm, tình cảm riêng tư giữa chiến trường khốc liệt.

Khổ thơ thứ hai tái hiện chân thực hoàn cảnh chiến đấu gian khổ. Không khí khô hạn của Tây Nguyên hiện lên qua hình ảnh “cây trút tàn chiếc lá”, cảnh thiếu nước đến mức “vũng nước cũng tranh nhau vội vã”. Đó là một cuộc sống thiếu thốn trăm bề, nơi người lính phải tranh thủ từng ngụm nước quý giá với cả muông thú. Những hình ảnh ấy không tô vẽ mà chân thật đến đau lòng, giúp người đọc cảm nhận được sự khắc nghiệt của chiến tranh và lòng kiên cường của những người lính.

Khổ thơ thứ ba chạm tới những mất mát đau đớn nhất: sự hy sinh của đồng đội. “Máu tuôn trào gục xuống” – hình ảnh bi thương ấy như một vết hằn trong ký ức người lính. Họ “nén chặt nỗi buồn đau” để tiếp tục chiến đấu, bởi họ hiểu rằng: “Vì biên cương mà chấp nhận hy sinh”. Đó là biểu tượng cho tinh thần trách nhiệm, sự hy sinh cao cả vì lý tưởng lớn lao, vì độc lập, tự do của dân tộc.

Tuy nhiên, giữa chiến tranh khốc liệt, người lính vẫn không đánh mất phần người – phần cảm xúc rất đỗi đời thường. Họ vẫn “nhớ thương một bóng hình kiều nữ”, vẫn “khát khao một tình yêu lắm chứ!” – đó là những rung động chân thành, đáng trân trọng. Nhà thơ khẳng định: tình yêu là bản năng tự nhiên, là nguồn sống nuôi dưỡng tinh thần của những người đang chiến đấu nơi đầu sóng ngọn gió.

Khổ thơ cuối là điểm nhấn đầy xúc động, khi người lính hồi tưởng về một thời “tiến bước dưới quân kỳ quyết thắng”, bất chấp “đạn bom” hay “trời mưa nắng”. Hình ảnh ấy không chỉ nói lên ý chí kiên cường mà còn là lời tri ân sâu nặng với những đồng đội đã hy sinh. Câu kết “Đồng đội mãi gọi tên…” vang lên như tiếng vọng từ quá khứ, khơi dậy nỗi nhớ, lòng tự hào và cũng là nỗi đau không thể nguôi.

Về nghệ thuật, bài thơ nổi bật với giọng điệu chân thành, ngôn ngữ giản dị nhưng giàu sức gợi cảm. Việc lặp lại điệp ngữ “Có một thời...” không chỉ tạo nhịp điệu giàu cảm xúc mà còn nhấn mạnh sự bền bỉ của ký ức trong tâm hồn người lính. Đó là một thời không thể quên, một thời đáng tự hào.

Bài thơ Có một thời như thế của Trần Bá Căn không chỉ là tiếng nói tri ân đối với thế hệ đi trước mà còn là lời nhắc nhở sâu sắc với thế hệ hôm nay: hãy sống xứng đáng với quá khứ hào hùng, biết trân trọng những gì mình đang có, và không quên những con người đã ngã xuống để đất nước có được ngày hôm nay.