NHỮNG NGÔI SAO XA XÔI (Trích)

“Chúng tôi có ba người. Ba cô gái. Chúng tôi ở trong một cái hang dưới chân cao điểm. Con đường qua trước hang, kéo lên đồi, đi đến đâu đó, xa! Đương bị đánh lở loét, màu đất đỏ, trắng lẫn lộn.

Hai bên đường không có lá xanh. Chỉ có những thân cây bị tước khô khô cháy. Những cây nhiều rễ nằm lăn lóc. Những tảng đá to. Một vài cái thùng xăng hoặc thành ô tô méo mó, han gỉ nằm trong đất.

Việc của chúng tôi là ngồi đây: Khi có bom nổ thì chạy lên, đo khối lượng đất phải lấp vào hố bom, đếm bom chưa nổ và nếu cần thì phá bom. Người ta gọi chúng tôi là tổ trinh sát mặt đường. Cái tên gợi sự khát khao làm nên những sự tích anh hùng. Do đó, công việc cũng chẳng đơn giản. Chúng tôi bị bom vùi luôn. Có khi bò trên cao điểm về chỉ thấy hai con mắt lấp lánh. Cười thì hàm răng trắng lóa trên khuôn mặt nhem nhuốc. Những lúc đó, chúng tôi gọi nhau là “những con quỷ mắt đen”.

Đơn vị chăm chúng tôi ra trò. Có gì lại bảo “Để cho bọn trinh sát, chúng nó ở trên đó vắng”.

Điều đó cũng dễ hiểu thôi. Đơn vị thường ra đường vào lúc mặt trời lặn. Và làm việc có khi suốt đêm. Còn chúng tôi thì chạy trên cao điểm cả ban ngày. Mà ban ngày chạy trên cao điểm không phải chuyện chơi. Thần chết là một tay không thích đùa. Hắn ta lẩn trong ruột những quả bom. Tôi bây giờ còn một vết thương chưa lành miệng ở đùi. Tất nhiên, tôi không vào viện quân y. Việc nào cũng có cái thú của nó. Có ở đâu như thế này không : Đất bốc khói, không khí bàng hoàng, máy bay đang ầm ì xa dần. Thần kinh thì căng như chão, tim đập bất chấp cả nhịp điệu, chân chạy mà vẫn biết rằng khắp xung quanh có nhiều quả bom chưa nổ. Có thể nổ bây giờ, có thể chốc nữa. Nhưng nhất định sẽ nổ... Rồi khi xong việc, quay lại nhìn cảnh đoạn đường một lần nữa, thở phào, chạy về hang. Bên ngoài nóng trên 30 độ chui vào hang là sà ngay đến một thế giới khác. Cái mát lạnh làm toàn thân rung lên đột ngột. Rồi ngửa cổ uống nước, trong ca hay trong bi đông. Nước suối pha đường. Xong thì nằm dài trên nền ẩm, lười biếng nheo mắt nghe ca nhạc từ cái đài bán dẫn nhỏ mà lúc nào cũng có pin đầy đủ. Có thể nghe, có thể nghĩ lung tung.

Hình như ta sắp mở chiến dịch lớn. Đêm nào xe cũng đi nườm nượp ngoài đường. Ban đêm chúng tôi được ngủ. Nhưng mấy đêm nay thì chịu. Đứa nào cũng leo tót lên trọng điểm, cầm xẻng xúc, nói vài câu buồn cười với một anh lái xe nào đó. Chỉ khổ đứa phải trực máy điện thoại trong hang. Bây giờ là buổi trưa. Im ắng lạ. Tôi ngồi dựa vào thành đá và khe khẽ hát. Tôi mê hát. Thường cứ thuộc một điệu nhạc nào đó rồi bịa lời ra mà hát. Lời tôi bịa lộn xộn và ngớ ngẩn đến tôi cũng ngạc nhiên, đôi khi bò ra mà cười một mình.

