BÀ MÁ HẬU GIANG (Trích)

(Tố Hữu)

[…] Má già trong túp lều tranh

Ngồi bên bếp lửa, đun cành củi khô

Một mình má, một nồi to

Cơm vừa chín tới, vùi tro, má cười...

Chết! Có tiếng gì rơi sột soạt?

Má già run, trán toát mồ hôi

Chạy đâu? Thôi chết, chết rồi!

Gót giày đâu đã đạp rơi liếp mành.

Một thằng cướp, mắt xanh mũi lõ

Đốc gươm dài tuốt vỏ cầm tay

Rung rinh bậc cửa tre gầy

Nghênh ngang một ống chân đầy lối đi!

Hắn rướn cổ, giương mi, trợn mắt

Như hổ mang chợt bắt được mồi

Trừng trừng trông ngược trông xuôi

Trông vào bếp lửa: Một nồi cơm to.

Hắn rống hét: “Con bò cái chết!

Một mình mày ăn hết này sao?

Đừng hòng che được mắt tao

Khai mau, du kích ra vào nơi đâu?

Khai mau, tao chém mất đầu!”

Má già lẩy bẩy như tàu chuối khô

Má ngã xuống bên lò bếp đỏ

Thằng giặc kia đứng ngó trừng trừng

Má già nhắm mắt, rưng rưng

“Các con ơi, ở trong rừng U Minh

Má có chết, một mình má chết

Cho các con trừ hết quân Tây!”

Thằng kia bỗng giậm gót giày

Đạp lên đầu má: “Mẹ mày, nói không?”

Lưỡi gươm lạnh toát kề hông

“Các con ơi! Má quyết không khai nào!”

Sức đâu như ngọn sóng trào

Má già đứng dậy, ngó vào thằng Tây

Má hét lớn: “Tụi bay đồ chó!

Cướp nước tao, cắt cổ dân tao!

Tao già không sức cầm dao

Giết bay, có các con tao trăm vùng!

Con tao, gan dạ anh hùng

Như rừng đước mạnh, như rừng chàm thơm!

Thân tao chết, dạ chẳng sờn!”

Thương ôi! Lời má lưỡi gươm cắt rồi!

Một dòng máu đỏ lên trời

Má ơi, con đã nghe lời má kêu!

Nước non muôn quý ngàn yêu

Còn in bóng má sớm chiều Hậu Giang.

(Theo thivien.net)

Xác định thể thơ của văn bản. Nhân vật trữ tình trong văn bản là ai?

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Suy nghĩ về phẩm chất của người phụ nữ Việt Nam trong kháng chiến chống thực dân Pháp.

- Hệ thống ý: Phẩm chất nổi bật thể hiện qua bài thơ

+ Lòng yêu nước sâu sắc: má thà chết chứ không khai nơi ở của du kích.

+ Tinh thần bất khuất, gan dạ: Đối diện với kẻ thù tàn bạo, má vẫn hiên ngang, mạnh mẽ, không khuất phục.

+ Tình mẫu tử thiêng liêng: má chấp nhận hy sinh bản thân để bảo vệ con và đồng đội của con.

+ Đức hi sinh cao cả: má lấy cái chết để khẳng định niềm tin vào thế hệ chiến sĩ trẻ và tương lai dân tộc.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ văn bản để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện rõ suy nghĩ về phẩm chất của người phụ nữ Việt Nam trong kháng chiến chống thực dân Pháp.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Trong kháng chiến chống thực dân Pháp, người phụ nữ Việt Nam hiện lên với những phẩm chất cao quý, tiêu biểu là hình tượng má Hậu Giang trong bài thơ cùng tên của Tố Hữu. Má là người mẹ nông dân bình dị, sống trong túp lều tranh nhỏ bé bên bếp lửa, vậy mà khi giặc đến tra khảo, má vẫn hiên ngang, bất khuất. Trước lưỡi gươm lạnh lẽo kề sát, má không hề run sợ, sẵn sàng hi sinh để bảo vệ cán bộ cách mạng và những người con của mình. Má thà chết chứ nhất quyết không khai nơi ở của du kích. Lời má quát vào mặt quân thù: “Cướp nước tao, cắt cổ dân tao!” vang lên như lời thề son sắt, thể hiện lòng yêu nước nồng nàn và ý chí gan dạ, kiên cường. Má Hậu Giang là biểu tượng của hàng triệu phụ nữ Việt Nam trong kháng chiến, những con người thầm lặng mà vĩ đại, sẵn sàng hi sinh tất cả vì độc lập dân tộc. Ngày nay, truyền thống ấy vẫn tiếp nối qua những người phụ nữ hiện đại: năng động, bản lĩnh, đóng góp tích cực cho công cuộc xây dựng và phát triển đất nước. Hình tượng má Hậu Giang vì thế mãi là niềm tự hào và biết ơn sâu sắc trong lòng mỗi chúng ta.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Phân tích giá trị nội dung và nghệ thuật đặc sắc của tác phẩm.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu tác giả Tố Hữu – nhà thơ trữ tình – chính trị lớn của nền thơ ca Việt Nam hiện đại.

- Giới thiệu đoạn trích Bà má Hậu Giang và định hướng phân tích giá trị nội dung, nghệ thuật.

