Phần 2: Viết (5.0 điểm)

Trước cảnh chiều thu, Anh Thơ viết:

Mây sầm lại trên ao đầy khói lướt

Bụi chuối vàng run đón gió bay qua.

Tiếng dế kêu rì rào bên rãnh nước

Nhịp chuông chiều văng vẳng mái chùa xa.

             (Trích “Chiều thu”, Anh Thơ, Bức trang quê,

NXB Hội Nhà văn, 1995)

Còn nhà thơ Tế Hanh lại cảm nhận:

Trời xanh một màu xanh mênh mông

Chiều thu lúa gặt phẳng phiu đồng

Phương tây ánh nắng vừa chia biệt

Đã thấy trăng chào sáng phía đông

(Trích “Chiều thu”, Tế Hanh, Khúc ca mới,

NXB Văn học, 1966)

Anh/ Chị hãy viết một bài văn nghị luận (khoảng 600 chữ) so sánh cảm hứng chiều thu của Anh Thơ và Tế Hanh qua hai áng thơ trên.

*Chú thích:

- Nữ sĩ Anh Thơ (25/1/1919 - 14/3/2005) tên thật là Vương Kiều Ân, quê ở tỉnh Hải Dương. Anh Thơ sáng tác thơ từ năm 17 tuổi. Với tập Bức tranh quê, bà được nhận giải khuyến khích của Tự lực văn đoàn. Sau đó, bà tham gia viết bài cho báo Đông Tây và một vài báo khác. Giữa lúc phong trào Thơ Mới đang diễn ra sôi nổi, Anh Thơ đã tìm kiếm đến thơ như một con đường giải thoát và tự khẳng định giá trị của người phụ nữ trong xã hội đương thời. Thơ bà thiên về tả cảnh bình dị quen thuộc: bờ tre, con đò, bến sông, với những chân thực, tinh tế thấm được một chút tình quê đằm thắm pha chút bâng khuâng buồn của Thơ mới.

- Tế Hanh (20/6/1921 - 16/7/2009) tên thật là Trần Tế Hanh, là một nhà thơ thời tiền chiến. Tế Hanh sinh ra tại một làng chài ven biển tỉnh Quảng Ngãi, do đó quê hương chính là nguồn cảm hứng lớn nhất của ông. Ông xuất hiện ở chặng cuối của phong trào Thơ Mới với những bài thơ mang theo nỗi buồn và tình yêu quê hương. Sau 1945, ông vẫn tiếp tục bền bỉ sáng tác nhằm phục vụ cách mạng và kháng chiến. Ông được biết đến nhiều nhất với những bài thơ thể hiện nỗi nhớ quê hương tha thiết và niềm khao khát Tổ quốc được thống nhất.

c. Triển khai vấn đề nghị luận thành các luận điểm

Học sinh có thể triển khai theo nhiều cách, nhưng cần vận dụng tốt các thao tác lập luận, kết hợp chặt chẽ giữa lí lẽ và dẫn chứng. Dưới đây là một vài gợi ý cần hướng tới:

* Mở bài: Giới thiệu hai áng thơ được xác định là đối tượng của sự so sánh, đánh giá; nêu mục đích và cơ sở của việc so sánh, đánh giá.

* Thân bài:

- Thông tin chung về từng đoạn thơ: hoàn cảnh ra đời, đề tài, vị trí của tác phẩm trong đời sống văn học,...

Thu là cảm hứng muôn đời của thi nhân. Thu sớm bảng lảng khói sương, thu trưa trời xanh thăm thẳm, thu chiều gió hắt hiu mê mải,... Thu ngân vọng trong tâm hồn thi nhân có khi bởi một tiếng ngỗng xám cả trời, có khi bởi khóm cúc đẫm nước mắt giai nhân hoặc cũng đôi khi là rặng phong đỏ nhuốm buồn chia biệt,... Nhà thơ Anh Thơ, ngòi bút nữ tính ngọt ngào đằm thắm của phong trào Thơ mới đã phả vào Chiều thu một cõi lòng nặng trĩu tâm tư. Trong khi đó, Tế Hanh xuất hiện vào cuối phong trào Thơ mới nhưng thơ Cách mạng mới là nguồn cảm hứng đắm say vô tận trong ông. Có lẽ vậy mà khác với Chiều thu của Anh Thơ, Chiều thu của Tế Hanh lại thấm đẫm tâm hồn người Cách mạng.

- So sánh cảm hứng chiều thu của Anh Thơ và Tế Hanh qua hai áng thơ:

Giống nhau:

+ Đề tài và cách chọn phương thức bộc lộ cảm xúc:

++ Đề tài: Bức tranh chiều thu.

++ Cách chọn phương thức bộc lộ cảm xúc

• Nhân vật trữ tình: Cùng chọn nhân vật trữ tình ẩn danh để khách quan hoá cái nhìn về cảnh chiều thu, từ đó đánh thức mối đồng điệu giữa tâm tư người viết và tâm hồn độc giả.

• Góc nhìn: Góc nhìn từ trên xuống dưới, từ gần đến xa.

• Hình thức thể hiện: Mỗi áng thơ giống như một bức tranh tứ tuyệt xinh xắn, ngôn từ bình dị, dân dã, hình ảnh thơ chân thực, sống động, t gần gũi, phép nhân hoá khiến tạo vật trở nên có linh hồn.