Tôi là con gái Hà Nội. Nói một cách khiêm tốn, tôi là một cô gái khá. Hai bím tóc dày, tương đối mềm, một cái cổ cao, kiêu hãnh như cái đài hoa loa kèn. Còn mắt tôi thì các anh lái xe bảo: “Cô có cái nhìn sao mà xa xăm!”. Xa đến đâu mặc kệ, nhưng tôi thích ngắm tôi trong gương. Nó dài dài, màu nâu, hay nheo lại như chói nắng.

Không hiểu sao các anh pháo thủ và lái xe lại hay hỏi thăm tôi. Hỏi thăm hoặc viết những thư dài gửi đường dây, làm như ở cách nhau hàng nghìn cây số, mặc dù có thể chào nhau hàng ngày. Tôi không săn sóc, vồn vã. Khi bọn bạn gái tôi xúm nhau lại đối đáp với một anh bộ đội nói giỏi nào đấy, tôi thường đứng ra xa, khoanh hai tay trước ngực và nhìn đi nơi khác, môi mím chặt. Nhưng chẳng qua tôi điệu thế thôi. Thực tình trong suy nghĩ của tôi, những người đẹp nhất, thông minh, can đảm và cao thượng nhất là những người mặc quân phục, có ngôi sao trên mũ…”

(Trích truyện ngắn “Những ngôi sao xa xôi” của Lê Minh Khuê)

Xác định ngôi kể của người kể truyện của đoạn văn trên?

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Suy nghĩ, cảm nhận tinh thần yêu nước, dũng cảm của các cô gái trong đoạn trích trên.

- Hệ thống ý:

a) Tinh thần yêu nước

+ Xuất phát từ tình yêu quê hương đất nước, họ tình nguyện vào tuyến lửa, chấp nhận gian khổ, hiểm nguy.

+ Họ coi việc giữ gìn con đường cho xe ra mặt trận là niềm vinh dự, là trách nhiệm với Tổ quốc.

+ Dù là những cô gái trẻ tuổi, mang trong mình nét đẹp hồn nhiên, trong sáng của tuổi xuân, họ vẫn sống có lý tưởng cao đẹp.

b) Tinh thần dũng cảm

+ Công việc “đo khối lượng đất, đếm bom, phá bom” là cực kỳ nguy hiểm — đối mặt với cái chết từng giây.

+ Dẫu vậy, họ vẫn bình tĩnh, gan góc, coi cái chết nhẹ như không: “chúng tôi bị bom vùi luôn”, “tim đập bất chấp cả nhịp điệu”.

+ Trong hiểm nguy, họ vẫn giữ được tinh thần lạc quan, yêu đời — “cười thì hàm răng trắng lóa”, “hát khe khẽ”, “nghe ca nhạc từ cái đài bán dẫn nhỏ”.

+ Sự bình thản ấy là biểu hiện của bản lĩnh, của sức mạnh tinh thần người con gái Việt Nam thời chiến.

c) Nghệ thuật

+ Giọng văn trẻ trung, trong sáng, mang hơi thở của tuổi trẻ.