* Thân bài:

1. Giá trị nội dung (4 điểm)

- Ca ngợi phẩm chất người phụ nữ Việt Nam:

+ Yêu nước nồng nàn: sẵn sàng hy sinh, không khuất phục trước kẻ thù.

+ Tinh thần anh hùng, bất khuất: dù bị tra tấn, lưỡi gươm kề cổ vẫn kiên quyết không khai bí mật của du kích.

+ Tình mẫu tử thiêng liêng, niềm tin vào thế hệ trẻ tiếp tục con đường đấu tranh: “Con tao gan dạ anh hùng… Thân tao chết, dạ chẳng sờn”.

- Thể hiện lòng căm thù giặc sâu sắc: Lời quát mắng của má như tiếng sấm xé tan bóng đêm nô lệ.

- Làm nổi bật tấm gương hy sinh cao cả của hàng triệu bà mẹ Việt Nam trong kháng chiến, khơi dậy lòng yêu nước, tự hào dân tộc.

2. Giá trị nghệ thuật:

- Thể thơ song thất lục bát, nhịp điệu linh hoạt, kết hợp tự sự và trữ tình, phù hợp tái hiện câu chuyện xúc động.

- Ngôn ngữ giản dị, mộc mạc, gần với lời ăn tiếng nói hằng ngày, tạo cảm giác chân thực, gần gũi.

- Biện pháp nghệ thuật: điệp ngữ (“Các con ơi”), hình ảnh so sánh (“như tàu chuối khô”, “như rừng đước mạnh”), câu cảm thán, câu trực tiếp… khắc họa tính cách má Hậu Giang sống động, giàu sức truyền cảm.

- Giọng điệu thơ thay đổi linh hoạt: khi căm phẫn, khi đau xót, lúc hào hùng, tạo hiệu quả biểu cảm mạnh mẽ.

* Kết bài:

- Khẳng định giá trị nội dung và nghệ thuật đặc sắc của Bà má Hậu Giang: vừa chân thực vừa giàu chất sử thi, góp phần tôn vinh vẻ đẹp con người Việt Nam trong kháng chiến.

- Mở rộng: Tác phẩm tiếp thêm sức mạnh tinh thần cho hôm nay, nhắc nhở mỗi người về truyền thống yêu nước, kiên cường của dân tộc.

Bài văn tham khảo

Tố Hữu là lá cờ đầu của nền thơ ca cách mạng Việt Nam hiện đại. Thơ ông gắn liền với những chặng đường đấu tranh gian khổ nhưng hào hùng của dân tộc, đồng thời thể hiện tình cảm thiết tha với con người Việt Nam bình dị mà vĩ đại. Bà má Hậu Giang là một trong những bài thơ tiêu biểu, khắc họa hình tượng người mẹ nông dân gan góc, bất khuất trong kháng chiến chống thực dân Pháp. Qua đó, tác giả thể hiện sâu sắc giá trị nội dung và nghệ thuật, đặc biệt thành công với thể thơ song thất lục bát.

Trước hết, bài thơ gợi lên hình tượng má Hậu Giang – người mẹ nông dân hiền lành, chất phác nhưng kiên cường, bất khuất. Trong căn lều tranh nghèo nàn, má một mình nấu nồi cơm to để nuôi giấu cán bộ cách mạng. Khi giặc ập đến, chúng tra khảo, lưỡi gươm lạnh lẽo kề sát, má run rẩy nhưng nhất quyết không khai. Thà hi sinh mạng sống của mình, má vẫn một lòng bảo vệ du kích, bảo vệ cách mạng. Lời má mắng vào mặt quân thù: “Cướp nước tao, cắt cổ dân tao!” vang lên đầy căm phẫn, như ngọn lửa cháy bỏng tình yêu nước. Má ngã xuống, nhưng tinh thần bất khuất của má còn sống mãi, trở thành biểu tượng của hàng triệu bà mẹ Việt Nam sẵn sàng hi sinh tất cả vì độc lập dân tộc.

Bên cạnh giá trị nội dung sâu sắc, bài thơ còn thành công về nghệ thuật. Trước hết, thể thơ song thất lục bát tạo âm hưởng vừa hào hùng, dồn dập, vừa mềm mại, tha thiết. Khi căm phẫn, câu thơ gấp gáp, dữ dội; khi đau xót, câu thơ lắng lại, trầm buồn. Ngôn ngữ thơ mộc mạc, giản dị, mang đậm hơi thở cuộc sống nông thôn Nam Bộ. Biện pháp tu từ như điệp ngữ “Các con ơi”, hình ảnh so sánh, nhân hóa… làm nổi bật tính cách mạnh mẽ, lòng yêu nước nồng nàn và tình mẫu tử thiêng liêng của má Hậu Giang. Giọng điệu thơ khi trữ tình, khi bi tráng khiến bài thơ giàu sức truyền cảm.

Tóm lại, Bà má Hậu Giang không chỉ là khúc ca bi tráng về lòng yêu nước và tinh thần bất khuất của người mẹ nông dân mà còn là minh chứng cho sự thành công nghệ thuật của Tố Hữu, đặc biệt ở việc sử dụng thể thơ song thất lục bát tài tình. Bài thơ đã góp phần làm đẹp thêm hình tượng người phụ nữ Việt Nam trong kháng chiến, khơi dậy niềm tự hào và lòng biết ơn sâu sắc trong lòng mỗi chúng ta.