Lần này tôi thú thiệt:

Lời hắn cũng hay hay

Lý sự cũng đủ đầy

Nghe ra chừng phải quá!

Ăn đi vài con cá

Năm bảy cái chột nưa

Có ai biết, ai ngờ

Thế vẫn tròn danh dự

Nhưng mà tôi lưỡng lự

Suy nghĩ rồi lắc đầu

Đành không ai biết đâu

Vẫn không làm thế được!

 

Từ khi chân dẫn bước

Trên con đường đấu tranh

Tôi sẵn có trong mình

Đôi mắt thần: chủ nghĩa.

Đã đứng trong đoàn thể

Bênh vực lợi quyền chung

Sống chết có nhau cùng

Không được xa hàng ngũ

Không thể gì quyến rũ

Mua bán được lương tâm

Danh dự của riêng thân

Là của chung đồng chí

Phải giữ gìn tỉ mỉ

Như tròng mắt con ngươi

Đến cạn máu tàn hơi

Không xa rời kỷ luật!

Phải trải lòng chân thật

Không một nét quanh co

Không một bóng lờ mờ

Không một nhăn ám muội!

 

Bụng nghe, chừng biết tội

Từ đó hết nằn nì

Không dám thở than chi

Và tôi cười đắc thắng.

(Trích Con cá, chột nưa, Tố Hữu)

* Chú thích: Bài thơ được nhà thơ Tố Hữu hình thành trong tâm trí trong những ngày tuyệt thực, tại nhà tù Lao Bảo, năm 1940.

a. Tác giả viết bài thơ trong hoàn cảnh nào? (0,5 điểm)

b. Hình ảnh “cái bụng” trong bài thơ Con cá, chột nưa tượng trưng cho điều gì? Hãy nêu ý nghĩa của hình ảnh này (0,75 điểm)

c. Trong đoạn thơ:

Bụng nghe, chừng biết tội

Từ đó hết nằn nì

Không dám thở than chi

Và tôi cười đắc thắng.

Tác giả đã sử dụng biện pháp tu từ nào? Hãy nêu tác dụng của biện pháp tu từ đó. (0,75 điểm)
d. Qua cuộc đấu tranh nội tâm của nhân vật trữ tình trong bài thơ, em rút ra được bài học gì? (1,0 điểm)

- Thí sinh nêu được quan điểm của cá nhân về kiên định đối với lý tưởng sống của con
người.

- Gợi ý: Kiên định đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc duy trì và theo đuổi lý tưởng
sống của con người. Khi đối mặt với những khó khăn, thách thức, cám dỗ hoặc sự phản
đối từ xung quanh, chỉ có sự kiên định mới giúp ta giữ vững mục tiêu, không bị dao động
và không từ bỏ ước mơ. Nó là yếu tố cần thiết để đạt đến thành công, vì sự kiên định
giúp con người vượt qua thử thách và không bỏ cuộc giữa chừng.

a. Xác định được yêu cầu về hình thức, dung lượng của đoạn văn.

Xác định đúng yêu cầu về hình thức và dung lượng (khoảng 200 chữ) của đoạn văn.
Thí sinh có thể trình bày đoạn văn theo cách diễn dịch, quy nạp, tổng - phân - hợp, móc
xích hoặc song hành.

b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận:

Phân tích những đặc sắc về hình thức nghệ thuật của bài thơ Con cá, chột nưa và hiệu
quả của chúng trong việc thể hiện ý chí kiên định, tinh thần đấu tranh cách mạng của
nhân vật trữ tình.

c. Đề xuất được hệ thống ý phù hợp để làm rõ vấn đề nghị luận.

- Xác định được các ý phù hợp để làm rõ vấn đề nghị luận.

- Sắp xếp được hệ thống ý hợp lí theo đặc điểm bố cục của kiểu đoạn văn.

Sau đây là một số gợi ý:

1. Mở đoạn:

• Giới thiệu về bài thơ “Con cá, chột nưa” của Tố Hữu.

○ Bài thơ viết trong hoàn cảnh nhà thơ bị giam giữ tại nhà tù Lao Bảo, năm 1940.

• Tố Hữu sử dụng hình ảnh “con cá, chột nưa” để khắc họa cuộc đấu tranh nội tâm của
người chiến sĩ cách mạng khi đối diện với những cám dỗ vật chất.

○ Ý chí kiên định và tinh thần đấu tranh trong hoàn cảnh khắc nghiệt trở thành tâm
điểm của bài thơ.

2. Thân đoạn:

• Sử dụng hình ảnh ẩn dụ “cái bụng” và “con cá, chột nưa”:

○ “Cái bụng” là ẩn dụ cho ham muốn sinh tồn và nhu cầu vật chất của con người.

○ “Con cá, chột nưa” tượng trưng cho những cám dỗ, sự yếu đuối dễ bị dụ dỗ trong hoàn
cảnh đói khát và tù đày.

• Tác giả khéo léo sử dụng hình ảnh này để thể hiện cuộc đấu tranh giữa ham muốn
sinh tồn và tinh thần cách mạng của nhân vật trữ tình.

• Hiệu quả: Qua việc nhân cách hóa cái bụng, Tố Hữu làm nổi bật sức mạnh tinh thần
của người chiến sĩ, đồng thời thể hiện sự sâu sắc trong đấu tranh nội tâm.

