I. Đọc hiểu (4,0 điểm)

Đọc ngữ liệu sau và trả lời các câu hỏi bên dưới:

(1) Ở phủ Thái Bình có ông lão,

Hai mắt mù mặc áo vải thô.

Nắm tay trẻ dắt ngoại ô,

Ven sông hát dạo lần mò kiếm ăn.

Thuyền bên có kẻ ham nghe hát,

Dẫn ông già xuống sát cửa thuyền.

Lúc này thuyền tối không đèn,

Cơm thừa canh cặn đổ tràn tứ tung.

Lò dò vô trong cùng, một góc,

Hai ba lần lóc ngóc cám ơn.

Miệng ca, tay nắn dây đàn,

Một hơi đàn hát chẳng lần nghỉ ngơi.

[…]

(2) Chục người xem mà đành phăng phắc,

Gió ru trăng vằng vặc trên sông.

Miệng sùi, tay mỏi lão ông,

Cất đàn, ngồi lại, thưa rằng đã xong.

Gần một canh, hết lòng hết sức,

Năm sáu đồng kiếm được thế thôi.

Ðứa em dẫn khỏi thuyền rồi,

Còn quay đầu lại gửi lời chúc may.

Chợt nhìn thấy cảnh này đau xót,

Phàm người ta chết tốt hơn nghèo.

Trung Hoa no ấm, nghe nhiều,

Trung Hoa cũng có người nghèo thế ư?

Kìa không thấy sứ từ xa lại,

Gạo thịt đầy thuyền cái thuyền con.

Người ăn no ứ vẫn còn,

Ðáy sông cơm ngọt món ngon đổ chìm.

(Trích Thái Bình mại ca giả – Nguyễn Du, Đặng Thế Kiệt dịch,

in trong Thơ chữ Hán Nguyễn Du, Nhà xuất bản Văn học, Hà Nội, 1978)

(0,5 điểm) Xác định thể thơ của bài thơ trên.

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận

- Học sinh biết tạo lập một bài văn nghị luận đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài

b. Xác định đúng đối tượng nghị luận

Sự đồng cảm, xót thương với những phận đời cơ cực trong cuộc sống.

c. Triển khai đối tượng nghị luận

- Tổ chức, sắp xếp các ý tho trật tự hợp lí.

- HS có thể triển khai theo những cách khác nhau, nhưng cần đảm bảo các ý cơ bản sau:

a. Giải thích

- Sự đồng cảm: Khả năng đặt mình vào hoàn cảnh của người khác để thấu hiểu, sẻ chia niềm vui nỗi buồn của họ.

- Xót thương: Cảm xúc thương cảm, đau lòng trước nỗi khổ của người khác, thúc đẩy ta muốn giúp đỡ họ.

b. Vai trò và ý nghĩa

- Giúp mỗi người sống nhân ái, biết trân trọng hạnh phúc mình đang có.

- Giúp xây dựng nhân cách tốt đẹp, được mọi người tin yêu.

- Tạo nên sự gắn kết cộng đồng, lan tỏa tình yêu thương.

- Góp phần xoa dịu nỗi đau, hỗ trợ những người gặp khó khăn vươn lên.

- Họ được tiếp thêm sức mạnh tinh thần để vượt qua nghịch cảnh.

- Giúp họ cảm thấy mình vẫn được tôn trọng, quan tâm.

c. Biểu hiện

- Lắng nghe và chia sẻ với những người gặp hoạn nạn.

- Giúp đỡ về vật chất hoặc tinh thần.

- Tham gia hoạt động thiện nguyện, cứu trợ.

- Cư xử tử tế, không khinh miệt người yếu thế.

d. Mở rộng – Phản đề

- Phê phán:

+ Lối sống vô cảm, thờ ơ trước nỗi đau của người khác.

+ Thái độ lợi dụng sự giúp đỡ để trục lợi.

- Nhắc nhở: Đồng cảm cần gắn với hành động thiết thực, không chỉ dừng lại ở cảm xúc.

e. Bài học nhận thức và hành động

- Nhận thức: Sự đồng cảm, xót thương là trách nhiệm đạo đức của mỗi người.

- Hành động:

+ Tập thói quen quan tâm, giúp đỡ người khó khăn quanh mình.

+ Tham gia các hoạt động cộng đồng.

+ Lan tỏa câu chuyện, hành động đẹp để khích lệ lòng nhân ái.

d. Chính tả, ngữ pháp

Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt

e. Sáng tạo

- Bài viết có luận điểm rõ ràng, lập luận thuyết phục, diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng.           

- Chữ viết sạch đẹp, rõ ràng, văn phong lưu loát; không mắc lỗi chính tả, lỗi dùng từ, đặt câu.

* Yêu cầu về hình thức, kĩ năng: Đảm bảo đoạn văn nghị luận có bố cục mạch lạc, sử dụng linh hoạt các kiểu câu và có sự liên kết chặt chẽ giữa các câu, các ý trong đoạn văn. Có cách diễn đạt trong sáng độc đáo, thể hiện những suy nghĩ, kiến giải mới mẻ về vấn đề nghị luận.

Yêu cầu về kiến thức: 

Học sinh có thể triển khai theo nhiều cách, nhưng cần giới thiệu được vấn đề cần bàn luận, nêu rõ lí do và quan điểm của bản thân, hệ thống luận điểm chặt chẽ, lập luận thuyết phục, sử dụng dẫn chứng thuyết phục.

Sau đây là một hướng gợi ý: 

- Niềm xót thương sâu sắc với người nghèo khổ:

+ Nguyễn Du khắc họa hình ảnh ông lão mù nghèo mặc áo vải thô, phải lần mò, hát dạo để kiếm sống qua ngày.

+ Xót xa khi ông hết lòng đàn hát mà chỉ được vài đồng ít ỏi.

- Sự đồng cảm và trăn trở trước bất công xã hội:

+ Thấy cảnh thừa mứa của cải trên thuyền sứ so với cảnh thiếu thốn của ông lão, Nguyễn Du đau xót và phẫn uất.

+ Câu thơ “Phàm người ta chết tốt hơn nghèo” bộc lộ nỗi xót xa tận cùng.

- Tấm lòng nhân đạo vượt biên giới:

+ Nguyễn Du thương cảm không chỉ người Việt mà cả người Trung Hoa nghèo khổ nơi ông đi qua.

+ Cho thấy quan niệm nhân đạo bao dung, không phân biệt quốc tịch.