Mặt trời xuống biển như hòn lửa, Sóng đã cài then, đêm sập cửa. Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi, Câu hát căng buồm cùng gió khơi.   Hát rằng: cá bạc biển Đông lặng, Cá thu biển Đông như đoàn thoi Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng. Đến dệt lưới ta, đoàn cá ơi!

Thuyền ta lái gió với buồm trăng Lướt giữa mây cao với biển bằng, Ra đậu dặm xa dò bụng biển, Dàn đan thế trận lưới vây giăng.   Cá nhụ cá chim cùng cá đé, Cá song lấp lánh đuốc đen hồng, Cái đuôi em quẫy trăng vàng choé. Đêm thở: sao lùa nước Hạ Long.

(Huy Cận, Đoàn thuyền đánh cá, Ngữ văn 9, Tập một,

NXB Giáo dục Việt Nam, 2023, tr. 139-140)

Em hãy phân tích đoạn trích trên; từ đó, nhận xét về nghệ thuật xây dựng hình ảnh của tác giả thể hiện trong đoạn trích.

a. Đảm bảo cấu trúc bài nghị luận

Có đủ các phần mở bài, thân bài, kết bài. Mở bài nêu được vấn đề, thân bài triển khai được vấn đề, kết bài kết luận được vấn đề.

b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận; triển khai vấn đề nghị luận thành các luận điểm; thể hiện sự cảm nhận sâu sắc và vận dụng tốt các thao tác lập luận; kết hợp chặt chẽ giữa lí lẽ và dẫn chứng.

Sau đây là một số gợi ý:

1. Mở bài

- Giới thiệu tác giả: Huy Cận là một trong những nhà thơ tiêu biểu của nền thơ ca hiện đại Việt Nam.

- Giới thiệu tác phẩm: Bài thơ “Đoàn thuyền đánh cá” viết năm 1958, trong thời gian ông đi thực tế ở Hòn Gai - Quảng Ninh, được in trong tập “Trời mỗi ngày lại sáng”.

- Giới thiệu khái quát về đoạn trích.

2. Thân bài

a. Khung cảnh thiên nhiên

- Thời gian nghệ thuật là một buổi hoàng hôn tuyệt đẹp.

Mặt trời xuống biển như hòn lửa

Sóng đã cài then đêm sập cửa.

Các hình ảnh mặt trời, sóng, đêm được nhân hóa, cùng hình ảnh so sánh độc đáo ở câu thơ thứ nhất “như hòn lửa” đã tạo nên một bức tranh thiên nhiên kỳ vĩ, tráng lệ. Ngày đã tắt nhưng không hề ảm đạm. Sự vận động của thời gian được diễn tả qua các động từ “xuống biển”, “cài then”, “sập cửa”. Những con sóng cài ngang như chiếc then cửa của vũ trụ. Bóng đêm “sập cửa” gợi khoảnh khắc ánh ngày vụt tắt và màn đêm bất ngờ buông xuống, bao trùm lên tất cả.

- Lẽ thường, khi ngày tàn, con người sẽ tạm ngừng mọi công việc để trở về nghỉ ngơi bên gia đình nhưng trên biển có một cuộc sống khác khi đó mới bắt đầu ...

Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi

Câu hát căng buồm cùng gió khơi

- Chữ “lại” đã gợi ra vòng tuần hoàn trong hoạt động của những người dân biển, gợi nhịp sống thanh bình của quê hương, đất nước. Sau bao năm tháng chiến tranh, con người Việt Nam mới có một cuộc sống lao động bình yên đến thế!

- Đoàn thuyền ra khơi với khí thế tươi vui, hào hứng, phấn khởi: “Câu hát căng buồm cùng gió khơi”: Sự kết hợp giữa “câu hát” và “gió khơi” đã tạo nên sức mạnh lớn đưa con thuyền mạnh mẽ vượt sóng ra khơi. Nghệ thuật ẩn dụ chuyển đổi cảm giác trong câu thơ cũng tái hiện vẻ đẹp tâm hồn và niềm vui trong lao động của người dân chài.

- Sự trù phú của thiên nhiên:

- Biện pháp liệt kê: “cá bạc”, “cá thu” ... → sự giàu có của biển.

- Bút pháp tả thực kết hợp với trí tưởng tượng phong phú:

+ Tả đàn cá thu giống như con thoi đang bơi lượn mà như dệt tấm vải giữa biển đêm bừng muôn luồng sáng.

+ Gợi những vệt nước lấp lánh khi đàn cá bơi lội.

- Khung cảnh đánh cá hiện lên vô cùng đẹp đẽ, sinh động. Không gian vũ trụ bao la được mở ra nhiều chiều:

+ Cao: bầu trời, mặt trăng.

+ Rộng: mặt biển.

+ Sâu: lòng biển.

- Sự giàu có, phong phú, đẹp đẽ, bao dung của biển cả: Liệt kê: “cá nhụ”, “cá chim” ...:

+ Là những loài cá quý giá nhất → sự hào phóng của biển cả.

+ Tô đậm ấn tượng về một vùng biển giàu có với sản vật phong phú.

- Hình ảnh miêu tả: “cá song .. đuốc đen hồng”:

+ Tả thực cá song dài có những chấm nhỏ màu đen hồng.

+ Liên tưởng đến ngọn đuốc làm sáng cả biển đêm.

- Đại từ “em” → nhân hóa câu thơ: Cá không phải là đối tượng để đánh bắt mà là đối tượng để chinh phục.

+ Gợi hành trình chinh phục tự nhiên của con người.

- Nhân hóa: “đêm thở”, “sao lùa” → Vẻ đẹp của đêm trăng trên biển. Ánh trăng sao lồng vào sóng nước nên khi cá quẫy ta có cảm giác không phải mặt nước đang xao động mà là màn đêm đang thở.

- So sánh “như lòng mẹ”:

+ Là “nguồn sữa”, nguồn tài nguyên khổng lồ nuôi sống con người.

+ Ấm áp, bao dung, gần gũi, yêu thương con người như lòng mẹ.

→ Ần sau những câu thơ này là niềm hạnh phúc và lòng biết ơn của con người đối với ân tình của thiên nhiên, đất nước.

b. Vẻ đẹp người lao động:

- Niềm vui của người dân chài. Những đàn cá như thoi đưa là niềm hứa hẹn chuyến về bội thu “khoang đầy cá nặng”.

- Hình ảnh người lao động:

+ Khi sóng biển dâng lên, cánh buồm như chạm vào cả mây trời.

+ Khi buông lưới con thuyền như dò thấu tận đáy đại dương.

+ Hệ thống động từ: “lái”, “lướt” ... → tư thế làm chủ của đoàn thuyền ...

+ Hệ thống hình ảnh: “lái gió”, “buồm trăng”, “mây cao”, “biển bằng” → con thuyển như mang sinh lực của đất trời để đánh cá trên biển.

- Gợi hình tượng người lao động trên biển:

+ Tầm vóc lớn lao sánh cùng vũ trụ.

+ Làm chủ cả vũ trụ.

c. Nghệ thuật xây dựng hình ảnh:

- Hình ảnh kì vĩ, tráng lệ.

- Sử dụng linh hoạt các biện pháp tu từ: so sánh, nhân hóa, liệt kê, ...

- Ngôn ngữ trau chuốt.

-...

3. Tổng kết vấn đề.

c. Sáng tạo

Có cách diễn đạt sáng tạo; thể hiện suy nghĩ sâu sắc, mới mẻ về vấn đề nghị luận.

d. Chính tả, dùng từ, đặt câu

Đảm bảo quy tắc chính tả, dùng từ, đặt câu.