BÀN VỀ NHÂN VẬT THÁNH GIÓNG

Truyện Thánh Gióng là tác phẩm lớn đầu tiên về đề tài giữ nước chống xâm lược. Nhân vật Thánh Gióng được xây dựng rất đặc sắc, vừa là một anh hùng phi thường với vẻ đẹp lí tưởng, vừa là một con người trần thế với những vẻ đẹp giản dị, gần gũi.

Trước hết, Thánh Gióng hội tụ những đặc điểm phi thường, thể hiện lí tưởng của nhân dân về người anh hùng đánh giặc cứu nước. Sự phi thường của nhân vật Gióng thể hiện qua những chi tiết về sự thụ thai thần kì của bà mẹ Gióng (như bà bắt đầu mang thai Gióng sau khi bà ướm thử bàn chân mình vào vết chân khổng lồ, bà mang thai Gióng mười hai tháng mới sinh,...). Ở Gióng có cả sức mạnh của thể lực và sức mạnh của tinh thần, ý chí. Không có thể lực và ý chí chiến đấu phi thường, làm sao Thánh Gióng có thể nhổ từng bụi tre đằng ngà để tiếp tục truy kích và đánh tan giặc Ân xâm lược? Tất cả những chi tiết ấy đều nhằm mục đích đề cao người anh hùng, làm cho người anh hùng có nguồn gốc siêu nhiên, thần thánh khác thường.

Nhìn chung, những yếu tố kì diệu khác thường trong nhân vật Gióng tuy khá nổi bật nhưng cũng không thể lấn át và thay thế được cái bình thường của con người trần thế. Nguồn gốc, lai lịch của Gióng thật rõ ràng, cụ thể và xác định. Căn bản và trước hết, Gióng là một Con Người, một người con của làng Phù Đổng, nước Văn Lang, đời Hùng Vương thứ sáu. Quá trình ra đời, trưởng thành và chiến thắng giặc ngoại xâm của Gióng đều gắn với những người dân bình dị. Dù có siêu nhiên kì ảo đến đâu, Gióng vẫn phải “nằm trong bụng mẹ” (dù là mấy tháng), vẫn phải “uống nước, ăn cơm với cà” (dù là mấy nong), vẫn phải mặc quần áo bằng vải của dân làng Phù Đổng (dù là cỡ rộng đến đâu). Và ngay cả ngựa sắt, roi sắt, áo giáp sắt của Gióng cũng là do vua Hùng tập hợp những người thợ rèn tài giỏi ở trong nước đúc nên.

Nhân vật Thánh Gióng thể hiện sức mạnh của nhân dân trong công cuộc giữ nước. Lực lượng chống giặc ngoại xâm, bảo vệ Tổ quốc của dân tộc bình thường tiềm ẩn trong nhân dân, tương tự như chú bé làng Gióng nằm im không nói, không cười. Nhưng khi có giặc thi tiếng gọi ấy đã tập hợp, thức tỉnh tất cả các lực lượng tiềm ẩn ấy của dân tộc và làm nên Thánh Gióng.

Khi chưa có giặc, Gióng là đứa trẻ nằm im không biết nói. Khi nghe tiếng gọi của non sông, Gióng vụt lớn lên và cất lời nhận nhiệm vụ đánh tan giặc, Thánh Gióng bay về trời. Quá trình phát triển của nhân vật Thánh Gióng dồi dào ý nghĩa nhân sinh và nên thơ, nên họa biết bao!

(Theo Hoàng Tiền Tựu, Bình giảng truyện dân gian, NXB Giáo dục, 2003)

Phương thức biểu đạt chính trong văn bản trên là gì?

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Trình bày suy nghĩ về ý nghĩa của tinh thần yêu nước và trách nhiệm của mỗi công dân trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc hiện nay.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu ngữ liệu: Nhân vật Thánh Gióng là biểu tượng tiêu biểu cho tinh thần yêu nước, sức mạnh đoàn kết và ý chí quật cường của dân tộc Việt Nam.

- Dẫn vào vấn đề: Từ hình tượng Thánh Gióng, ta nhận ra giá trị bền vững của tinh thần yêu nước và trách nhiệm công dân trong mọi thời đại, đặc biệt là với thế hệ trẻ hôm nay.