+ Hướng triển khai mạch thơ:

++ Bức tranh chiều thu mở ra theo chiều không gian, đẹp đẽ, nên thơ, thanh bình, êm ả với ánh sáng, màu sắc, âm thanh,...

++ Đó cũng là bức tranh chứa chở tâm tư con người.

Khác nhau:

+ Những bức tranh chiều thu mang sắc thái

khác biệt:

++“Chiều thư” của Anh Thơ:

Một bức tranh mây tối sẫm, hoà trong khói | chiều lướt trên mặt ao, bụi chuỗi run rẩy trước gió, tiếng dế rì rào, chuông chùa vắng xa.

• Thời gian như ngưng đọng, con người vắng bóng, sắc màu u trầm, vàng vọt, thanh âm khi gần, khi xa.

++ “Chiều thu” của Tế Hanh

• Một bức tranh hiện lên với bầu trời xanh cao rộng, với cánh đồng lúa vừa gặt hái, ngày sắp khép lại nhưng đêm lại mở ra với ánh sáng.

• Thời gian có sự vận động, dù là chuyển từ ngày sang đêm nhưng không thấy tối tăm mà ngược lại lại mở ra ánh sáng mới, đoạn thơ nói chia biệt mà lại thấy ấm áp, không nói con người mà lại thấy rõ sức sống tràn căng trong sự no ấm, đủ đầy, trong sự cần cù hôm sớm.

+ Mỗi bức tranh chiều thu chứa chở một tâm tư:

++ “Chiều thu” của Anh Thơ:

• Theo chiều không gian để đắm sâu trong cái tĩnh tại của cảnh; lắng trong tâm tư nên nhà thơ nghe được cả tiếng côn trùng, tiếng chuông vắng xa.

• Anh Thơ yêu mến thiên nhiên, tâm hồn tinh tế của nhà thơ đã hoà điệu trong nỗi niềm hoang hoải vô cớ thấm sâu trong từng tạo vật.

• Anh Thơ đã gửi vào trong áng thơ nhỏ nỗi sầu buồn man mác.

++ “Chiều thu” của Tế Hanh:

Khi theo chiều không gian, khi theo chiều thời gian để lắng nghe sự sống đang chuyển động không ngừng.

• Cả áng thơ thấm đẫm tình yêu tha thiết với thiên nhiên, với con người.

• Tác giả gửi trong từng ý thơ niềm hân hoan, vui sướng, niềm hạnh phúc ngập tràn, và niềm tin - mãnh liệt vào ánh sáng tươi mới của tương lai.

+ Những bức tranh thu được diễn tả bằng hình thức nghệ thuật độc đáo:

++ Từ ngữ: Một áng thơ dùng từ láy để tả không gian, từ đó, khắc sâu sự vận động (Chiều thu” của Tế Hanh), một áng dùng từ láy chỉ thời gian để nhấn mạnh cái tĩnh lặng của không gian (Chiều thu của Anh Thơ).

++ Hình ảnh thơ: Một áng thiên về những hình ảnh cụ thể, nhỏ bé ((“Chiều thư” của Anh Thơ); một áng hướng về những hình ảnh rộng lớn, mênh mông ((“Chiều thu” của Tế Hanh).

++ Thể thơ: Một áng chọn thể 7 chữ ((“Chiều thư” của Tế Hanh), một áng chọn thế 8 chữ ((“Chiều thư” của Anh Thơ).

++ Giọng điệu: Một áng thơ mang giọng điệu da diết, u buồn ((“Chiều thu” của Anh Thơ); một áng thơ mang giọng điệu tươi vui, tràn đầy tin tưởng (“Chiều thư” của Tế Hanh).

- Lí giải vì sao có điểm tương đồng, khác biệt:

+ Tương đồng:

+ Mùa thu là cảm hứng muôn đời của thi nhân, thu đẹp thường đánh thức những rung cảm sâu xa.

++ Cả hai tâm hồn đều yêu tha thiết mùa thu và yêu quê hương xứ sở.

+ Khác biệt:

++ Mỗi nhà thơ mang những suy tư riêng, những cảm quan riêng, mỗi bức tranh chiều thu được nhìn bằng con mắt nghệ thuật riêng

++ Mỗi nhà thơ thuộc về một thời đại khác nhau: Anh Thơ mang cái tôi Thơ mới, đem nỗi buồn thời thế gửi vào trong thơ; trong khi đó Tế Hanh nhìn chiều thu bằng con mắt của một nhà thơ Cách mạng tràn đầy khí thế và tình yêu đời, tràn đầy tin tưởng vào tương lai.

- Ý nghĩa của sự tương đồng, khác biệt:

+ Mỗi áng thơ là một góc nhìn khác nhau về vẻ đẹp trên mảnh đất hình chữ S thân thương.

+ Mỗi áng thơ là minh chứng cho một tài năng khác nhau. Đó cũng chính là nguồn gốc cho sự phong phú và sự hấp dẫn vô tận của văn chương.

- Đánh giá:

+ Mỗi áng thơ mang vẻ đẹp vừa chung vừa riêng, đó chính là minh chứng cho những tài năng độc đáo của mỗi tác giả.

+ Mỗi áng thơ in dấu ấn một thời đại, một phong cách, một tâm hồn, cùng góp phần làm giàu thêm nền văn học dân tộc nói chung; đồng thời khẳng định sức sống mãnh liệt của thì ca về đề tài mùa thu nói riêng.

* Kết bài

- Khẳng định ý nghĩa của so sánh, đánh giá hai áng thơ.