• Biện pháp đối thoại nội tâm:

○ Những lời thoại của “cái bụng” như một cuộc đấu tranh tâm lý giữa ý chí và cám dỗ.
○ Các câu đối thoại như: “Ăn đi thôi, ăn đi!” và “Ta thà cam chịu chết!” là những màn
đối đáp căng thẳng, thể hiện sự giằng xé nội tâm.

○ Hiệu quả: Phương pháp đối thoại này giúp người đọc cảm nhận sâu sắc sự đấu tranh
kiên cường của nhân vật trong những tình huống tưởng như không thể chịu đựng được.
• Sử dụng biện pháp so sánh và nhân hóa:

○ “Bụng nghe, chừng biết tội”, “Lời hắn cũng hay hay”, “Cái bụng nằn nì” đều thể hiện
sự nhân hóa cái bụng, làm cho cuộc đấu tranh trở nên sống động và gần gũi.

○ Sự so sánh giữa việc nhượng bộ và giữ gìn danh dự tạo ra một sự căng thẳng về ý thức,
làm nổi bật tính cách kiên định.

○ Hiệu quả: Cách sử dụng ngôn ngữ giản dị, gần gũi nhưng đầy tính triết lý làm cho bài
thơ không chỉ là một câu chuyện về cuộc sống tù đày mà còn là biểu tượng cho tinh thần
chiến đấu của người cách mạng.

• Hình ảnh “đôi mắt thần: chủ nghĩa” và “tròng mắt con ngươi”:

○ “Đôi mắt thần: chủ nghĩa” đại diện cho lý tưởng cách mạng, sự tỉnh táo và tấm lòng
trung kiên của nhân vật trữ tình.

○ “Tròng mắt con ngươi” là ẩn dụ cho danh dự, giá trị cốt lõi mà người chiến sĩ cách
mạng bảo vệ.

• Hiệu quả: Hình ảnh này nhấn mạnh vai trò của tư tưởng và ý chí trong việc giữ vững
lập trường chính trị và nhân phẩm cá nhân.

3. Kết đoạn:

• Khẳng định thành công của Tố Hữu trong việc sử dụng các biện pháp nghệ thuật.
Qua đó, bài thơ Con cá, chột nưa không chỉ khắc họa cuộc đấu tranh giữa tinh thần và
vật chất mà còn thể hiện rõ nét tinh thần kiên định, ý chí đấu tranh không lùi bước của
người chiến sĩ cách mạng trong hoàn cảnh khắc nghiệt.

d. Viết đoạn văn đảm bảo các yêu cầu sau:

- Lựa chọn được các thao tác lập luận, phương thức biểu đạt phù hợp để triển khai vấn
đề nghị luận:

- Trình bày rõ quan điểm về hệ thống các ý.

- Lập luận chặt chẽ, thuyết phục: lí lẽ xác đáng; bằng chứng tiêu biểu, phù hợp; kết hợp
nhuần nhuyễn giữa lí lẽ và bằng chứng.

đ. Diễn đạt

Đảm bảo chuẩn chính tả, dùng từ, ngữ pháp tiếng Việt, liên kết câu trong đoạn văn.

e. Sáng tạo

Thể hiện suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận; có cách diễn đạt mới mẻ.

Đoạn văn mẫu

Bài thơ Con cá, chột nưa của Tố Hữu hay không chỉ bởi giá trị nội dung, tư tưởng
mà còn bởi những đặc sắc nghệ thuật mà nhà thơ sử dụng trong đó. Trước hết, nhà thơ
đã khéo léo khi sử dụng thành công nhiều biện pháp nghệ thuật mang lại hiệu quả cao.
Hình ảnh ẩn dụ “cái bụng” tượng trưng cho ham muốn và những nhu cầu vật chất của
con người, “con cá, chột nưa” biểu tượng cho những cám dỗ, cho tinh thần dễ bị lay
chuyển, yếu đuối. Việc sử dụng những hình ảnh này đã góp phần giúp cho nhà thơ Tố
Hữu gợi lên được cuộc đấu tranh giữa ham muốn sinh tồn và tinh thần cách mạng của
nhân vật trữ tình. Đó là một cuộc đấu tranh, dằn vặt về nội tâm không hề dễ dàng để
giữ gìn được nhân cách cao đẹp. Hình thức đối thoại nội tâm là một nét đặc sắc về nghệ
thuật của tác giả để làm bật nổi được vẻ đẹp của nhân vật trữ tình. Những lời thoại của
“cái bụng” như “Ăn đi thôi, ăn đi!”, “Ta thà cam chịu chết!” cho thấy sự giằng xé trong
lương tâm của nhân vật để rồi khẳng định mạnh mẽ hơn quá trình đấu tranh mãnh liệt,
kiên quyết của nhân vật trong một tình huống ngặt nghèo. Cùng với đó, nghệ thuật so
sánh, nhân hóa nổi bật trong tác phẩm cũng góp phần tô đậm hơn được tính cách nhân
vật, gợi được sự gần gũi cho người đọc liên tưởng về cuộc sống của con người. Đặc biệt,
ở bài thơ này, Tố Hữu đã sử dụng ngôn ngữ, hình ảnh thơ vừa gần gũi, giản dị nhưng
cũng nhiều giá trị biểu tượng sâu sắc. Hình ảnh “đôi mắt thần: chủ nghĩa” và “tròng mắt con ngươi” biểu tượng cho danh dự, lý tưởng, sự kiên định của những người chiến sĩ. Với
những thành công về nghệ thuật như trên, bài thơ Con cá, chột nưa đã ngợi ca được vẻ
đẹp của những người chiến sĩ cách mạng với tinh thần kiên định, đấu tranh đến cùng.