+ Lời kể tự nhiên, đậm chất trữ tình, miêu tả chân thực và xúc động.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ văn bản để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện được suy nghĩ, cảm nhận tinh thần yêu nước, dũng cảm của các cô gái trong đoạn trích trên.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Trong truyện ngắn Những ngôi sao xa xôi, Lê Minh Khuê đã khắc họa hình ảnh ba cô gái thanh niên xung phong – những bông hoa rực rỡ giữa bom đạn Trường Sơn, tỏa sáng tinh thần yêu nước và lòng dũng cảm phi thường. Họ là những cô gái trẻ, xuất thân từ nhiều miền quê khác nhau nhưng cùng chung lý tưởng cao đẹp: góp sức giữ vững tuyến đường ra mặt trận, tiếp nối dòng xe chở hàng, chở vũ khí, chở niềm tin chiến thắng. Giữa bom rơi, đạn nổ, họ không quản hiểm nguy, vẫn bình tĩnh đo hố bom, phá bom, đối diện với “thần chết” mà nụ cười vẫn trong veo, ánh mắt vẫn lấp lánh niềm tin. Công việc khắc nghiệt nhưng họ luôn sống lạc quan, yêu đời, hồn nhiên như chính tuổi trẻ của mình. Qua hình tượng ấy, nhà văn ca ngợi vẻ đẹp tâm hồn người phụ nữ Việt Nam trong chiến tranh: yêu nước nồng nàn, kiên cường bất khuất mà vẫn dịu dàng, trong sáng. Tinh thần ấy mãi là ngọn lửa soi đường cho thế hệ hôm nay sống có lý tưởng và trách nhiệm với Tổ quốc.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Trình bày suy nghĩ về vẻ đẹp của tuổi trẻ Việt Nam trong chiến tranh và ý nghĩa của tinh thần sống đẹp trong cuộc sống hôm nay.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu tác giả và tác phẩm: Lê Minh Khuê – nhà văn trưởng thành trong kháng chiến chống Mỹ, nổi tiếng với ngòi bút khắc họa tuổi trẻ Việt Nam dũng cảm, hồn nhiên mà kiên cường.

- Giới thiệu vấn đề nghị luận: Đoạn trích Những ngôi sao xa xôi không chỉ tạc nên hình ảnh những cô gái thanh niên xung phong anh hùng, mà còn gửi gắm vẻ đẹp của tuổi trẻ Việt Nam – sống hết mình, cống hiến, yêu đời và yêu nước – những giá trị vẫn còn nguyên ý nghĩa trong cuộc sống hôm nay.

* Thân bài:

a) Vẻ đẹp của tuổi trẻ Việt Nam trong chiến tranh

- Tinh thần cống hiến và lòng yêu nước nồng nàn

+ Tuổi trẻ không ngại gian khổ, sẵn sàng ra chiến trường, làm những công việc nguy hiểm nhất: phá bom, trinh sát mặt đường.

+ Họ coi việc chiến đấu, hi sinh cho Tổ quốc là niềm tự hào, là lý tưởng sống cao đẹp.

→ Đó là biểu hiện sinh động của lòng yêu nước – tình cảm thiêng liêng làm nên sức mạnh chiến thắng.

- Dũng cảm, kiên cường và lạc quan trong gian khổ

+ Đối mặt với “thần chết”, bom đạn, thương tích nhưng vẫn bình thản, gan dạ, coi cái chết nhẹ tựa lông hồng.

+ Sau những phút căng thẳng, họ vẫn cười, hát, nghe nhạc, nói chuyện vui – giữ trọn niềm tin và tinh thần lạc quan.

→ Chính nụ cười ấy là sức mạnh tinh thần, là vẻ đẹp rực rỡ nhất của tuổi trẻ trong chiến tranh.

- Tâm hồn trong sáng, nhân hậu, yêu thương

+ Họ yêu cuộc sống, yêu đồng đội, biết quan tâm, sẻ chia.

+ Vẫn giữ nét hồn nhiên, nữ tính giữa bom đạn – một “trái tim con gái” biết rung cảm, biết mơ mộng.

→ Vẻ đẹp ấy làm cho chiến tranh khốc liệt trở nên nhân văn hơn, người lính trở nên gần gũi, đời thường hơn.

b) Ý nghĩa của tinh thần sống đẹp trong cuộc sống hôm nay

- Ngày nay, tuổi trẻ không còn bom đạn, nhưng vẫn đối diện với “chiến trường” mới: học tập, lao động, cám dỗ, thử thách.

- Tinh thần sống đẹp của thế hệ đi trước nhắc nhở ta phải:

+ Sống có lý tưởng, biết cống hiến cho cộng đồng.