* Thân bài:

a. Giải thích

- Tinh thần yêu nước là tình cảm thiêng liêng, sâu sắc dành cho quê hương, đất nước - thể hiện qua ý thức bảo vệ, gìn giữ độc lập, chủ quyền và phát triển đất nước.

- Trách nhiệm công dân là sự tự giác đóng góp, hành động vì lợi ích chung, thể hiện lòng yêu nước bằng việc học tập, lao động, cống hiến, tuân thủ pháp luật.

b. Bàn luận – Phân tích

- Trong truyện, Thánh Gióng tượng trưng cho sức mạnh của cả dân tộc. Khi đất nước có giặc, Gióng “vụt lớn lên”, thể hiện sự thức tỉnh mãnh liệt của lòng yêu nước trong mỗi con người Việt Nam.

- Chi tiết nhân dân cùng góp cơm gạo, rèn áo giáp, ngựa sắt… khẳng định: yêu nước không chỉ là của riêng anh hùng, mà là sức mạnh cộng đồng.

- Ngày nay, đất nước không còn giặc ngoại xâm, nhưng “giặc” mới là tụt hậu, thờ ơ, vô cảm, gian dối, thiếu trách nhiệm…

- Giới trẻ cần thể hiện lòng yêu nước bằng những hành động cụ thể:

+ Học tập, rèn luyện để góp phần xây dựng đất nước giàu mạnh.

+ Giữ gìn bản sắc văn hóa, tiếng Việt, truyền thống dân tộc.

+ Sống trung thực, nhân ái, có ý thức bảo vệ môi trường, tuân thủ pháp luật.

+ Tích cực tham gia các hoạt động cộng đồng, thiện nguyện, bảo vệ chủ quyền quốc gia trên không gian mạng.

c. Phản đề – Phê phán

- Phê phán lối sống thờ ơ, ích kỷ, chỉ biết hưởng thụ, không có ý thức với đất nước.

- Phê phán thái độ bàng quan, không quan tâm đến các vấn đề xã hội, môi trường, văn hóa.

d. Liên hệ – Bài học

- Tinh thần yêu nước là ngọn lửa bất diệt, truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác.

- Mỗi cá nhân, đặc biệt là người trẻ, cần ý thức rằng yêu nước không phải lời nói lớn lao, mà là hành động nhỏ bé mỗi ngày.

* Kết bài:

- Khẳng định: Tinh thần yêu nước là cội nguồn sức mạnh giúp dân tộc Việt Nam vượt qua mọi thử thách.

- Liên hệ bản thân: Mỗi người cần giữ cho mình “ngọn lửa Gióng” — luôn sẵn sàng lớn lên, cống hiến khi Tổ quốc cần.

Bài viết tham khảo

Từ thuở dựng nước, dân tộc Việt Nam đã sản sinh ra biết bao hình tượng anh hùng bất khuất, trong đó Thánh Gióng là biểu tượng sớm nhất và rực rỡ nhất. Từ một cậu bé bình thường, Gióng đã hóa thân thành người anh hùng phi thường, vươn dậy vì non sông khi Tổ quốc bị xâm lăng. Hình tượng ấy không chỉ thể hiện sức mạnh giữ nước của dân tộc, mà còn gửi gắm thông điệp sâu sắc về tinh thần yêu nước và trách nhiệm công dân — giá trị mà hôm nay vẫn còn nguyên sức sống.

Yêu nước là tình cảm thiêng liêng gắn bó với quê hương, dân tộc, là khát vọng được sống, được cống hiến cho đất nước. Với Thánh Gióng, tình yêu ấy bắt đầu bằng tiếng gọi của non sông. Khi Tổ quốc cần, Gióng bỗng lớn nhanh, vươn vai thành tráng sĩ, cầm roi sắt đánh tan giặc Ân. Hình ảnh ấy tượng trưng cho sức mạnh tiềm tàng trong mỗi người dân Việt Nam: khi đất nước lâm nguy, lòng yêu nước sẽ thức dậy, kết nối và biến thành sức mạnh phi thường. Không chỉ Gióng, mà cả nhân dân — những người góp gạo, rèn áo giáp, đúc ngựa sắt — cũng là hiện thân của tinh thần đoàn kết, ý chí bảo vệ quê hương.

