I. Đọc hiểu (4,0 điểm)

Đọc văn bản sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:

TIẾN SĨ GIẤY

Cũng cờ, cũng biển, cũng cân đai.

Cũng gọi ông nghè có kém ai.

Mảnh giấy làm nên thân giáp bảng⁽¹⁾,

Nét son điểm rõ mặt văn khôi⁽²⁾.

Tấm thân xiêm áo sao mà nhẹ?

Cái giá khoa danh ấy mới hời⁽³⁾!

Ghế trẻo, lọng xanh ngồi bảnh choẹ,

Nghĩ rằng đồ thật, hoá đồ chơi!

(Nguyễn Khuyến, in trong Nguyễn Khuyến - Tác phẩm,

NXB Khoa học xã hội, Hà Nội, 1984)

Chú thích:

(1) Bảng đề tên từ học vị tiến sĩ trở lên. Trái với ất bảng là bảng đề tên học vị phó bảng.

(2) Đầu làng văn, ở đây chỉ người có đỗ đạt cao.

(3) Giá rẻ.

(0,5 điểm) Bài thơ Tiến sĩ giấy được viết theo thể thơ nào?

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận

- Học sinh biết tạo lập một bài văn nghị luận đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài. 

b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận

Phân tích bài thơ Tiến sĩ giấy.

c. Triển khai vấn đề nghị luận

- Chia vấn đề nghị luận thành các luận điểm, luận cứ phù hợp, có sức thuyết phục; sử dụng tốt các thao tác lập luận; biết kết hợp giữa nêu lí lẽ và đưa dẫn chứng.

- HS có thể triển khai theo những cách khác nhau, nhưng cần đảm bảo các ý cơ bản sau:

* Mở bài:

- Giới thiệu tác giả: Nguyễn Khuyến – nhà thơ hiện thực trào phúng cuối thế kỉ XIX – đầu XX.

- Giới thiệu bài thơ Tiến sĩ giấy: phê phán hiện tượng học vị giả, chạy theo hình thức; sử dụng giọng điệu trào phúng tinh tế, nhẹ nhàng.

- Nhấn mạnh giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm.

* Thân bài:

- Nội dung:

+ Đề:

• Hai câu đầu: “Cũng cờ, cũng biển, cũng cân đai, / Cũng gọi ông nghè có kém ai.”

• Điệp từ “cũng” làm nổi bật vẻ rình rang, nhưng lại gợi tính giả tạo, khoe khoang.

+ Thực:

• Hai câu tiếp: “Mảnh giấy làm nên thân giáp bảng, / Nét son điểm rõ mặt văn khôi.”

• Sử dụng phép đối, đối lập giữa vẻ bề ngoài sang trọng và giá trị hão; mảnh giấy, nét son tượng trưng cho sự hão huyền, danh lợi giả tạo.

+ Luận:

• Hai câu: “Tấm thân xiêm áo sao mà nhẹ, / Cái giá khoa danh ấy mới hời!”

• Sử dụng tính từ “nhẹ”, “hời” để châm biếm tiến sĩ giấy; khẳng định chức danh hão, giá trị rỗng tuếch.

+ Kết:

• Hai câu cuối: “Ghế trẻo, lọng xanh ngồi bảnh choẹ, / Tưởng rằng đồ thật hoá đồ chơi.”

• Vạch trần bộ mặt giả tạo của các tiến sĩ; nhấn mạnh sự trào phúng thâm thúy, thể hiện thái độ phê phán của tác giả.

- Nghệ thuật:

+ Thể thơ: Thất ngôn bát cú, đi theo cấu tứ Đề – Thực – Luận – Kết.

+ Thủ pháp trào phúng:

• Châm biếm, mỉa mai

• Phóng đại: cờ, biển, cân đai, xiêm áo…

• Đối lập: bề ngoài rực rỡ vs giá trị rỗng tuếch.

+ Hình ảnh cụ thể, đời thường.

+ Hoán dụ, ẩn dụ: mảnh giấy, nét son tượng trưng cho sự hão huyền.

- Thái độ của tác giả:

+ Trào phúng, tinh tế, nhẹ nhàng nhưng sâu sắc.

+ Phê phán thói chạy theo hình thức, danh lợi hão.

+ Biểu hiện sự giễu nhại các tiến sĩ giả tạo, nhưng đồng thời ngậm ngùi cho triều đại mục rỗng.

* Kết bài:

- Khẳng định giá trị nội dung: phê phán hiện tượng học vị giả, nhấn mạnh giá trị thực lực và đạo đức.

- Khẳng định giá trị nghệ thuật: giọng điệu trào phúng nhẹ nhàng, bút pháp tinh tế, hình ảnh sinh động.

- Liên hệ bản thân: cần sống chân thực, rèn luyện năng lực, sống có ích cho xã hội.

d. Chính tả, ngữ pháp

Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt

e. Sáng tạo

- Bài viết có luận điểm rõ ràng, lập luận thuyết phục, diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng.           

- Chữ viết sạch đẹp, rõ ràng, văn phong lưu loát; không mắc lỗi chính tả, lỗi dùng từ, đặt câu.

“ấy mới hời” ám chỉ rằng chức danh tiến sĩ của những người này giá trị hời hợt, chẳng đáng bao nhiêu, mỉa mai sự giả dối, hão huyền của học vị đó.