+ Dũng cảm vượt khó, kiên trì theo đuổi đam mê.

+ Giữ tâm hồn trong sáng, nhân hậu, biết yêu thương và sẻ chia.

→ Sống đẹp là cách thiết thực nhất để tri ân thế hệ đã hi sinh và để làm cho cuộc sống hôm nay trở nên có ý nghĩa.

* Kết bài:

- Khẳng định lại: Những ngôi sao xa xôi không chỉ kể về chiến tranh, mà còn là bản hùng ca về tuổi trẻ Việt Nam – những con người dũng cảm, lạc quan, sống đẹp và sống có lý tưởng.

- Liên hệ: mỗi người trẻ hôm nay cần giữ trong tim “ánh sao xa xôi” ấy – ngọn sáng dẫn đường cho hành trình trưởng thành, để sống xứng đáng với quá khứ anh hùng của dân tộc.

Bài viết tham khảo

Trong văn học Việt Nam thời chống Mỹ, Những ngôi sao xa xôi của Lê Minh Khuê là một truyện ngắn đặc biệt. Bằng giọng kể trẻ trung, đầy xúc cảm, tác giả không chỉ tái hiện bức tranh chiến tranh khốc liệt mà còn khắc họa vẻ đẹp của tuổi trẻ Việt Nam – những con người đã sống, chiến đấu và cống hiến với tất cả nhiệt huyết và tình yêu Tổ quốc.

Giữa bom đạn, ba cô gái thanh niên xung phong vẫn lạc quan và bình tĩnh. Họ làm công việc trinh sát mặt đường – đo hố bom, đếm bom, phá bom – công việc mà chỉ cần sơ sẩy là đánh đổi cả mạng sống. Nhưng họ không hề run sợ, bởi trong tim họ là niềm tin vào chiến thắng, là tình yêu đất nước sâu sắc. Họ cười rạng rỡ giữa khói lửa, coi cái chết nhẹ tựa lông hồng, biến những giờ phút sinh tử thành những khoảnh khắc của lòng dũng cảm và kiêu hãnh. Ở họ, ta thấy sức mạnh kỳ diệu của lý tưởng – sức mạnh giúp con người vượt lên trên mọi nỗi sợ.

Đặc biệt, dù sống giữa chiến tranh, họ vẫn giữ cho mình tâm hồn trong sáng, yêu đời và nhân hậu. Họ thích hát, thích soi gương, thích đùa vui – những điều tưởng nhỏ bé nhưng lại là ánh sáng nuôi dưỡng trái tim con người trong bóng tối bom đạn. Chính sự trẻ trung ấy khiến cho họ trở nên thật gần gũi và đẹp đẽ: dũng cảm mà vẫn dịu dàng, gan góc mà vẫn hồn nhiên. Những cô gái ấy, đúng như tên truyện, là “những ngôi sao xa xôi” lấp lánh trên bầu trời Tổ quốc – tỏa sáng trong những năm tháng gian khổ nhất.

Ngày nay, chiến tranh đã lùi xa, nhưng tinh thần sống đẹp, sống có lý tưởng của họ vẫn còn nguyên giá trị. Mỗi người trẻ hôm nay cần giữ trong tim mình ngọn lửa ấy – dám ước mơ, dám hành động, sống tử tế, biết cống hiến và yêu thương. Bởi khi ta sống đẹp, ta đang tiếp nối ngọn sáng từ quá khứ, làm cho cuộc sống hiện tại thêm ý nghĩa.

Những ngôi sao xa xôi vì thế không chỉ là câu chuyện về chiến tranh, mà là lời nhắc nhở dịu dàng nhưng mạnh mẽ về sức sống bất diệt của tuổi trẻ Việt Nam. Những ngôi sao năm nào vẫn lấp lánh – soi sáng cho mỗi thế hệ đi sau trên hành trình đi tìm hạnh phúc và khẳng định giá trị sống của mình.