Ngày nay, đất nước không còn giặc ngoại xâm, nhưng thử thách mới vẫn hiện hữu: nghèo đói, ô nhiễm, tụt hậu, vô cảm, thờ ơ. Trong hoàn cảnh ấy, yêu nước không chỉ là chiến đấu bằng vũ khí, mà là chiến đấu bằng trí tuệ, bằng ý thức trách nhiệm và hành động hằng ngày. Giới trẻ có thể thể hiện lòng yêu nước bằng cách học tập tốt, rèn luyện kỹ năng, sống trung thực, tuân thủ pháp luật, tham gia các hoạt động xã hội, bảo vệ môi trường, gìn giữ văn hóa dân tộc và quảng bá hình ảnh Việt Nam ra thế giới.

Ngược lại, sự thờ ơ, vô cảm, chạy theo vật chất, quên đi cội nguồn dân tộc là biểu hiện của sự đánh mất tinh thần Gióng trong lòng người trẻ. Đó là điều cần lên án và thay đổi, bởi một dân tộc chỉ thật sự mạnh khi mỗi công dân ý thức được trách nhiệm của mình.

Tinh thần Thánh Gióng không nằm ở những điều kỳ diệu, mà ở sức mạnh thức tỉnh của lòng yêu nước. Dù thời đại có thay đổi, ngọn lửa ấy vẫn cần được giữ vững và truyền tiếp. Mỗi người trẻ hôm nay hãy nuôi trong tim một “ngọn lửa Gióng” – sẵn sàng vươn lên, học tập, sáng tạo và cống hiến, để Việt Nam mãi vững vàng và tỏa sáng trên con đường phát triển.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Suy nghĩ về việc giữ gìn và phát huy truyền thống yêu nước của giới trẻ trong thời điểm hiện nay.

- Hệ thống ý:

+ Trong thời chiến, yêu nước là sẵn sàng chiến đấu, hi sinh như Thánh Gióng đánh tan giặc Ân.

+ Ngày nay, yêu nước thể hiện ở nhiều hình thức bình dị nhưng thiết thực:

. Học tập, rèn luyện, lao động sáng tạo để góp phần phát triển đất nước.

. Giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, tôn trọng lịch sử.

. Sử dụng mạng xã hội có văn hóa, phản bác các hành vi xuyên tạc, chia rẽ.

. Biết trân trọng, bảo vệ môi trường và hình ảnh Việt Nam trong mắt bạn bè quốc tế.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ văn bản để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện được suy nghĩ về việc giữ gìn và phát huy truyền thống yêu nước của giới trẻ trong thời điểm hiện nay.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Truyện Thánh Gióng là bản anh hùng ca đầu tiên của dân tộc, ca ngợi sức mạnh quật khởi của nhân dân trong công cuộc giữ nước. Hình tượng Thánh Gióng – người anh hùng dám đứng lên bảo vệ non sông – đã trở thành biểu tượng bất tử của lòng yêu nước. Ngày nay, trong thời đại hội nhập và phát triển, giới trẻ càng cần giữ gìn và phát huy truyền thống quý báu ấy. Yêu nước không chỉ là đánh giặc, mà là học tập, lao động, sáng tạo để xây dựng đất nước ngày càng giàu mạnh. Đó còn là ý thức bảo vệ môi trường, tôn trọng văn hóa dân tộc, biết nói không với cái xấu, cái giả dối và sẵn sàng đấu tranh vì lẽ phải. Tuy nhiên, vẫn có những người trẻ thờ ơ, chỉ biết hưởng thụ, quay lưng với lịch sử và trách nhiệm cộng đồng. Truyền thống yêu nước là ngọn lửa bất diệt trong mỗi người Việt Nam; nhiệm vụ của tuổi trẻ hôm nay là giữ cho ngọn lửa ấy luôn cháy sáng, bằng những hành động cụ thể, thiết thực và nhân văn.